Viên chức ‘chân trong, chân ngoài’: Có nên vừa làm lãnh đạo vừa làm giám đốc
Ngày 14-11, Quốc hội sáng nay đã thảo luận về dự thảo sửa đổi Luật Viên chức, trong đó bổ sung quy định cho phép viên chức được góp vốn, tham gia quản lý và điều hành các doanh nghiệp ngoài công lập. Quy định này đã nhanh chóng thu hút sự quan tâm của nhiều đại biểu Quốc hội, đặc biệt là về các nguy cơ xung đột lợi ích và tham nhũng có thể phát sinh từ việc mở rộng quyền hạn cho đội ngũ viên chức.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng), quy định này là một bước tiến quan trọng, mở ra cơ hội cho viên chức phát huy năng lực và trình độ chuyên môn, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế hiện nay. Việc cho phép viên chức tham gia vào các doanh nghiệp ngoài công lập sẽ giúp khai thác “chất xám” của đội ngũ này, đồng thời tạo cơ hội cho họ đóng góp cho sự phát triển của xã hội, đặc biệt trong các lĩnh vực như y tế, giáo dục và nghiên cứu khoa học.
Bà Nga nhấn mạnh, những viên chức có năng lực thực tiễn trong công việc công sẽ có cơ hội vận dụng những kiến thức, kinh nghiệm đó vào lĩnh vực tư nhân, qua đó thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng dịch vụ công. Đây cũng là cách thức khuyến khích tinh thần cống hiến và nâng cao sự chuyên nghiệp trong đội ngũ viên chức.
Tuy nhiên, nhiều đại biểu đã bày tỏ lo ngại về nguy cơ xung đột lợi ích khi viên chức tham gia điều hành doanh nghiệp ngoài công lập. Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đã phân tích rằng việc viên chức nắm giữ chức vụ quản lý trong cả khu vực công và tư có thể dẫn đến tình trạng “lợi dụng công vụ” vì lợi ích cá nhân, làm ảnh hưởng đến sự công bằng và minh bạch trong hoạt động của nhà nước.
Cùng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM) đề xuất cơ quan soạn thảo cần làm rõ phạm vi cấm tham gia hoạt động kinh doanh đối với viên chức, đặc biệt là trong các lĩnh vực như y tế, giáo dục và nghiên cứu khoa học. Ông cho rằng những lĩnh vực này có đặc thù riêng, và việc tham gia quản lý trong các doanh nghiệp ngoài công lập có thể dẫn đến sự mập mờ giữa lợi ích công và lợi ích tư.
Để giảm thiểu các nguy cơ này, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đã đề nghị cần thiết phải có các quy định về minh bạch, kê khai tài sản, giám sát chặt chẽ hoạt động góp vốn, tham gia quản lý của viên chức trong khu vực tư. Đặc biệt, bà cho rằng những viên chức giữ vị trí quản lý trong cơ quan nhà nước cần phải chịu sự kiểm tra, giải trình về những đóng góp và lợi ích họ thu được từ các hoạt động ngoài công.
Một điểm đáng chú ý là quan điểm của đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) khi ông bày tỏ sự đồng tình với việc viên chức được phép ký hợp đồng làm việc ngoài giờ. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng việc cho phép người đứng đầu các đơn vị sự nghiệp công lập tham gia điều hành doanh nghiệp ngoài công lập trong cùng lĩnh vực có thể làm mất đi tính khách quan trong quản lý công. Ông đề nghị cần có quy định nghiêm ngặt về việc này để bảo đảm công bằng và ngăn chặn các nguy cơ lạm dụng.
Mặc dù có nhiều ý kiến lo ngại, nhưng đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Ninh) lại cho rằng việc cấm hoàn toàn viên chức tham gia khu vực tư là không hợp lý. Ông lập luận rằng việc cho phép viên chức tham gia quản lý doanh nghiệp ngoài công sẽ giúp họ phát huy tốt nhất năng lực của mình, đặc biệt là khi họ có chuyên môn vững vàng trong lĩnh vực đó. Theo ông, thay vì cấm, cần phải xây dựng một cơ chế quản lý hợp lý để đảm bảo rằng viên chức không lợi dụng công vụ cho lợi ích cá nhân.
Đại biểu Trần Văn Lâm cũng chỉ ra rằng, nếu viên chức có thể phát triển được năng lực trong môi trường ngoài công, thì họ sẽ có thể đóng góp nhiều hơn cho công tác quản lý nhà nước, vì những kinh nghiệm và kiến thức thu được từ khu vực tư sẽ giúp họ làm việc hiệu quả hơn trong khu vực công.
Trong khi các đại biểu còn tranh luận về việc có nên cấm hoàn toàn hay không, việc cần thiết phải có một cơ chế giám sát chặt chẽ và minh bạch hơn là điều không thể phủ nhận. Cơ quan soạn thảo dự thảo luật cần làm rõ các quy định về việc quản lý và giám sát các hoạt động ngoài công của viên chức. Một hệ thống báo cáo và giải trình rõ ràng về các khoản đầu tư, lợi ích và thu nhập ngoài công vụ sẽ là yếu tố then chốt để ngăn chặn sự mập mờ và bảo vệ công lý trong quản lý nhà nước.
Dự thảo sửa đổi Luật Viên chức đang tạo ra một cuộc tranh luận sôi nổi giữa các đại biểu Quốc hội, phản ánh sự cần thiết phải tìm kiếm sự cân bằng giữa quyền lợi cá nhân của viên chức và bảo vệ lợi ích công cộng. Việc cho phép viên chức tham gia hoạt động trong khu vực tư có thể tạo ra cơ hội phát triển nghề nghiệp, nhưng đồng thời cũng cần phải có các biện pháp kiểm soát để phòng ngừa xung đột lợi ích và tham nhũng.
Một khi các quy định về minh bạch, kê khai tài sản và giám sát được thiết lập một cách chặt chẽ, chúng ta sẽ có thể khai thác tối đa tiềm năng của đội ngũ viên chức, đồng thời bảo vệ sự công bằng, trung thực trong quản lý nhà nước.
Thảo Nguyên
