3 đại gia Phố núi: Từ tỷ phú sàn chứng khoán đến người nợ nần, người bị bắt
Phố núi Gia Lai không chỉ nổi tiếng bởi vẻ đẹp thiên nhiên mà còn bởi sự hiện diện của ba doanh nghiệp lớn: Công ty Cổ phần Hoàng Anh Gia Lai (HAG), Công ty Cổ phần Quốc Cường Gia Lai (QCG) và Công ty Cổ phần Tập đoàn Đức Long Gia Lai (DLG). Khởi nghiệp từ những xưởng gỗ nhỏ trên đất Gia Lai hàng chục năm trước, họ đã từng đạt những thành công vang dội nhưng hiện tại đang phải đối mặt với nhiều khó khăn riêng.
Cụ thẻ, ông Đoàn Nguyên Đức, hay còn gọi là Bầu Đức, Chủ tịch Hoàng Anh Gia Lai, từng làm say lòng giới đầu tư khi trở thành người giàu nhất trên sàn chứng khoán Việt Nam trong hai năm 2008-2009. Năm 2008, cổ phiếu HAG niêm yết lần đầu trên sàn chứng khoán, đưa giá trị tài sản của Bầu Đức lên gần 6.200 tỷ đồng. Năm 2009, ông tiếp tục giữ vững ngôi vị với giá trị cổ phiếu gần 11.500 tỷ đồng, và không ngần ngại bày tỏ ước mơ trở thành tỷ phú thế giới.
Bầu Đức là người Việt đầu tiên sở hữu máy bay riêng. Ông mua một chiếc máy bay Mỹ sản xuất, 12 chỗ ngồi, trị giá 7 triệu USD. Ông khẳng định máy bay phục vụ công việc chứ không phải để thỏa mãn sở thích cá nhân.
Tuy nhiên, sau đó, ông Đức gặp thất bại với các dự án cao su, mía đường và chăn nuôi bò. Giá cao su giảm mạnh, các mảng kinh doanh khác không thuận lợi khiến nợ vay tăng cao. Từ giấc mơ tỷ phú USD, Bầu Đức trở thành con nợ tỷ USD. Năm 2016, số nợ của Hoàng Anh Gia Lai lên đến hơn 26.500 tỷ đồng, với chi phí lãi vay gần 1.600 tỷ đồng mỗi năm.
Đến năm 2022, Bầu Đức tuyên bố Hoàng Anh Gia Lai “thoát khỏi cửa tử” khi số nợ vay ngân hàng giảm xuống mức 8.000 tỷ đồng. Trong sáu năm khó khăn, Hoàng Anh Gia Lai đã bán hàng nghìn ha cao su, dự án phức hợp tại Myanmar và nhiều dự án căn hộ tại TP.HCM để trả nợ, tuyên bố rút lui khỏi mảng bất động sản. Ngay cả Công ty Nông nghiệp Quốc tế Hoàng Anh Gia Lai (HAGL Agrico) cũng được sang tay cho ông Trần Bá Dương, Chủ tịch Tập đoàn Trường Hải (Thaco).
Nhớ lại những ngày tháng đó, Bầu Đức nói rằng ông đã phải đối mặt với sự khinh thường từ người khác. Nhưng điều đó dạy ông cách “bình thản” và biến sự khinh thường thành động lực. Ông tin rằng “một ngày mai trời sẽ sáng trở lại”.
Và bà Nguyễn Thị Như Loan, Tổng giám đốc Quốc Cường Gia Lai, đã gắn bó với công ty từ năm 1994. Vừa qua, bà Loan bị khởi tố và bắt tạm giam về tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí. Vụ việc nằm trong quá trình điều tra của Bộ Công an về các vi phạm tại Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam và các công ty cao su liên quan.
Trong nhiều năm qua, kết quả kinh doanh của Quốc Cường Gia Lai suy giảm do khó khăn chung của thị trường. Năm 2023, lợi nhuận sau thuế đạt hơn 3 tỷ đồng, giảm 69% so với năm trước. Quý đầu năm 2024, doanh thu của công ty đạt gần 39 tỷ đồng, giảm 76% so với cùng kỳ năm trước.
