Vì sao Nga vẫn làm chủ thị trường dầu khí, bất chấp ‘lưới trừng phạt’ bủa vây?
Trang Sputnik cho biết, bất chấp các lệnh trừng phạt và áp lực chính trị từ phương Tây và các nước đồng minh, Nga vẫn làm chủ thị trường dầu khí, thu về số tiền khổng lồ thông qua việc “buôn bán năng lượng.
Khi khách hàng nước ngoài chưa sẵn sàng từ bỏ
Trong quý I/2022, cán cân thanh toán quốc tế ghi chép những giao dịch kinh tế vẫn cho thấy mức tăng đáng kể trong dự trữ ngoại hối của Nga.
Ngân hàng Trung ương Nga lưu ý, thặng dư cán cân tài khoản vãng lai vượt 58 tỷ USD, cao gấp 2,5 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Chỉ số này bao gồm cán cân thương mại (xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ trừ nhập khẩu), tiền lương của người Nga làm việc ở nước ngoài, cổ tức từ các khoản đầu tư ra nước ngoài, bao gồm cả viện trợ nhân đạo và quyên góp tiền từ thiện.
Nga vẫn thu được lợi ích nhờ giá các mặt hàng năng lượng ngày càng tăng. Đầu tháng 3, giá khí đốt tại châu Âu lần đầu tiên trong lịch sử đạt mức 3.892 USD/1.000 m3. Giá dầu Brent đã có thời điểm tăng lên 130 USD/thùng lần đầu tiên kể từ năm 2008.
Nhu cầu dầu mỏ đang tăng lên bất chấp các lệnh trừng phạt. Khách hàng nước ngoài chưa sẵn sàng từ bỏ nhiên liệu của Nga. Các công ty kinh doanh phương Tây đã tìm cách pha trộn dầu thô Urals của Nga với các loại dầu khác.
Chẳng hạn, tập đoàn dầu mỏ Shell của Mỹ được cho là hoạt động theo cách này. Công ty cho phép các thương nhân của họ mua nhiên liệu diesel có chứa dầu của Nga, sản phẩm với tên gọi “hỗn hợp Latvia” được điều chế tại cảng Ventspils. Shell thiệt hại gần 5 tỷ USD do rút khỏi Nga. Tập đoàn dầu khi ExxonMobil của Mỹ và Equinor của Na Uy cũng được cho là sử dụng phương thức tương tự.
Trong khi đó, tập đoàn dầu mỏ BP của Anh tuyên bố loại bỏ quyền sở hữu gần 20% cổ phần tại tập đoàn năng lượng Rosneft. Số cổ phần mà BP từ bỏ trị giá tới 25 tỷ USD. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, giá dầu và khí đốt cao sẽ giúp bù đắp khoản lỗ này.
Bỏ Âu quay sang Á?
Châu Á đang tích cực mua dầu thô của Nga trong bối cảnh Liên minh châu Âu (EU) đang áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với ngành năng lượng Nga.
Theo đó, Trung Quốc đạt kỷ lục với 1.600 tỷ tấn dầu nhập khẩu từ Nga. Xếp thứ hai là Ấn Độ, nước nhập khẩu dầu thô lớn thứ ba trên thế giới. Chỉ trong khoảng một tháng rưỡi, Ấn Độ đã mua 14 triệu thùng dầu Urals từ Nga. Để so sánh rõ hơn, thì trong cả năm ngoái, lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ từ Nga là 16 triệu thùng.
Sự gia tăng này là do yếu tố địa lý. Ấn Độ chủ yếu nhập khẩu dầu từ Iran, quốc gia gần gũi hơn về địa lý. Nhiên liệu được vận chuyển bằng đường biển. Họ chuyển sang dùng nguyên liệu thô từ Nga vì Moscow giảm giá, nhưng ngay cả khi giảm giá thì chi phí chung cũng cao. Theo một số thông tin, Moscow hứa sẽ đảm bảo việc vận chuyển và bảo hiểm dầu thô giao cho Ấn Độ. Ngoài ra, New Delhi đang đẩy mạnh thanh toán bằng đồng tiền quốc gia, cũng như cách Trung Quốc áp dụng.
Trong khi dự trữ toàn cầu đang cạn kiệt, thị trường dầu mỏ có thể mất đi hơn 7 triệu thùng dầu và các nhiên liệu lỏng khác từ Nga mỗi ngày do các biện pháp trừng phạt hiện nay và trong tương lai.
