Xung đột Nga – Ukraine leo thang và càng khó đoán định

Xung đột Nga – Ukraine tiếp tục xu hướng leo thang và càng trở nên khó đoán định khi sắp bước sang tháng thứ tư. 

Nỗ lực đàm phán tháo ngòi xung đột

Ngày 28/4, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan nói với người đồng cấp Nga Vladimir Putin rằng, Ankara sẵn sàng khởi động tiến trình hòa đàm nhằm chấm dứt chiến sự ở Ukraine, đồng thời đề xuất duy trì hòa bình lâu dài. Thổ Nhĩ Kỳ cũng là nơi diễn ra hai cuộc đàm phán trực tiếp giữa Nga và Ukraine.

Ở cấp độ đa phương, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres ngày 26/4 cố gắng thuyết phục Điện Kremlin đàm phán thỏa thuận ngừng bắn nhưng bất thành.

Nhiều người đặt ra câu hỏi, liệu các nỗ lực ngoại giao có mang lại kết quả khả quan vào thời điểm hiện tại khi Nga vẫn dồn dập tấn công Ukraine trong khi phương Tây tiếp tục cung cấp vũ khí, đặc biệt là vũ khí hạng nặng cho Kiev?

Giới quan sát cho rằng, hiện tại, các vòng đàm phán chấm dứt xung đột ở Ukraine rất khó diễn ra. Cả Nga và Ukraine đầu tuần này đều thừa nhận tiến trình hòa đàm đã chững lại và đổ lỗi cho bên kia. Mặc dù hai bên có thể vẫn có những thỏa thuận chiến thuật như thiết lập các hành lang nhân đạo để sơ tán, nhưng ít ai cho rằng các vòng đàm phán chiến lược sẽ diễn ra trước cuối năm nay.

Trong khi đó, việc liên tục trục xuất các nhà ngoại giao của nhau cho thấy cầu nối giữa Nga và phương Tây nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng hiện nay ở Ukraine đã bị phá vỡ một phần. Moscow đã trục xuất 40 nhà ngoại giao Đức ngày 26/4 nhằm đáp trả việc 40 nhà ngoại giao Nga bị trục xuất khỏi Đức, những người mà Berlin cho là đang hoạt động tình báo thay vì ngoại giao. Hôm 18/5, Moscow tuyên bố trục xuất 85 nhà ngoại giao của Tây Ban Nha, Italy và Pháp để “đáp trả tương xứng”.

Cao ủy Liên minh châu Âu (EU) về chính sách an ninh và đối ngoại Josep Borrell vẫn chưa liên lạc với Moscow để bàn về cuộc khủng hoảng hiện nay ở Ukraine. Hôm 26/4, nhà ngoại giao này cho rằng: “Sau 2 tháng giao tranh, chiến sự Nga – Ukraine không có dấu hiệu sớm kết thúc và những động thái gần đây của Nga khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn”.

Giữa lúc những nỗ lực ngoại giao bị đình trệ, các nước phương Tây tìm cách duy trì sự đoàn kết, chuyển giao vũ khí giúp Ukraine nâng cao năng lực kháng cự chiến dịch quân sự của Nga. Chỉ trong vòng vài tháng, Mỹ và châu Âu đã dốc hàng tỷ USD viện trợ quân sự cho Ukraine và vẫn tiếp tục các gói viện trợ thậm chí lớn hơn nữa. Ông Borell tuyên bố, EU “sẽ không để Ukraine thiếu thiết bị quân sự”.

Triển vọng chấm dứt xung đột bằng con đường ngoại giao do vậy chưa thể thành hiện thực trong một sớm một chiều, mọi thứ, trong đó có kinh tế, chưa thể nhanh chóng trở lại bình thường.

Tuy nhiên, nếu các cuộc đàm phán tháo ngòi xung đột giữa Nga và Ukraine thành công, giá năng lượng và hàng hóa sẽ giảm dần. Ukraine và Nga sẽ tăng cường xuất khẩu năng lượng, nông sản và nguyên liệu thô. Trước chiến dịch quân sự ở Ukraine của Nga, giá một thùng dầu đã lên tới 90 USD do nhu cầu gia tăng trong thời kỳ hậu Covid-19. Các lệnh trừng phạt đối với Nga sẽ được EU, Mỹ và các đồng minh dần gỡ bỏ. Nga sẽ khôi phục nguồn thu từ xuất khẩu năng lượng, trong khi Ukraine sẽ nhận được các gói hỗ trợ tái thiết.

