Liệu Việt Nam và Ấn Độ có thể vượt qua Trung Quốc trở thành công xưởng tương lai của thế giới?

Trên trang NetEast mới đây đã cho đăng tải một bài viết đáng chú ý nhận định Việt Nam đang trên đà thay thế Trung Quốc trở thành công xưởng tiếp theo của thế giới với tiêu đề: “Thách thức vị thế TQ, Ấn Độ và Việt Nam cạnh tranh thành công công xưởng thế giới.”

Theo nhiều nguồn tin, Apple có kế hoạch sản xuất điện thoại thông minh mới ở Ấn Độ và lần đầu tiên trong năm nay sẽ sản xuất một số máy tính xách tay MacBook tại Việt Nam.

Lệnh phong tỏa của Trung Quốc trong bối cảnh đại dịch coronavirus và những rủi ro địa chính trị của cuộc cạnh tranh giành quyền thống trị giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trong các lĩnh vực như chất bán dẫn dưỡng như đang quay đầu, với việc các nhà đầu tư đang tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ một lần nữa chuyển sự chú ý sang Ấn Độ và Việt Nam.

Một bên là quốc gia đông dân thứ hai thế giới, bên kia từng được ca ngợi là tăng trưởng nhanh nhất ở Đông Nam Á, liệu hai quốc gia này có thực sự vươn lên trở thành công xưởng thế giới tiếp theo?

“Điểm đến đầu tư phổ biến nhất”

Trước tiên là về Ấn Độ, với khẩu hiệu Make in India, được xem là kế hoạch đầy tham vọng được đưa ra từ năm 2014, ngay sau khi Thủ tướng Narendra Modi lên nắm quyền.

Cuối tháng 10 năm ngoái, Thủ tướng Modi lại hô khẩu hiệu này khi tổ chức lễ khởi công một nhà máy sản xuất máy bay ở Gujarat, nhưng lần này ông đã đổi thành: Made for the World (Sản xuất cho Thế giới), nếu bật mong muốn của Modi là thúc đẩy tham vọng lớn hơn của Ấn Độ để trở thành một trung tâm sản xuất toàn cầu.

Theo một báo cáo gần đây của S&P Global và Morgan Stanley, Ấn Độ sẽ vượt qua Nhật Bản và Đức để trở thành nền kinh tế lớn thứ ba thế giới vào năm 2030. Chetan Ahya, nhà kinh tế trưởng châu Á tại Morgan Stanley, dự đoán rằng nên kinh tế Ấn Độ sẽ chiếm 1/5 tăng trưởng toàn cầu trong thập kỷ tới.

Với diện tích gấp 9 lần nước Đức, Ấn Độ là một trong số ít quốc gia đủ rộng để chứa nhiều ngành công nghiệp lớn. Dân số hiện tại là 1,4 tỷ người sẽ sớm vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới, đạt mức cao nhất là 1,7 tỷ người sau năm 2060. Hơn nữa, dân số tương đối trẻ, tài năng và nổi tiếng Anh của Ấn Độ là xương sống quan trọng của lực lượng lao động của đất nước.

Trong những năm gần đây, cơ sở hạ tầng vật chất của Ấn Độ đã được cải thiện đáng kể và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số, đặc biệt là hệ thống thanh toán tài chính, thậm chí đã vượt qua Hoa Kỳ ở một số khía cạnh.

Vào tháng 9 năm ngoái, Apple đã công bố kế hoạch sản xuất 5% đến 10% điện thoại thông minh mới IPhone 14 tại Ấn Độ. Foxconn cũng sẽ hợp tác với tập đoàn khai khoáng Ấn Độ Vedanta Resources để chi 20 tỷ USD (khoảng 27 tỷ đô la Singapore) để xây dựng một nhà máy sản xuất chất bán dẫn ở Ấn Độ.

Ứng cử viên “sáng giá” soán ngôi Trung Quốc

Kể từ năm 2019, Việt Nam bắt đầu chuyển đổi thành trung tâm sản xuất và thu hút nhiều khoản đầu tư mới từ các quốc gia khác nhau. Ngành công nghiệp bán dẫn đã bùng nổ ở Việt Nam trong vài năm qua, hiện chiếm 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

Trong 11 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu điện thoại các loại và linh kiện sẽ cao nhất đạt 55,4 tỷ USD, tăng 6,6% so với cùng kỳ năm trước, theo Tổng cục Thống kê Việt Nam.