Tổng thư ký Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) Mohammed Barkindo cho biết tại cuộc họp giữa các quan chức Liên minh châu Âu và đại diện OPEC tại Vienna rằng, đây là giai đoạn thiếu hụt nghiêm trọng nhất trong lịch sử và OPEC chưa thể bù đắp nguồn cung dầu thiếu hụt từ Nga.
Tuy vậy, EU vẫn có ý định từ bỏ các nguồn năng lượng “không phù hợp về mặt chính trị”, dù không phải ngay lập tức nhưng trong tương lai gần. Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen cho biết, một số quốc gia trong khu vực “phụ thuộc 100% vào dầu khí của Nga”. Các nhà phân tích của Bloomberg đã tính toán chỉ riêng nền kinh tế Đức sẽ thiệt hại hơn 200 tỷ Euro (216 tỷ USD).
Bài toán dư thừa ngoại tệ?
Thực tế cho thấy, trong một năm tới, khối lượng nhập khẩu của Nga sẽ giảm do các lệnh trừng phạt, nhu cầu giảm và các vấn đề về hậu cần. Khối lượng xuất khẩu các mặt hàng sẽ giảm 20-30%. Nhưng vì 2/3 trong số đó là các mặt hàng năng lượng, mà nguồn cung đang giảm, nhưng giá nhiên liệu sẽ tăng.
Chuyên gia Andrey Loboda, Giám đốc quan hệ công chúng của công ty cung cấp dịch vụ viễn thông BitRiver, lưu ý, đây là điều kiện thị trường thuận lợi nhất trong 15 năm qua. Ông nói: “Bất chấp những căng thẳng địa kinh tế, dòng tiền từ nước ngoài có thể đạt 250 tỷ USD vào cuối năm nay”.
Tuy nhiên, không phải ai cũng lạc quan như vậy. Mark Goykhman, chuyên gia kinh tế chính tại trung tâm thông tin và phân tích TeleTrade, khuyến cáo: “Nên tập trung vào những ước tính khiêm tốn hơn. Trong nửa cuối năm nay, do nền kinh tế toàn cầu tăng trưởng chậm lại hoặc thậm chí là suy thoái, giá dầu và nhu cầu dầu sẽ trở lại mức của đầu năm 2022. Dầu Urals giao dịch ở mức 70 USD/thùng, do đó, thặng dư tài khoản vãng lai sẽ ở mức vừa phải 155-160 tỷ USD. Tính đến dòng vốn rút khỏi đất nước, kết quả này có thể vẫn được coi là tốt”.
Trong khi đó, nhiều công ty Nga giao thương với nước ngoài không biết làm gì với thu nhập ngoại hối, bởi trong nước không có nhu cầu về ngoại tệ.
Trong bối cảnh các lệnh trừng phạt, việc nhập khẩu hàng hóa từ nước ngoài đã giảm, các nhà nhập khẩu không còn cần USD và Euro với khối lượng lớn như trước đây. Đồng thời, theo sắc lệnh của Tổng thống, các doanh nghiệp xuất khẩu phải bán 80% ngoại tệ và gửi chúng vào tài khoản của họ tại các ngân hàng được cấp phép. Có lẽ Nga sẽ sớm hạ thấp ngưỡng này.
Chuyên gia Pyotr Zabortsev, Giám đốc đổi mới của OS-Center, giải thích: “Chính phủ hiểu rằng, để dành ngoại tệ là không hợp lý. Ngoài ra, dòng chảy lớn do việc buộc phải bán 80% ngoại tệ có thể làm tăng giá quá mức đồng Ruble. Điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng cạnh tranh và có nguy cơ đẩy lạm phát tăng mạnh do tăng trưởng cung tiền, trong khi lượng cung hàng hóa bị hạn chế”.
Trong những điều kiện như vậy, Chính phủ Nga có thể buộc phải giảm xuất khẩu. Chuyên gia Zabortsev cảnh báo, khi thặng dư tài khoản vãng lai giảm, sản lượng và đầu tư vào các ngành nguyên vật liệu sẽ ngừng lại. Điều này có nghĩa là tăng trưởng GDP có thể giảm mạnh hơn.
Bảo Trâm (Theo Sputnik)
