Trung Quốc hứa đầu tư 9 tỷ USD, Philippines mới nhận được 900 triệu

Sau hơn 3 năm thực hiện chính sách xoay trục sang Trung Quốc, Manila mới chỉ nhận được hơn 900 triệu USD hỗ trợ kinh tế, bằng khoảng 10% so với lời hứa từ năm 2016 của Bắc Kinh.

Trung Quốc và Philippines đã ký thỏa thuận kinh tế thứ 6 trong ngày 24/10, qua đó tăng tổng vốn đầu tư mà Bắc Kinh giải ngân cho quốc gia Đông Nam Á này lên 924 triệu USD.

Sau 3 năm cầm quyền của Tổng thống Duterte, những gì Manila nhận được từ Bắc Kinh mới chỉ bằng 10% so với lời hứa đầu tư trị giá 9 tỷ USD Trung Quốc đưa ra năm 2016.

South China Morning Post nhận định sự chênh lệch quá lớn đã làm dấy lên những sự chỉ trích cho rằng Tổng thống Duterte thất bại khi thi hành chính sách xoay trục sang Trung Quốc nhằm đổi lấy lợi ích về thương mại và du lịch.

10% của lời hứa 9 tỷ USD

Những hợp đồng mới đây nhất ký giữa Philippines và Trung Quốc tập trung vào nghiên cứu tính khả thi của 2 dự án xây dựng gắn liền với chương trình tham vọng của Tổng thống Duterte, được mô tả là sáng kiến cơ sở hạ tầng có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Hai dự án gồm cầu nối đảo Panay và Guimaras ở miền Trung Philippines trị giá 530 triệu USD, cùng đường cao tốc tại thành phố Danao, quê nhà của ông Duterte, trị giá 400 triệu USD đang trong giai đoạn quy hoạch, Bộ trưởng Công trình công cộng Mark Villar tuyên bố. Đây là các dự án được thực hiện bởi CCCC Highway Consultants, một tập đoàn thuộc sở hữu của chính phủ Trung Quốc.

Phó thủ tướng Trung Quốc Hồ Xuân Hoa, người chứng kiến lễ ký các thỏa thuận với Manila hôm 24/10, sau đó đã có cuộc gặp với Tổng thống Duterte. Ông Hồ nhấn mạnh Bắc Kinh có lợi ích lớn khi kết nối sáng kiến Vành Đai, Con đường với hệ thống cơ sở hạ tầng của Philippines.

“Chúng ta nên đẩy nhanh hợp tác về các dự án trọng yếu, và bằng cách đó, chúng ta có thể thu được nhiều hơn những lợi ích thực chất từ hoạt động hợp tác”, ông Hồ nói.

Thế nhưng, nhiều ý kiến tại Philippines đã đặt ra câu hỏi vì sau, sau hơn nửa nhiệm kỳ tổng thống của ông Duterte, những khoản cho vay và viện trợ từ Trung Quốc còn rất xa mới đạt tới con số 9 tỷ USD mà Bắc Kinh từng đưa ra.

Khi Tổng thống Duterte, người vừa chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử ở Philippines, có cuộc gặp đầu tiên với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng 10/2016, hai bên ký với nhau 27 thỏa thuận. Sự kiện đánh dấu khởi đầu của chính sách xoay trục về phía Bắc Kinh của chính quyền Manila.

Từ lập trường đi đầu phản đối Trung Quốc do vấn đề tranh chấp trên Biển Đông dưới thời cựu tổng thống Benigno Aquino, Philippines của ông Rodrigo Duterte sẵn sàng gạt sang một bên phán quyết của Tòa Trọng tài Quốc tế về Biển Đông, tham gia vào các hợp đồng thăm dò dầu và khí đốt chung với Trung Quốc tại những vùng biển được coi là đối tượng tranh chấp giữa hai nước.

Phán quyết năm 2016 của Tòa Trọng tài thành lập theo Phụ lục VII Công ước Liên Hợp Quốc về luật biển đã bác bỏ yêu sách chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông. Thế nhưng, Tổng thống Duterte trong những tháng đầu cầm quyền tuyên bố sẽ bỏ qua phán quyết, để tiến hành các dự án kinh tế chung, dù sau này có đính chính một số quan điểm trước sự phản ứng của công luận.