Tiến sĩ Jayant Menon, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á Yusof Ishak ở Singapore cho biết: “Việt Nam đang được hưởng lợi khi các công ty đa quốc gia đang tìm cách đa dạng hóa tiếp tục chuyển các cơ sở sản xuất của họ từ Trung Quốc sang các nước khác, vì vậy Việt Nam có tiềm năng trở thành một trung tâm sản xuất lớn trên thế giới”.

Ông Menon chỉ ra rằng ngay cả khi các công ty đa quốc gia thành lập nhà máy bên ngoài Trung Quốc, Trung Quốc vẫn là nguồn cung cấp chính cho các công ty này và xét về mặt địa lý, Việt Nam gần Trung Quốc có lợi thế hơn Ấn Độ.

“Chi phí hậu cần để các công ty đa quốc gia này nhập khẩu nguyên liệu thô hoặc linh kiện từ Trung Quốc sang Việt Nam sẽ thấp hơn so với những gì họ phải trả để thành lập nhà máy ở Ấn Độ hoặc các nước khác ở Đông Nam Á,” ông Menon nhấn mạnh.

Ngoài ra, Việt Nam là thành viên của hơn 15 hiệp định thương mại tự do. Việt Nam còn là điểm đến hấp dẫn cho các công ty đa quốc gia muốn mở rộng xuất khẩu sang các khu vực khác trên thế giới.

Hồ Quốc Tuấn, giảng viên cao cấp Khoa Tài chính Kế toán Đại học Bristol, Vương quốc Anh, trả lời phỏng vấn qua email của tờ báo này và đồng tình với những lợi thế của Việt Nam về chi phí lao động, vị trí địa lý, ổn định chính trị và việc ký kết nhiều hiệp định bao gồm các hiệp định thương mại tự do.

Tuy nhiên, ông cho rằng Việt Nam vẫn khó lay chuyển được vị thế công xưởng thế giới của Trung Quốc trong ngắn hạn khi dân số Việt Nam năm 2022 khoảng 98,17 triệu người, tuy đủ lực lượng lao động nhưng diện tích hạn chế.

Lê Hồng Hiệp, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á Yusof Ishak ở Singapore, cho biết Chính phủ Việt Nam đang cố gắng thay đổi tình trạng này và khuyến khích các công ty Việt Nam nâng cao năng lực R&D và sản xuất để trở thành một phần trong chuỗi cung ứng toàn cầu của các tập đoàn đa quốc gia.

Những nỗ lực của Việt Nam rõ ràng đã mang lại một số kết quả. Cuối tháng trước, Samsung đã chính thức khai trương trung tâm R&D trị giá 220 triệu USD tại Hà Nội. Hơn một nửa số điện thoại thông minh của Samsung được sản xuất tại Việt Nam và hiện hãng đã mở trung tâm R&D lớn nhất Đông Nam Á tại Hà Nội. Điều này cho thấy ý định của Samsung trong việc biến Việt Nam thành một cơ sở chiến lược toàn cầu quan trọng của công ty.

Samsung là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Việt Nam với vốn đầu tư đăng ký gần 20 tỷ USD. Tháng trước, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Thành đã thúc giục Samsung đẩy nhanh kế hoạch sản xuất linh kiện bản dẫn tại địa phương, với hy vọng đến tháng 7/2023, nhà máy của Samsung tại Thái Nguyên có thể bắt đầu sản xuất hàng loạt chip.

Chuyên gia Lê Hồng Hiệp cho biết: “Để thu hút nhiều nhà đầu tư đẳng cấp thế giới hơn trong lĩnh vực sản xuất, Việt Nam cần cải thiện hơn nữa cơ sở hạ tầng, nâng cao kỹ năng của một bộ phận lực lượng lao động, đào tạo lại họ và đẩy mạnh chống tham nhũng”.

Các chuyên gia chỉ ra rằng để Việt Nam trở thành một công xưởng thế giới thực sự trưởng thành, chính phủ cần đầu tư và khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư vào việc đào tạo các tài năng trẻ và đào tạo lại lực lượng lao động hiện có. Ngân hàng Thế giới cũng đề nghị Việt Nam nên cải thiện cơ sở hạ tầng, điều quan trọng vì Việt Nam hiện đang chậm phân phối chi tiêu cho cơ sở hạ tầng và hiệu quả của các doanh nghiệp nhà nước cần được cải thiện.

Tuệ Ngô