Tương lai nào cho Mỹ và Trung Quốc năm 2024?
Quan hệ quốc tế đang chuyển sang một giai đoạn mới với đặc điểm nổi bật là cạnh tranh giữa các nước lớn, nhất là giữa Mỹ và Trung Quốc. Nhiều nghiên cứu cho rằng, đây là một trong những nhân tố quan trọng định hình cục diện thế giới, bởi cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung Quốc sẽ có tác động mang tính chi phối sâu rộng nhất tới điều chỉnh chính sách của các nước trong giai đoạn hiện nay cũng như trong nhiều năm tới.
Mặc dù đã trải qua căng thẳng hơn 5 năm trời, nhưng có lẽ cuộc “chiến tranh” này vẫn chưa thể đi đến hồi kết sau khi chứng kiến nhiều biến động căng thẳng gần đây, bao gồm các sự kiện như việc Mỹ phá hủy một khinh khí cầu của Trung Quốc và sự cạnh tranh về chất bán dẫn.
Vào tháng 11/2023, Tổng thống Joe Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình đã họp mặt chính thức, trong đó cả hai lãnh đạo đều thể hiện mong muốn cải thiện mối quan hệ đang bị căng thẳng giữa hai nước.
Tuy đã có những nỗ lực để cải thiện, nhưng các chuyên gia dự báo rằng quan hệ Mỹ-Trung trong năm 2024 sẽ vẫn gặp nhiều khó khăn và thách thức, bao gồm vấn đề liên quan đến Đài Loan và cuộc chiến thương mại giữa hai nước.
Áp lực trước cuộc bầu cử Đài Loan
Ngày 13/1 sắp tới, Đài Loan sẽ tổ chức cuộc bầu cử lãnh đạo và cơ quan lập pháp, một động thái đặt ra sự phản đối mạnh mẽ từ phía Trung Quốc. Vấn đề Đài Loan là một điểm nóng trong mối quan hệ giữa hai bên, khi mà Đài Loan tự xem mình là một quốc gia độc lập trong khi Bắc Kinh khẳng định quyền lãnh thổ của mình trên Đài Loan.
Theo France24, Bắc Kinh đang tăng cường áp lực quân sự và chính trị, coi cuộc bầu cử là một thách thức trực tiếp đối với sự ổn định khu vực, thậm chí coi đó là sự lựa chọn giữa “hòa bình và chiến tranh”. Bằng cách này, Trung Quốc đang cố gắng tạo áp lực để ảnh hưởng đến kết quả của cuộc bầu cử và đe dọa hậu quả nếu Đài Loan không tuân thủ theo mong muốn của Bắc Kinh.
Tình hình này có thể đặt ra thách thức lớn cho Mỹ, vì họ đã và đang thể hiện sự quan ngại về sự mở rộng quyền lực của Trung Quốc trong khu vực Á-Đông Nam Á. Mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc có thể trở nên căng thẳng hơn nếu Mỹ chọn hỗ trợ Đài Loan trong bối cảnh áp lực từ Bắc Kinh.
Áp lực từ bầu cử Tổng thống Mỹ
Trong năm 2024, Mỹ sẽ chứng kiến cuộc bầu cử tổng thống mới, và người đắc cử sẽ ảnh hưởng đến tương lai mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc trong những năm tới. Cựu Tổng thống Donald Trump được xem là ứng viên tiềm năng nhất cho vị trí này.
Theo Global Times, trong năm bầu cử, chính sách ngoại giao của Mỹ có thể bị ảnh hưởng nặng nề bởi các nghị sĩ và ứng viên tự nhiên cố gắng tạo ra một hình ảnh mạnh mẽ và cứng rắn đối với Trung Quốc.
Nếu Donald Trump giành lại vị trí tổng thống, quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc có thể trở nên khó khăn hơn so với thời gian đầu năm 2023. Theo Global Times, quan hệ Trung-Mỹ sẽ tiếp tục gập ghềnh vào năm 2024 khi Washington duy trì chính sách đối ngoại bá quyền, lấy Mỹ làm trung tâm.
Trong thời gian làm tổng thống, Donald Trump đã đưa ra nhiều chỉ trích và cáo buộc về Trung Quốc, đặc biệt là liên quan đến dịch COVID-19. Mối quan hệ giữa hai nước đã trở nên căng thẳng hơn, đặc biệt là trong vấn đề Đài Loan. Tuy nhiên, theo Reuters, nếu Donald Trump trở lại vị trí tổng thống, điều này có thể dẫn đến sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của Mỹ, có lợi cho Trung Quốc trong một số khía cạnh.
