Chính thức mở cửa cho tư nhân đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam

Sáng 27/6, Quốc hội chính thức thông qua Luật Đường sắt sửa đổi, tạo hành lang pháp lý cho doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư vào các dự án đường sắt tốc độ cao, trong đó có tuyến Bắc – Nam. Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1/9/2025.

Với tỷ lệ 93,5% đại biểu tán thành, Quốc hội đã bật đèn xanh cho việc thu hút đầu tư tư nhân vào một trong những dự án hạ tầng giao thông lớn nhất trong lịch sử Việt Nam – đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam. Đây là bước ngoặt quan trọng trong chiến lược phát triển kết cấu hạ tầng và thu hút nguồn lực xã hội hóa cho các công trình trọng điểm quốc gia.

Luật sửa đổi cho phép thực hiện dự án theo nhiều hình thức đầu tư, bao gồm đầu tư công, đối tác công tư (PPP) và đầu tư kinh doanh thuần túy. Chính phủ sẽ là cơ quan tổ chức thực hiện, lựa chọn nhà đầu tư và trình Quốc hội cơ chế đặc thù nếu vượt quá thẩm quyền. Quy định này nhằm đảm bảo tính linh hoạt, phù hợp với thực tiễn triển khai các dự án hạ tầng lớn, đồng thời tránh tình trạng trì trệ do khuôn khổ pháp lý thiếu linh động.

Tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam có chiều dài hơn 1.500km, tổng mức đầu tư ước tính khoảng 67 tỷ USD, được kỳ vọng sẽ rút ngắn thời gian di chuyển giữa hai đầu đất nước xuống còn 5 – 6 tiếng. Dự kiến, giai đoạn đầu sẽ ưu tiên triển khai đoạn Hà Nội – Vinh và TP.HCM – Nha Trang.

Ngay trước thời điểm Quốc hội biểu quyết, một số tập đoàn lớn như Vingroup (VinFast – VinSpeed) và Thaco đã bày tỏ quan tâm đến dự án, sẵn sàng tham gia góp vốn và đầu tư theo mô hình PPP. Đây là những tín hiệu tích cực cho thấy sức hút của hạ tầng đường sắt tốc độ cao trong mắt doanh nghiệp nội địa, nhất là khi gắn với định hướng phát triển công nghiệp hỗ trợ, chế tạo toa xe và công nghệ đường sắt trong nước.

Theo các chuyên gia, việc mở rộng kênh đầu tư tư nhân vào lĩnh vực đường sắt không chỉ giảm áp lực ngân sách nhà nước, mà còn giúp nâng cao hiệu quả quản lý, vận hành thông qua cơ chế cạnh tranh và chia sẻ rủi ro. Tuy nhiên, để thành công, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về thể chế, chính sách ưu đãi, quy hoạch đồng bộ và đặc biệt là cơ chế kiểm soát chất lượng và tiến độ nghiêm ngặt.

Chính phủ cam kết sẽ thực hiện theo tinh thần “làm – rút kinh nghiệm – mở rộng” mà Thủ tướng Phạm Minh Chính nhiều lần nhấn mạnh trong điều hành các dự án lớn: không nóng vội, không cầu toàn, nhưng phải chắc chắn, thực chất và kiểm soát rủi ro ngay từ đầu. Đây cũng là cách tiếp cận mang tính chiến lược, phù hợp với bối cảnh nguồn lực tài chính có hạn và yêu cầu phát triển hạ tầng bền vững.

Việc thông qua Luật Đường sắt sửa đổi không chỉ mở đường pháp lý cho tư nhân tham gia vào dự án tốc độ cao, mà còn tạo ra một cú huých quan trọng để cải cách toàn diện ngành đường sắt – vốn bị đánh giá là lạc hậu, chậm phát triển so với các loại hình vận tải khác trong nhiều thập kỷ qua. Trong tương lai gần, một hệ thống đường sắt hiện đại, nhanh, an toàn và kết nối toàn quốc có thể trở thành hiện thực, nếu cả nhà nước và tư nhân cùng quyết tâm hành động.

Ngọc Lâm