Từ 1/7/2025: 15 năm đóng BHXH là đủ điều kiện hưu trí – Một bước ngoặt trong chính sách an sinh xã hội
Bắt đầu từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi chính thức có hiệu lực. Điểm nhấn đáng chú ý nhất là quy định: người lao động chỉ cần có 15 năm đóng BHXH bắt buộc và đủ tuổi nghỉ hưu sẽ được hưởng lương hưu hàng tháng. Đây là một thay đổi có tính đột phá so với quy định hiện hành là 20 năm.
Theo đó, tuổi nghỉ hưu trong điều kiện bình thường năm 2025 là 61 tuổi 3 tháng đối với nam và 56 tuổi 8 tháng đối với nữ, tiếp tục tăng dần theo lộ trình cho đến khi đạt 62 tuổi với nam vào năm 2028 và 60 tuổi với nữ vào năm 2035.
Chính sách mở rộng, linh hoạt hơn cho nhóm yếu thế và ngành đặc thù
Luật mới cho phép một số nhóm đối tượng được nghỉ hưu sớm hơn tối đa 5–10 năm, tùy vào mức độ suy giảm khả năng lao động, đặc thù nghề nghiệp hoặc điều kiện công tác.
Nghỉ hưu sớm tối đa 5 năm: áp dụng với người làm việc trong môi trường độc hại, vùng đặc biệt khó khăn hoặc bị suy giảm khả năng lao động.
Nghỉ hưu sớm tối đa 10 năm: dành cho các lực lượng vũ trang, dân quân thường trực, công an, quân đội, cơ yếu, và người làm nghề khai thác than trong hầm lò hoặc nhiễm HIV/AIDS do nhiệm vụ.
Với người suy giảm khả năng lao động trên 61% và đã đóng đủ từ 20 năm BHXH trở lên, luật cho phép nghỉ hưu trước tuổi với mức hưởng lương hưu thấp hơn, được điều chỉnh theo tỷ lệ suy giảm và độ tuổi nghỉ.
Đặc biệt, Chính phủ sẽ có quy định riêng cho những người mất hoặc thiếu hồ sơ, không xác định được ngày, tháng sinh, nhằm bảo đảm quyền lợi không bị “mắc kẹt” vì lý do hành chính.
Cách tính lương hưu: tích lũy – công bằng – linh hoạt
Nữ: 45% bình quân lương tháng làm căn cứ đóng BHXH với 15 năm tham gia. Sau đó mỗi năm cộng thêm 2%, tối đa 75% khi đạt 30 năm.
Nam: 45% với 20 năm đóng BHXH. Nếu đóng từ 15–20 năm thì mức khởi điểm là 40%, sau đó mỗi năm tăng 1%. Tỷ lệ tối đa cũng là 75% với 35 năm đóng.
Lao động có thời gian đóng vượt trần (trên 35 năm với nam, 30 năm với nữ) sẽ được hưởng trợ cấp một lần, tương đương 0,5 lần lương bình quân cho mỗi năm vượt.
Lương hưu được điều chỉnh theo chỉ số giá tiêu dùng, bảo đảm giá trị thực tế, nhưng vẫn tùy thuộc vào khả năng ngân sách nhà nước và Quỹ BHXH.
Phân tích và nhận định:
1. Mở rộng độ bao phủ, thu hẹp khoảng trống an sinh:
Quy định mới về thời gian tối thiểu 15 năm đóng BHXH là lời đáp cho bài toán nan giải bấy lâu: hàng triệu lao động, đặc biệt ở khu vực phi chính thức, dù đã tham gia một thời gian dài nhưng không đủ 20 năm, buộc phải rút BHXH một lần, mất quyền an sinh dài hạn.
2. Linh hoạt hơn, sát thực tiễn hơn:
Chính sách mới tiếp cận đa tầng: cho nghỉ sớm, cho mức hưởng linh hoạt, cho hỗ trợ người không đủ hồ sơ – đó là những điều chưa từng có trong luật cũ. Đây là dấu hiệu tích cực của tư duy “an sinh lấy người dân làm trung tâm”.
3. Vẫn còn thách thức trong khâu thực thi:
Rút ngắn thời gian đóng là cần thiết, nhưng cần đi kèm chính sách thu hút người lao động tham gia BHXH tự nguyện, liên thông dữ liệu và hạn chế gian lận. Đặc biệt, việc tính lương hưu dựa vào lương bình quân vẫn dễ gây thiệt thòi cho lao động có thu nhập thấp và không ổn định.
4. Bước đệm cho cải cách lớn hơn:
Đáng chú ý, luật BHXH sửa đổi lần này là bước mở đường để tiến tới hệ thống hưu trí đa tầng – nơi người dân có thể kết hợp BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện, bảo hiểm hưu trí bổ sung và các chính sách xã hội khác.
Giảm điều kiện thời gian đóng từ 20 năm xuống 15 năm là bước đi “giảm ngưỡng kỹ thuật để nâng nền an sinh”. Chính sách này vừa thể hiện trách nhiệm xã hội của Nhà nước, vừa khuyến khích người lao động tiếp tục gắn bó lâu dài với hệ thống bảo hiểm. Tuy nhiên, để hiệu quả, phải đi kèm cải cách hành chính, chống thất thu BHXH và nâng cao hiệu quả đầu tư quỹ.
Thảo Nguyên
