Việt Nam sẽ xây lò phản ứng hạt nhân mục tiêu sản xuất dược chất phóng xạ, chiếu xạ silic
Trong buổi họp báo thường kỳ quý II/2024 do Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) tổ chức chiều 4/7, TS Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, đã công bố thông tin về một dự án quan trọng giữa Việt Nam và Nga. Hai nước đang hợp tác triển khai Dự án Trung tâm Nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân (CNST) với một lò phản ứng nghiên cứu mới có công suất 10 MW. Mục tiêu chính của dự án là sản xuất dược chất phóng xạ và chiếu xạ silic để tạo ra vật liệu bán dẫn cho sản xuất chip.
Theo TS Trần Chí Thành, cuối tháng 6 vừa qua, Tổng giám đốc Tập đoàn Năng lượng Nguyên tử Quốc gia Liên bang Nga (Rosatom) Alexey Likhachev và Bộ trưởng KH&CN Huỳnh Thành Đạt đã ký kết một bản ghi nhớ về kế hoạch triển khai dự án CNST tại Việt Nam. Sau đó, hai bên đã thống nhất cách thức hợp tác và triển khai để xây dựng và vận hành hiệu quả dự án này.
CNST dự kiến sẽ được đặt tại thành phố Long Khánh, tỉnh Đồng Nai. Trung tâm này sẽ có một lò phản ứng hạt nhân dạng bể với công suất 10 MW, sử dụng nhiên liệu độ giàu thấp do Nga chế tạo. Hiện tại, dự án đã triển khai thiết kế lò phản ứng và khảo sát địa điểm phù hợp để xây dựng lò mới.
Lò nghiên cứu mới sẽ hướng tới sản xuất dược chất phóng xạ phục vụ cho điều trị và chẩn đoán ung thư. Đây là một nhiệm vụ quan trọng, bởi mỗi năm Việt Nam có khoảng 180.000 người mắc bệnh ung thư, trong khi hiệu suất chữa trị hiện tại chỉ đạt khoảng 40%, thấp hơn so với mức 70% của thế giới. Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt hiện sản xuất gần 10 loại dược chất phóng xạ, nhưng với lò mới, công suất có thể tăng từ 5 đến 7 lần, mở rộng khả năng cung cấp dược chất cho y tế.
Theo đó, Bộ KH&CN đã giao cho Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam xây dựng các nhóm chuyên môn sâu về vật lý lò, thiết kế sử dụng kênh ngang, sản xuất đồng vị phóng xạ, nghiên cứu vật liệu, chiếu xạ silic làm bán dẫn, nghiên cứu phân tích kích hoạt, bảo vệ môi trường và an toàn hạt nhân. Điều này nhằm chuẩn bị nguồn nhân lực nghiên cứu, ứng dụng và khai thác hiệu quả lò nghiên cứu mới, đảm bảo an toàn khi CNST đi vào hoạt động.
Theo TS Trần Chí Thành cũng cho biết Viện Năng lượng nguyên tử đang hợp tác với một số đơn vị nước ngoài, trong đó có Viện Liên hiệp nghiên cứu hạt nhân Dubna (JINR) để đào tạo cán bộ dài hạn.
Tại cuộc họp báo, Thứ trưởng KH&CN Nguyễn Hoàng Giang nhấn mạnh chủ trương của Việt Nam là phát triển năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình gắn với phát triển kinh tế – xã hội. Ông Giang cũng lưu ý rằng những kết quả ứng dụng trong ngành y học, nông nghiệp, và xuất nhập khẩu hàng hóa nông sản cho thấy nhu cầu thực tế cần đến năng lượng nguyên tử.
Theo ông Giang, cùng với xu hướng toàn cầu, nhiều quốc gia đang tập trung tái khởi động và phát triển năng lượng nguyên tử để phục vụ phát triển kinh tế – xã hội. Do đó, dự án CNST cần có thời gian chuẩn bị kỹ lưỡng, hướng tới mục tiêu ứng dụng năng lượng nguyên tử vào phát triển kinh tế – xã hội.
Dự án CNST được thực hiện theo Hiệp định Liên Chính phủ ký kết vào năm 2011 và đã được Chính phủ Việt Nam phê duyệt chủ trương đầu tư vào năm 2018. Đây là lần đầu tiên Việt Nam triển khai một dự án về xây dựng lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu với công suất lớn.
Để hỗ trợ công tác thẩm tra và thẩm định cho Báo cáo nghiên cứu khả thi, Báo cáo phân tích an toàn và hồ sơ thiết kế, Bộ KH&CN đã đề nghị Rosatom tạo điều kiện cho một số cán bộ Việt Nam tham gia vào quá trình thiết kế cơ sở của lò phản ứng và các tính toán, phân tích an toàn đi kèm. Rosatom cũng sẽ hỗ trợ Việt Nam trong việc đào tạo cán bộ vận hành lò phản ứng nghiên cứu.
Việt Nam hiện có Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt, đã vận hành được 40 năm. Tiền thân của lò này là Lò phản ứng hạt nhân TRIGA Mark-2 công suất 250 kWt, được Mỹ xây dựng tại Đà Lạt từ năm 1963. Trước ngày 30/4/1975, toàn bộ các thanh nhiên liệu của lò đã được tháo dỡ để chuyển về Mỹ, khiến lò không còn khả năng hoạt động. Từ năm 1982, Liên Xô (cũ) đã giúp đỡ khôi phục và mở rộng lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt. Đến ngày 20/3/1984, lò phản ứng với tên mới là Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt đã được đưa vào vận hành với công suất danh định là 500 kWt, gấp đôi so với công suất của lò TRIGA trước đây. Lò phản ứng này hiện đang được sử dụng cho nghiên cứu khoa học, phân tích mẫu, sản xuất thuốc phóng xạ cho y tế, công nghiệp và đào tạo nhân lực.
Đáng chú ý, dự án Trung tâm Nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân tại Việt Nam là một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Sự hợp tác giữa Việt Nam và Nga không chỉ nhằm mục tiêu sản xuất dược chất phóng xạ và chiếu xạ silic, mà còn mở ra cơ hội lớn trong việc phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao chất lượng y tế và đào tạo nhân lực chất lượng cao. Dự án này hứa hẹn sẽ đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của Việt Nam trong tương lai.
Bích Ngân