CUỘC CHIẾN DONBASS

Sau 3 tháng kể từ khi phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, Nga đã giảm các mục tiêu đề ra. Nga đã từ bỏ việc bao vây, kiểm soát thủ đô Kiev, chuyển hướng sang tập trung kiểm soát vùng Donbass thuộc miền đông Ukraine. Moscow và phe ly khai Ukraine hiện kiểm soát khoảng một nửa lãnh thổ các tỉnh Donetsk và Lugansk ở Donbass.

Thành bại của Nga trong chiến dịch lớn ở Donbass có ý nghĩa quan trọng với kết quả của chiến sự tại Ukraine. Tuy nhiên, tình hình ở Donbass đến nay vẫn khá mơ hồ. Trọng tâm hệ thống phòng thủ Ukraine nằm ở khu vực đô thị, nơi rất khó bị kiểm soát, giống như những gì diễn ra ở Mariupol. Vì vậy, giới chuyên gia cho rằng Nga khó có thể kiểm soát khu vực tiền tuyến. Thậm chí, một cuộc bao vây Donbass dường như cũng không dễ dàng.

Tại Donbass, Nga có hỏa lực vượt trội so với của Ukraine, do vậy, các nước phương Tây đang cố gắng thu hẹp khoảng cách này bằng cách cung cấp cho Kiev những vũ khí hạng nặng tiên tiến. Các chuyên gia dự báo, nếu những yếu tố khác ở mức cân bằng, Nga sẽ mất khoảng 2 – 3 tháng để kiểm soát Donbass.

Mặc dù vậy, đến nay vẫn rất khó đoán mục đích thực sự của Nga trong chiến dịch quân sự tại Ukraine. Giữa tháng 4, tướng Rustam Minnekayev, quyền chỉ huy Quân khu miền Trung của Nga cho biết, quân đội Nga sẽ không kiểm soát Donbass. Theo ông, mục tiêu giai đoạn hai của chiến dịch quân sự đặc biệt là ngăn cản Ukraine tiếp cận Biển Đen, cũng như Odessa và biên giới với Transnistria.

Miền Nam Ukraine là nơi hứng các cuộc tập kích dữ dội của Nga ngay những tuần đầu của chiến dịch. Tuy nhiên, các cuộc tiến công gần đây đã chững lại để Nga tập trung bảo vệ những thành quả của mình. Dường như Nga cũng sẽ không tiến công nhằm vào cảng Odessa trong thời gian tới, đặc biệt là từ sau vụ chìm tàu chiến Moskva ở Biển Đen hồi giữa tháng 4. Moscow được cho là sẽ không từ bỏ việc kiểm soát các khu vực chiến lược quan trọng nhất ở Ukraine, đó là Donbass cùng các nguồn khoáng sản và các đường bờ biển của Ukraine.

Với kịch bản này, áp lực lạm phát trên thế giới sẽ trầm trọng hơn. Tuy nhiên, nhu cầu giảm có thể khiến giá năng lượng giảm theo. Do Ukraine không thể xuất khẩu bằng đường biển nên nhiều hoạt động khai thác và trồng trọt bị đình trệ. Sự trợ giúp của phương Tây là rất cần thiết vào lúc này để giúp Ukraine tránh nguy cơ sụp đổ kinh tế. Với Nga, nước này tiếp tục chịu sức ép bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Thế giới có nguy cơ đối mặt với nguy cơ thiếu lương thực. Tình trạng bất ổn cũng cản trở dòng vốn đầu tư trên quy mô toàn cầu và các quốc gia đang phát triển sẽ phải chịu tác động lớn nhất, thậm chí có thể rơi vào vòng xoáy nợ nần.

XUNG ĐỘT LAN RỘNG

Xung đột Nga – Ukraine hiện vẫn gói gọn bên trong lãnh thổ Ukraine. Tuy nhiên, với sự can dự ngày càng sâu của phương Tây với việc dồn dập cấp vũ khí cho Kiev, xung đột có thể leo thang, lan rộng và kéo dài vài tháng, thậm chí vài năm.

