Cơ hội nào cho danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân với Quốc Cơ và Quốc Nghiệp?
Cuối năm 2021, Việt Nam được truyền thông thế giới dành lời khen ngợi hết mực từ màn tự phá kỷ lục Guines tại Tây Ban Nha của hai anh em nghệ sĩ xiếc Quốc cơ và Quốc Nghiệp. Tự hào và hãnh diện là điều dễ thấy, cũng chính vậy mà khi hay tin hai nghệ sĩ bị trượt khỏi danh sách đề cử danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân đã có không ít người tiếc nuối.
Quốc Cơ, Quốc Nghiệp từng lập kỷ lục Guinness vào tháng 12/2016 khi trình diễn chồng đầu, giữ thăng bằng khi leo liên tục 90 bậc thang của Nhà thờ Chính tòa ở thành phố Girona, Tây Ban Nha trong 52 giây. Sự kiện khi ấy thu hút các chức sắc nhà thờ, quan chức địa phương và các nghệ sĩ xiếc quốc tế tham dự. Báo nước ngoài như Emporda, NBC News, AFP, Straits Times… đồng loạt đưa tin và dành cho đôi nghệ sĩ nhiều lời khen. Năm 2018, Quốc Cơ, Quốc Nghiệp tiếp tục lập kỉ lục khác, bịt mắt chồng đầu đi xuống và đi ngược lên 10 bậc thang trong 53,97 giây tại Italty. Năm 2021, hai nghệ sĩ chính thức thiết lập kỷ lục mới của thế giới khi chồng đầu đi 100 bậc thang chỉ trong vòng 53 giây. Với lá cờ đỏ sao vàng trên vai, hai nghệ sĩ lại một lần nữa khiến cái tên Việt Nam được nhắc đến đầy ngưỡng mộ từ truyền thông thế giới.
Thẳng thắn nhìn nhận phải nhờ đến nỗ lực rất lớn của hai nghệ sĩ mà bộ môn nghệ thuật xiếc của Việt Nam mới “có cửa” bước ra thế giới. Cũng chính họ đã truyền cảm hứng cho cả thế giới và những người dân Việt Nam về một tinh thần “không gì là không thể”, cho chính những người nghệ sĩ đang hoang mang và vô định trong trách nghiệm giữ gìn, bảo toàn nghề xiếc của dân tộc đang có nguy cơ mai một. Và, nó thắp lên bao niềm vui bé thơ, giấc mơ được chinh phục những điều không thể thành có thể nơi những cô bé, cậu bé vùng sâu vùng xa. Tôn vinh họ cũng là bảo tồn những giá trị đang dần bị mai một.
Quốc Cơ được phong Nghệ sĩ Ưu tú năm 28 tuổi, còn Quốc Nghiệp nhận danh hiệu năm 26 tuổi, là hai nghệ sĩ trẻ nhất từng được phong tặng. Quốc Cơ bắt đầu tập xiếc từ năm bốn tuổi, Quốc Nghiệp tập lúc năm tuổi, cả hai biểu diễn chuyên nghiệp từ năm 1999 đến nay. Không chỉ nổi danh ở nước ngoài mà hai nghệ sĩ vẫn hoạt động nghệ thuật phục vụ khán giả như các nghệ sĩ các bộ môn khác.
Nghệ thuật xiếc thì chỉ có một vài tiết mục tủ, thực sự đỉnh cao. Bởi để có thể biểu diễn thành công một tiết mục họ phải mất rất nhiều thời gian và công sức cùng sự khổ luyện mà ít ai có thể làm được. Ít ai biết rằng, khi diễn ở Đài Loan, Quốc Nghiệp ngã vẹo cổ, đối diện nguy cơ ảnh hưởng đến tủy, phải cấp cứu. Tay phải của anh cũng bị thương tổn, từng được chỉ định mổ sau tai nạn ngã cắm đầu xuống đất. Tại Britain’s Got Talent, khi tập tiết mục bịt mắt đi xuống cầu thang, Quốc Cơ loạng choạng, khiến Quốc Nghiệp ngã, chấn thương. Bác sĩ từng khuyên Quốc Nghiệp bỏ nghề nhưng cả hai vẫn bám trụ vì yêu nghề.
Hơn ai hết họ xứng đáng được tôn vinh với một vị thế tương xứng, không chỉ vì tài năng, sự khổ luyện, lòng tận tâm bền bỉ mà từ đó, đông đảo công chúng đón nhận họ. Nhưng nếu “hành chính hóa” thì có lẽ cả đời họ không được phong tặng danh hiệu. Vì không phải ai cũng có tác phẩm tham gia giải thưởng này nọ để đủ hồ sơ, đủ số huy chương, cũng như đủ tuổi nghề. Với tình hình sân khấu nói chung trong hơn 10 năm gần đây, sự cố gắng vực dậy nghề xiếc của các nghệ sỹ là đều đáng ghi nhận và tôn vinh.
Nhìn Đặng Thái Sơn được phong NSND năm 1984 ở tuổi 26, trong khi ông dành hầu hết cuộc đời để sống và làm việc ở nước ngoài, và đa số người dân chưa từng nghe ông chơi piano. Cho thấy, không phải không có những trường hợp ngọai lệ cho các nghệ sĩ.
Đáng chú ý, từ tháng 5/2021, Nghị định 40/2021/NĐ-CP bổ sung về xét danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân, Nghệ sĩ ưu tú đã tạo điều kiện thoáng hơn trong tiêu chí. Đáng chú ý, một số trường hợp không đủ huy chương để xét duyệt vẫn được bổ sung vào danh sách gồm: nghệ sĩ cao tuổi, có nhiều cống hiến, đóng góp trong lĩnh vực nghệ thuật; nghệ sĩ tích cực tham gia nhiều hoạt động phục vụ nhiệm vụ chính trị; hoặc nghệ sĩ là giảng viên các trường nghệ thuật chuyên nghiệp, đào tạo nhiều thế hệ sinh viên tham gia đoạt giải cao tại quốc tế. Nghị định có lẽ là một bước ngoặt mở ra cơ hội đến gần danh hiệu cao quý Nghệ sĩ Nhân Dân cho những nghệ sĩ như Quốc Cơ và Quốc Nghiệp.
Công Luân