Dù Tổng thống Duterte khẳng định chính sách thân Trung Quốc sẽ mang lại chiến thắng cho nền kinh tế, các số liệu thương mại cho thấy Philippines đang là bên mất nhiều hơn được.

Nhập khẩu từ Trung Quốc trong năm 2018 đã tăng lên 22 tỷ USD, trong khi giá trị xuất khẩu của Philippines sang nước này chỉ đạt 8,8 tỷ USD. Điều này có nghĩa Manila đang chịu thâm hụt hơn 13 tỷ USD mỗi năm trong quan hệ thương mại với Bắc Kinh.

Chậm trễ và nỗi lo bẫy nợ

Trong số các dự án được tài trợ bằng tiền của Trung Quốc, chỉ có dự án tưới tiêu ở sông Chico và hai cây cầu ở Manila được khởi công xây dựng. Những dự án khác đều đang nằm trên giấy.

Dự án xây dựng đập nước Kaliwa ở đông bắc thủ đô Philippines, một cấu phần quan trọng trong chương trình xây dựng của Tổng thống Duterte, là minh chứng cho thấy các dự án do Trung Quốc triển khai có thể kéo dài đến mức nào.

Đầu năm 2017, Tổng thống Duterte quyết định giao dự án đập nước Kaliwa cho các công ty nhà nước Trung Quốc. Thế nhưng, tới cuối năm 2018, ngân hàng Trung Quốc mới quyết định ký thỏa thuận rót vốn cho đự án này. Và khi ông Hồ Xuân Hoa tới thăm Philippines tuần qua, dự án mới nhận được giấy chứng nhận về tuân thủ bảo vệ môi trường.

Mặc dù trải qua 3 năm từ khi được giao cho phía Trung Quốc, dự án hứa hẹn sẽ vẫn chưa thể khởi công do vẫn cần sự phê duyệt từ Ủy ban Quốc gia về người bản địa, do lo ngại có thể nhấn chìm vùng đất thuộc về người bản địa Dumagat tại thành phố Tany, tỉnh Rizal.

Một lo ngại khác mà những người chỉ trích đặt ra đối với các dự án đầu tư của Trung Quốc tại Bắc Kinh đó là nguy cơ bẫy nợ, điều đã xảy ra với nhiều quốc gia châu Phi và Nam Á sau khi tiếp nhận hàng tỷ USD viện trợ, cho vay tại các siêu dự án xây dựng cơ sở hạ tầng.

Quốc gia láng giềng của Philippines là Malaysia đã đình chỉ nhiều dự án xây dựng có sự tham gia của các nhà thầu Trung Quốc trong thời gian qua. Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad đã yêu cầu xem xét lại các dự án thuộc sáng kiến Vành đai, Con đường, khi chứng kiến chi phí bị đội lên nhiều lần của các dự án này.

Trong khi đó, Phó tổng thống Mỹ Mike Pence cảnh báo Trung Quốc sử dụng chiêu bài viện trợ và đầu tư xây dựng ngụy trang cho “bẫy nợ” siết vào cổ các quốc gia đang phát triển.

“Không dự án nào được chấp thuận trừ khi trải qua quy trình đánh giá nghiêm ngặt và phải được phê chuẩn bởi nội các và tổng thống”, Bộ trưởng Tài chính Philippines Carlos Dominguez tuyên bố hôm 23/10, khi được phóng viên hỏi về nguy cơ bẫy nợ từ các dự án do Trung Quốc hỗ trợ.

Ông Domunguez tuyên bố Manila có thể chi trả tối thiểu 20% cho các dự án, và vay với điều kiện ưu đãi cho phần còn lại. Bộ trưởng Tài chính Philippines khẳng định nước này sẽ không rơi vào bẫy nợ của các đối tác, “dù đó là Trung Quốc, Mỹ hay Nhật Bản”.

Duy Anh