Tại sao người giàu ngày càng giàu hơn ngay cả trong các cuộc khủng hoảng toàn cầu?

Theo Al Jazeera, thương vong và sự tàn phá không phải là dòng ghi chú duy nhất mà “sổ tay” COVID-19 đã ghi lại. COVID-19 đang làm trầm trọng thêm khoảng cách tài chính giữa người giàu và người nghèo trên khắp thế giới trong ba năm qua.

Theo Chỉ số tỷ phú của Bloomberg, 131 tỷ phú đã tăng hơn gấp đôi giá trị tài sản ròng của họ trong đại dịch. Trong đó, người giàu nhất thế giới, giám đốc Louis Vuitton, Bernard Arnault , trị giá 159 tỷ đô la vào ngày 27/12/2022, tăng khoảng 60 tỷ đô la so với đầu năm 2020. Elon Musk, người giàu thứ hai hành tinh, có khối tài sản trị giá 139 tỷ đô la — ít hơn hơn 50 tỷ đô la trước đại dịch. Và Gautam Adani của Ấn Độ, người đứng thứ ba trong chỉ số, đã chứng kiến ​​​​sự giàu có của mình tăng hơn 10 lần trong giai đoạn này, từ khoảng 10 tỷ đô la vào đầu năm 2020 lên 110 tỷ đô la vào cuối năm 2022.

Theo chiều ngược lại, gần 97 triệu người, nhiều hơn dân số của bất kỳ quốc gia châu Âu nào, chỉ trong năm 2020 đã bị đẩy vào tình trạng nghèo cùng cực, với thu nhập dưới 1,9 đô la một ngày (chuẩn nghèo do Ngân hàng Thế giới xác định). Tỷ lệ nghèo đói toàn cầu được ước tính sẽ tăng từ 7,8% lên 9,1% vào cuối năm 2023.

Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), sau hai năm, COVID-19 đã khiến 3 triệu người chết, suy thoái kinh tế kinh toàn cầu và 120 triệu người bị đẩy xuống mức cực nghèo trong khi các tỷ phủ lại giàu thêm. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), hậu quả đại dịch đối với những người nghèo nhất là nặng nề nhất. Năm 2021, thu nhập trung bình của 40% nhóm người nghèo nhất thấp hơn 6,7% của nhóm 40% giàu nhất, tức giảm 2,8% so với trước đại dịch.

Hiện nay, lạm phát tăng vọt đang ảnh hưởng đến tăng trưởng tiền lương thực tế, ăn vào thu nhập khả dụng của người dân trên khắp thế giới.

Để kiềm chế giá cả tăng cao, các ngân hàng trung ương đang giảm dòng tiền chảy vào nền kinh tế bằng cách tăng lãi suất và rút thanh khoản dư thừa. Nhưng điều đó một lần nữa ảnh hưởng đến người lao động, với các công ty – từ các hãng công nghệ như Amazon, Twitter và Meta cho đến các ngân hàng như Goldman Sachs, nơi đã thông báo sa thải nhân viên vào cuối năm 2022 vốn đã đầy biến động.

Trong khi đó nhiều quốc gia áp dụng các chính sách như giảm thuế và khuyến khích tài chính cho các doanh nghiệp để thúc đẩy nền kinh tế trong bối cảnh khủng hoảng như đại dịch. Các ngân hàng trung ương bơm tiền vào nền kinh tế để cho vay và chi tiêu dễ dàng hơn. Điều này giúp những người giàu có tăng tiền của họ thông qua các khoản đầu tư vào thị trường tài chính. Vì vậy, sự gia tăng bất bình đẳng là không thể tránh khỏi.

Francisco Ferreira, giám đốc Viện Bất bình đẳng Quốc tế tại Viện Nghiên cứu Bất bình đẳng Quốc tế cho biết: “Thay vì dẫn đến tăng sản lượng kinh tế, một lượng lớn tiền đột ngột đổ vào hệ thống tài chính đã dẫn đến sự gia tăng đáng kể về giá tài sản, bao gồm cả cổ phiếu, mang lại lợi ích cho người giàu”

Theo báo cáo “Lợi nhuận từ nỗi đau” của Oxfam được công bố vào tháng 5 năm nay, các tỷ phú đã chứng kiến tàu sản của họ tăng lên nhiều như vậy trong 24 tháng như họ đã làm trong 23 năm. Cứ sau 30 giờ, trong khi COVID-19 và giá lương thực tăng cao đang đẩy thêm gần một triệu người vào cảnh nghèo đói cùng cực, thì nền kinh tế toàn cầu cũng đang sản sinh ra một tỷ phú mới.

Khi các quốc gia bắt đầu nới lỏng các hạn chế do COVID-19, nhu cầu của người tiêu dùng tăng mạnh cùng với những cú sốc về nguồn cung đã góp phần khiến lạm phát toàn cầu chạm mức kỷ lục.

Điều đó đã buộc các ngân hàng trung ương phải kết thúc chính sách cho phép tiếp cận tiền dễ dàng và thông báo tăng mạnh lãi suất. Để bảo toàn thu nhập của họ sau sự thay đổi chính sách này, các công ty lớn hiện đã bắt đầu tuyên bố cắt giảm việc làm, ngay cả khi lạm phát khiến người nghèo có ít tiền tiết kiệm.

Theo Oxfam, các quốc gia có thu nhập thấp đã chi khoảng 27% ngân sách của họ để trả nợ – gấp đôi số tiền chi cho giáo dục và gấp bốn lần cho y tế.

Bất bình đẳng và tổn hại xã hội vì COVID-19 sẽ tồn tại dai dẳng trong dài hạn. Những người nghèo phải dùng nhiều tiền tiết kiệm và tài sản để dành để chi tiêu trong đại dịch sẽ không còn khả năng chống chọi khó khăn trong tương lai. Điều này sẽ gây hậu quả cho sự phát triển về thể chất và tinh thần đối với thế hệ sau.

Ngoài ra, mất việc làm của nhóm người dễ bị tổn thương nhất như người trẻ tuổi, phụ nữ, những người không có giáo dục đại học, có thể làm giảm năng suất lao động và thu nhập cả khi nền kinh tế phục hồi.

Do vậy, các quốc gia cần có sự chia sẻ cùng nhau và giành sự quan tâm đúng mức đối với nhóm người dễ bị tổn thương nhất trong xã hội để hố sâu khoảng cách giàu nghèo không trở nên tồi tệ hơn.

Tuệ Ngô