Việt Nam không phải “thuộc địa” – và càng không phải món hàng để định danh tùy tiện

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu đang có những biến động phức tạp, đặc biệt sau loạt động thái tăng thuế mới của Mỹ, dư luận không khỏi chú ý trước phát biểu của một cố vấn thương mại cấp cao Nhà Trắng – được BBC Tiếng Việt dẫn lại – với nhiều nhận định gây tranh cãi liên quan đến vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong đó, ba phát ngôn nổi bật bao gồm:

Việt Nam là “thuộc địa của Trung Quốc”.
Việt Nam đang bị lợi dụng làm điểm trung chuyển để hàng Trung Quốc né thuế vào Mỹ.
Nếu không thuyết phục được Mỹ, kinh tế Việt Nam có thể “giảm một nửa tăng trưởng”.

Những đánh giá này ngay lập tức làm dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ trong dư luận Việt Nam và cộng đồng quan sát quốc tế. Dù có thể hiểu phần nào mối quan ngại của Mỹ về thương mại công bằng, song việc gán nhãn một cách phiến diện và cảm tính không phản ánh đúng thực tế kinh tế, lịch sử và chính sách của Việt Nam.

Vậy đâu là thực tế đằng sau những phát biểu gây sốc đó?

Việt Nam không phải là “thuộc địa” của bất kỳ quốc gia nào

Việt Nam là một quốc gia độc lập, có chủ quyền toàn diện về chính trị, pháp lý và lịch sử. Không một quốc gia nào, kể cả Trung Quốc, có thể thao túng hay kiểm soát Việt Nam như một “thuộc địa”. Lịch sử hàng nghìn năm chống giặc phương Bắc đã chứng minh tinh thần tự chủ bền bỉ của dân tộc Việt Nam. Trong thời hiện đại, Việt Nam kiên định giữ lập trường độc lập và tự cường, không để bị lôi kéo bởi bất kỳ cực nào – dù là phương Đông hay phương Tây.

Việc hợp tác với các doanh nghiệp Trung Quốc hay tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu không đồng nghĩa với lệ thuộc. Ngay cả những tập đoàn công nghệ hàng đầu của Mỹ như Apple, Tesla, hay Nike đều có hoạt động sản xuất và lắp ráp tại Trung Quốc. Chuỗi giá trị toàn cầu là sự kết nối lợi ích song phương, không phải mối quan hệ “thuộc – chủ”.

Việt Nam không dung túng gian lận thương mại

Về cáo buộc Việt Nam bị sử dụng như một điểm trung chuyển để hàng hóa Trung Quốc né thuế vào Mỹ, cần nhấn mạnh rằng đây là vấn đề toàn cầu, không riêng gì Việt Nam. Tuy nhiên, thay vì né tránh, Việt Nam đã chủ động đối mặt và xử lý mạnh mẽ từ sớm.

Từ năm 2019, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 119/NQ-CP nhằm kiểm soát xuất xứ hàng hóa. Bộ Công Thương và Tổng cục Hải quan liên tục thực hiện các đợt thanh tra, giám sát gắt gao tại các khu công nghiệp, đặc biệt với doanh nghiệp có vốn đầu tư từ Trung Quốc. Những hành vi như “nhập nguyên kiện – dán nhãn Việt Nam – xuất sang Mỹ” đang nằm trong diện kiểm soát đặc biệt.

Ngày 7/4 vừa qua, tại phiên họp Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp tục nhấn mạnh yêu cầu “tăng cường chống gian lận thương mại, đặc biệt là gian lận xuất xứ từ nước thứ ba”. Đây là thông điệp rõ ràng cho thấy sự nghiêm túc và cam kết của Việt Nam trong việc xây dựng một môi trường thương mại minh bạch, đáng tin cậy. Việt Nam không chọn cách im lặng hay né tránh, mà đang chủ động thích ứng với các yêu cầu toàn cầu ngày một khắt khe hơn.

Việt Nam không đơn độc trong thế giới đa cực

Nhận định cho rằng nếu không “thuyết phục được Mỹ”, kinh tế Việt Nam sẽ “giảm một nửa tăng trưởng” là một dự báo phi thực tế và mang tính chất hù dọa nhiều hơn là phân tích kinh tế khách quan.

Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, tăng trưởng GDP của Việt Nam trong năm 2024 đạt 5,6%, trong đó xuất khẩu tăng 11,2%. Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất, nhưng không phải duy nhất. Việt Nam đã thiết lập quan hệ thương mại với hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, và hiện là thành viên của 15 hiệp định thương mại tự do, bao gồm các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP. Những thị trường lớn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN, Trung Đông và châu Phi đều đang được mở rộng và khai thác tích cực.

Chính sách đối ngoại trung lập, không chọn phe, không đối đầu của Việt Nam đang biến đất nước này thành điểm đến tin cậy trong một thế giới đầy biến động. Đáng chú ý, việc chính quyền Trump từng đe dọa áp thuế với gần 180 quốc gia – thậm chí cả các lãnh thổ không có cư dân – cho thấy đây là một cuộc chơi rộng lớn, không riêng gì Việt Nam.

Việt Nam không đơn độc. Điều Việt Nam đang làm là giảm thiểu rủi ro và giữ thế cân bằng trong cuộc chơi toàn cầu nhiều rủi ro – không phải vì sợ hãi mà vì khôn ngoan.

Giữ tỉnh táo giữa làn sóng nhiễu động

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu trở nên ngày một khó lường, Việt Nam đang phải tính toán kỹ lưỡng từng bước đi. Đó là một cuộc đấu trí, không chỉ về kinh tế mà còn về ngoại giao. Do đó, thay vì nhân cơ hội để khoét sâu mâu thuẫn, gieo rắc hoài nghi hay bôi nhọ nỗ lực quốc gia, cần có một góc nhìn công bằng và đầy đủ hơn. Bởi sau mỗi dòng trạng thái ngắn ngủi là sinh kế của hàng triệu lao động, là bữa cơm, là học phí, là tương lai của cả một thế hệ.

Việt Nam không yếu ớt, cũng không mù quáng. Chúng ta có đủ bản lĩnh, khôn ngoan và nền tảng để tìm ra con đường tối ưu nhất cho chính mình. Đó là lựa chọn đã được chứng minh trong quá khứ – và sẽ tiếp tục đúng trong tương lai.

Thu An