Trước biến cố của lãnh đạo, công ty đã thông báo ông Nguyễn Quốc Cường, con trai bà Loan, giữ vị trí Tổng giám đốc và đại diện pháp luật. Ban lãnh đạo cũng đề cử ông Cường làm thành viên Hội đồng quản trị nhiệm kỳ 2022-2027 thay thế bà Loan.
Năm 2024, Quốc Cường Gia Lai đặt mục tiêu doanh thu thuần 1.300 tỷ đồng và lợi nhuận trước thuế 100 tỷ đồng, lần lượt gấp 3 lần và 20 lần năm trước. Công ty dự kiến triển khai các dự án bất động sản, khai thác các tầng thương mại tại TP.HCM, và thu từ mủ cao su, chuyển nhượng nhà máy thủy điện và thoái vốn tại công ty liên kết.
Tập đoàn Đức Long Gia Lai đã hai lần bị đối tác nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản. Lần đầu vào tháng 7/2023, Lilama 45.3 đã nộp đơn yêu cầu và Tòa án Nhân dân tỉnh Gia Lai đã quyết định mở thủ tục phá sản. Tuy nhiên, TAND cấp cao tại Đà Nẵng đã hủy quyết định này sau khi xem xét quá trình hoạt động của Đức Long Gia Lai, nhận thấy công ty không mất khả năng thanh toán và có thiện chí trả nợ.
Gần đây nhất, Lilama 45.3 lại tiếp tục nộp đơn và TAND tỉnh Gia Lai đã thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản. Đức Long Gia Lai đang cố gắng xử lý các khoản nợ và tiếp tục hoạt động bình thường.
Kết quả kinh doanh của Đức Long Gia Lai trong 5 năm gần đây có sự trồi sụt. Lợi nhuận các năm 2019-2020 và 2022 đều âm, thậm chí năm 2022 lỗ sâu 1.197 tỷ đồng. Chi phí quản lý và lãi vay “bào mòn” lợi nhuận doanh nghiệp. Năm 2023, công ty tiếp tục lỗ gần 579 tỷ đồng, với lỗ lũy kế lên tới 2.664 tỷ đồng, vượt vốn chủ sở hữu.
Để vượt qua khó khăn tài chính, Đức Long Gia Lai đã thống nhất thoái toàn bộ vốn góp tại Công ty TNHH Mass Noble Investments Limited. Công ty này đóng góp phần lớn doanh thu cho tập đoàn, với doanh thu từ buôn bán linh kiện điện tử chiếm tỷ trọng lớn.
Năm 2024, Đức Long Gia Lai đặt kế hoạch doanh thu 1.400 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế 120 tỷ đồng. Công ty định hướng tái cấu trúc và kiên định với các ngành nghề chiến lược như đầu tư hạ tầng giao thông hình thức BOT, năng lượng, và đầu tư tài chính.
Khởi nghiệp từ phố núi Gia Lai, ba đại gia Hoàng Anh Gia Lai, Quốc Cường Gia Lai và Đức Long Gia Lai đã từng đạt những thành công vang dội và mở rộng ảnh hưởng ra cả nước. Tuy nhiên, sau những hào quang, cả ba đều đang vật lộn với những khó khăn khác nhau. Với quyết tâm và chiến lược tái cấu trúc, họ vẫn đang tìm kiếm con đường vượt khó và hướng tới tương lai.
Hoàng Anh Gia Lai vẫn kiên trì với mục tiêu sạch nợ vào năm 2026, Quốc Cường Gia Lai tiếp tục thực hiện các dự án bất động sản và Đức Long Gia Lai tái cấu trúc các hoạt động kinh doanh để vượt qua khó khăn tài chính. Chặng đường phía trước vẫn còn nhiều thử thách, nhưng với sự kiên định và nỗ lực, ba đại gia phố núi Gia Lai hy vọng sẽ tìm lại ánh hào quang trong tương lai.
Bích Ngân
