Ông Nguyễn Hòa Bình: Nhà tù không bao giờ được coi là môi trường giáo dục tốt đối với trẻ em
Ngày 8/6, Quốc hội đã tiến hành thảo luận tại tổ về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên. Trong buổi thảo luận, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình đã phân tích sâu sắc về tính “vừa nghiêm khắc, vừa nhân văn” của dự luật này, nhấn mạnh rằng nhà tù không bao giờ nên được coi là môi trường giáo dục tốt cho các em chưa thành niên phạm tội.
Chánh án Nguyễn Hòa Bình đã chỉ ra rằng, nhiều trẻ em do thiếu hiểu biết pháp luật đã vô tình phạm tội. Các hành vi như cãi nhau, đánh nhau, đua xe gây rối trật tự công cộng thường xuất phát từ sự thiếu nhận thức đúng đắn về hậu quả pháp lý. Khi phạm tội, đối mặt với hình phạt, các em rất dễ bị tổn thương tâm lý.
Ông Bình cũng dẫn chứng thực tiễn tại nhiều nước, nơi mà việc giam giữ trẻ em trong trại giam chung với người lớn chỉ làm các em trở nên chai sạn và dễ tái phạm. Nhiều quốc gia đã áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, nhằm cứu các em khỏi nhà tù và đã thấy tỷ lệ tái phạm giảm đáng kể, khoảng 85%.
Theo đó, Chánh án Nguyễn Hòa Bình, việc xử lý người chưa thành niên phạm tội hiện tại phải sử dụng tới 10 đạo luật, gây khó khăn cho các cơ quan tư pháp. Ông đề xuất nên tích hợp các quy định này vào một đạo luật riêng để đảm bảo tính chuyên biệt “vừa nghiêm khắc, vừa nhân văn”.
Dự thảo luật này được xây dựng dựa trên kinh nghiệm của nhiều quốc gia và khuyến cáo của Liên Hợp Quốc, nhằm bảo đảm an toàn trật tự xã hội và có nhiều yêu cầu tiến bộ. Đặc biệt, với những tội phạm nghiêm trọng như giết người hay sản xuất ma tuý, luật sẽ không khoan hồng.
Dự thảo luật bao gồm nhiều chính sách nhân văn như không tuyên tử hình, chung thân đối với người chưa thành niên. Mức án dành cho họ sẽ nhẹ hơn nhiều so với người trưởng thành khi phạm cùng một tội danh. Thời hạn điều tra cũng ngắn hơn để tránh tình trạng các em bị kéo dài trong tình trạng căng thẳng tâm lý.
Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh rằng, người chưa thành niên phạm tội cần được giam giữ trong những trại giam riêng biệt, không cùng với người lớn để tránh ảnh hưởng xấu từ các tội phạm chuyên nghiệp. Các em cần được bảo đảm quyền học tập, chơi, và tiếp cận thông tin. Nếu trại giam không tổ chức được lớp học, thì phải tổ chức học trực tuyến để các em không bị gián đoạn việc học.
Một điểm quan trọng trong dự thảo luật là việc tách các vụ án hình sự có người chưa thành niên phạm tội để giải quyết độc lập. Ủy ban Tư pháp không đồng ý với việc này, nhưng tòa án lại yêu cầu phải tách để đảm bảo thời hạn điều tra cho người chưa thành niên không bị kéo dài như với người lớn.
Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho rằng, nếu không tách vụ án, thời hạn điều tra đối với các em sẽ bị kéo dài, gây ra căng thẳng tâm lý. Hơn nữa, cán bộ điều tra, truy tố, xét xử phải có hiểu biết về người chưa thành niên và tiến hành hoạt động trong môi trường thân thiện, điều này không thể thực hiện được nếu gộp chung với người lớn.
Dự thảo luật quy định cấm công khai thông tin liên quan đến hành vi phạm tội của người chưa thành niên. Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh rằng, thế giới cấm việc công khai hành vi phạm tội của trẻ em vì nó ảnh hưởng đến phần đời còn lại của các em. Nếu bị công khai, các em sẽ mặc cảm và bị kỳ thị, làm cho cuộc sống tương lai rất mong manh.
Dự luật cũng cấm tiếp xúc giữa người phạm tội, nạn nhân và người làm chứng để tránh tình trạng tội phạm chuyên nghiệp có thể đe dọa tâm lý của các em, dẫn đến lời khai không chính xác. Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho rằng, điều này hoàn toàn có thể khắc phục được bằng cách lấy lời khai trước của các em và công bố trước tòa, hoặc sử dụng phiên tòa trực tuyến để các em không phải đối mặt trực tiếp.
Dự thảo luật cũng cho phép kiểm soát tại nhà bằng các biện pháp tư pháp chuyển hướng, sử dụng các thiết bị điện tử để giám sát. Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh rằng, nhà tù không bao giờ là môi trường giáo dục tốt. Các biện pháp như cảnh cáo, xin lỗi, học tập là những cách xử lý tốt hơn để hạn chế việc các em phải vào trại giam.
Theo Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho rằng, việc giam giữ trẻ em trong nhà tù chỉ làm các em chai sạn và không còn sợ hãi hình phạt, dẫn đến tội phạm gia tăng. Ông kêu gọi Quốc hội thông qua dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên với những biện pháp nhân văn và nghiêm khắc để bảo vệ tương lai của các em, đồng thời đảm bảo trật tự an toàn xã hội.
Bích Ngân