Bất chấp đề nghị của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, phương Tây đến nay vẫn từ chối điều quân hay lập vùng cấm bay ở Ukraine do lo ngại nguy cơ xung đột trực tiếp với Nga.

Ngược lại, viện trợ quân sự cho Ukraine đang tăng lên nhanh chóng. Ngày 16/3, Tổng thống Mỹ Joe Biden thông báo gói hỗ trợ quân sự mới trị giá 800 triệu USD cho Ukraine. Chỉ hơn một tuần sau, chủ nhân Nhà Trắng tiếp tục kêu gọi các nhà lập pháp nước này nhanh chóng thông qua gói viện trợ trị giá 33 tỷ USD, trong đó hơn 20 tỷ USD là viện trợ quân sự.

Các binh sĩ Ukraine đang được huấn luyện cách sử dụng vũ khí phương Tây bên ngoài biên giới nước này để tránh đối đầu trực tiếp với Nga. Tuy nhiên, nếu việc huấn luyện này diễn ra rộng hơn, không loại trừ khả năng Nga sẽ tấn công vào các căn cứ ở các nước láng giềng của Ukraine. Kịch bản này có thể kéo NATO vào cuộc, khiến quy mô của cuộc xung đột lớn hơn nhiều.

Nếu Nga muốn ngăn chặn dòng chảy vũ khí này, họ sẽ phải gia tăng các cuộc tấn công vào các đoàn xe và thậm chí có thể phong tỏa biên giới phía tây của Ukraine. Cả hai lựa chọn đều nằm ngoài khả năng của Nga. Quân đội Nga vốn đang phải vật lộn để tấn công các mục tiêu đang di chuyển trong khi kho dự trữ tên lửa dẫn đường chính xác của họ đang cạn dần.

Với Nga, họ ngày càng lo ngại về các cuộc pháo kích qua biên giới của Ukraine. Ngày 31/3, cuộc tấn công đầu tiên đã nhắm vào một kho nhiên liệu ở Belgorod, thành phố sát biên giới Ukraine được coi là mắt xích quan trọng trong tuyến đường tiếp tế của Nga cho chiến dịch ở Ukraine. Mới đây, các kho đạn và nhiên liệu gần biên giới nước này cũng bị phá hủy. Moscow cáo buộc phương Tây đã kích động các cuộc tấn công này, đồng thời đưa ra cảnh báo.

Trong kịch bản xung đột lan rộng, nhiều khả năng Nga sẽ quyết định cắt nguồn cung khí đốt và dầu cho toàn bộ EU, giống như những gì đã làm với Ba Lan và Bulgaria vào đầu tháng 5. Khi đó, nền kinh tế châu Âu sẽ bị ảnh hưởng trầm trọng do phụ thuộc nặng nề vào nguồn cung từ Nga. Đức đang trên đà suy thoái do GDP của nước này sẽ giảm ít nhất 5% trong năm 2022 và giảm 20% nếu chiến tranh kéo dài vài tháng.

Giá hydrocacbon, nông sản và vật liệu khai khoáng sẽ chịu áp lực tăng giá lớn. Mỹ, trước đây tương đối không bị ảnh hưởng, bây giờ cũng sẽ nhận thấy tác động của chiến sự Nga – Ukraine.

Thương mại quốc tế sẽ suy giảm. Nền kinh tế thế giới sẽ mất ổn định, và điều này sẽ trầm trọng hơn nếu NATO quyết định can dự sâu hơn nữa vào cuộc khủng hoảng Ukraine. Tuy không trực tiếp tham chiến, nhưng NATO có thể xem là gốc rễ của xung đột Nga – Ukraine. Việc NATO mở rộng hiện diện ở khu vực kế hoạch kết nạp Ukraine, Phần Lan, Thụy Điển khiến Moscow “bất an”. Điện Kremlin cảnh báo, Ukraine gia nhập NATO sẽ gây ra tranh chấp lãnh thổ với Nga. Trong khi đó, Tổng thống Putin tuyên bố, Moscow không có vấn đề gì về việc Phần Lan, Thụy Điển gia nhập NATO, nhưng sẽ phản ứng nếu liên minh này mở rộng hạ tầng quân sự tại đây.

(Theo EurAsia View, Foreign Policy)