Cuộc chiến mới về chất bán dẫn
Trong năm 2024, Mỹ dự kiến sẽ tiếp tục mở rộng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nhằm ngăn chặn các doanh nghiệp Trung Quốc truy cập vào các công nghệ chất bán dẫn tiên tiến nhất. Vào tháng 10/2023, Mỹ đã siết chặt những quy định hiện tại, bao gồm việc ngừng cung cấp thêm các vi chip cao cấp và hạn chế xuất khẩu.
Bộ trưởng Thương mại Mỹ, Gina Raimondo, đã từng khẳng định rằng chính phủ sẽ điều chỉnh và cập nhật các biện pháp bảo vệ công nghệ chất bán dẫn của Mỹ ít nhất một lần mỗi năm. Trong khi đó, Nicholas Burns, đại sứ Mỹ tại Trung Quốc, cho biết trong cuộc thảo luận tại Viện Brookings vào tuần trước rằng cạnh tranh với Trung Quốc vẫn là ưu tiên hàng đầu của chính quyền Biden.
Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đã được thực hiện cho thấy các hành động cạnh tranh mà Mỹ đã thực hiện trong vài năm qua nhằm hạn chế nguồn cung công nghệ tiên tiến cho Trung Quốc.
Nhìn chung, mặc dù có dấu hiệu ổn định, mối quan hệ Mỹ-Trung sẽ gặp nhiều khó khăn trong năm 2024. Việc Mỹ tiếp tục đánh giá và can thiệp vào các lợi ích cốt lõi của Trung Quốc, như tranh chấp ở Biển Đông và Đài Loan, sẽ tăng thêm căng thẳng.
Theo Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế, mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc tiếp tục diễn biến trong bối cảnh “cạnh tranh không xung đột,” trong đó hai bên sẽ giảm thiểu rủi ro những tình huống xấu nhất, như sự tách rời hoàn toàn và xung đột quân sự.
Cơ hội và thách thức của Việt Nam
Sự leo thang căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã vượt qua biên giới của hai nước, tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế toàn cầu và Việt Nam cũng không nằm ngoài vòng xoáy đó. Xét về mặt tích cực, Việt Nam là nước nằm trong top 5 quốc gia mà Mỹ có thâm hụt thương mại lớn nhất thế giới. Những mặt hàng Mỹ đánh thuế nhập khẩu từ Trung Quốc đều nằm trong thế mạnh xuất khẩu của Việt Nam. Như vậy, đây có thể là cơ hội tốt để Việt Nam chiếm lĩnh thị phần.
Bên cạnh đó, là một nền kinh tế định hướng xuất khẩu, thị trường đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Việt Nam chiếm phần lớn xuất khẩu. Việt Nam được dự đoán sẽ tiếp tục thu hút nhiều nhà đầu tư hơn khi các nhà sản xuất tiếp tục tái cấu trúc chuỗi cung ứng của họ trong năm 2024.
Cạnh tranh nước lớn về thương mại và công nghệ gia tăng cũng ảnh hưởng tới Việt Nam, nhất là khi Trung Quốc và Mỹ là hai đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam. Việt Nam lo ngại ảnh hưởng từ hệ thống thương mại thế giới phân cực và chia rẽ, dựa trên những cơ sở hạ tầng, quy tắc và tiêu chuẩn khác nhau; các khoáng sản thiết yếu ngày càng bị độc quyền… Các vấn đề này có thể gây tổn hại cho các nền kinh tế ASEAN nói chung và cả Việt Nam – nơi vốn đa dạng hóa và có tính kết nối cao.
Tóm lại, trong nhiều năm tới, cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung Quốc vẫn là chủ đề quan trọng và có thể là nhân tố định hình cục diện thế giới trong dài hạn. Điều này đã, đang gây tác động không nhỏ tới nền kinh tế của cả 2 nước, cũng như các nền kinh tế mở khác trên thế giới. Việt Nam là một nền kinh tế mở, cho nên khó tránh khỏi những ảnh hưởng từ cuộc chiến tranh này mang lại.
Với xu hướng điều chỉnh chính sách của các nước lớn liên quan đến cạnh tranh Mỹ – Trung Quốc, Việt Nam cần tiếp tục tăng cường mạnh mẽ hợp tác quốc tế để tranh thủ nhiều điểm đồng về lợi ích, tránh phụ thuộc vào bất kỳ bên nào, tiếp tục nâng cao năng lực tự chủ trong tiến trình phát triển đất nước. Đồng thời cần tận dụng tốt những cơ hội, đồng thời doanh nghiệp Việt Nam cũng cần chủ động nâng cao chất lượng để biến những khó khăn thành cơ hội cho chính mình.
Bảo Trâm
