Trung Quốc đang “co rút” với tốc độ chóng mặt

“Cơ sở kinh tế của Trung Quốc đang bị thu hẹp, và nghiêm trọng hơn nữa”, đó là tiêu đề mà trang Forbes sử dụng để nhận định về một nền kinh tế khó có thể tiếp tục “tăng trưởng thần kì” như trong thời gian qua do nhiều vấn đề về lực lượng lao động.

Dân số “tụt dốc”

Bắc Kinh gần đây thông báo với thế giới rằng lần đầu tiên sau 70 năm, dân số của quốc gia này đã giảm – và giảm khoảng 850.000 người kể từ cuộc điều tra dân số lần trước. Dường như xu hướng này sẽ tiếp tục kéo dài trong thời gian tới.

Các nhà nhân khẩu học của Liên Hợp Quốc (LHQ) đang dự đoán về sự suy giảm trong tương lai của Trung Quốc, từ dân số 1,4 tỷ hiện nay xuống còn 1,3 tỷ vào năm 2050, sau đó chỉ còn tầm 800 triệu vào cuối thế kỷ này.

Thực tế nhân khẩu học này có nguy cơ sẽ hạn chế nghiêm trọng triển vọng tăng trưởng của Trung Quốc, không phải ngay lập tức mà với cường độ ngày càng tăng trong những năm tới. Nó còn có nguy cơ sẽ gây ra những tác động xấu về kinh tế bằng cách tăng mức nợ trong nền kinh tế vốn đã phải đương đầu với những vấn đề lớn về nợ. Theo Forbes, Bắc Kinh có rất ít lựa chọn để giảm thiểu những tác động không mong muốn này.

Nhân khẩu học là vấn đề quan trọng, ít nhất là đối với kinh tế học. Quy mô tương đối của dân số trong độ tuổi lao động của quốc gia chính là điều cần được xem xét thường xuyên. Bởi vì Bắc Kinh trong nhiều thập kỷ đã áp đặt chính sách một con đối với các gia đình Trung Quốc – thực tế là trong 45 năm qua cho đến gần đây – quốc gia này hiện phải đối mặt với tình trạng tương đối ít công nhân để thay thế thế hệ lớn hiện đang nghỉ hưu.

Số người trong độ tuổi lao động – theo quy ước, trong độ tuổi từ 15 đến 64 – trên thực tế hầu như không tăng kể từ năm 2010. Nhưng dân số già ở độ tuổi nghỉ hưu của Trung Quốc đã tăng lên một con số khổng lồ 53%, tăng từ 9% của năm 2010. Tổng dân số vào năm 2010 lên 13 phần trăm ở lần đo cuối cùng. Hệ quả là ngày nay chỉ có 3,5 người trong độ tuổi lao động sẵn sàng hỗ trợ mỗi người về hưu, giảm từ khoảng 6,5 năm 2000 và 5,5 năm 2010. Và con số đó dự kiến sẽ giảm xuống dưới 2,3 vào năm 2030 và thậm chí còn thấp hơn trong những năm tiếp theo.

Theo Forbes, để hiểu rõ những điều mà mỗi người lao động Trung Quốc đang gánh vác, có thể hình dung như thế này: mỗi người phải tự nuôi bản thân, hỗ trợ những người phụ thuộc và khoảng một phần ba nhu cầu mà một người về hưu cần.

Không có người lao động ở bất cứ đâu, ít nhất là ở mức trung bình, đủ năng suất để đáp ứng nhu cầu này. Căng thẳng kinh tế sẽ lớn hơn nhiều so với những con số được thống kê bởi khi dân số già, một lượng lớn người lao động sẽ được chuyển từ hoạt động sản xuất hàng ngày sang các dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe khác. Trung Quốc sẽ có ít nhân lực dư thừa cho các khoản đầu tư cần thiết cho tăng trưởng kinh tế, đặc biệt là các dự án lớn mà Trung Quốc đã gây dựng và góp phần vào tốc độ tăng trưởng ấn tượng trước đây của đất nước này.

“Không có lựa chọn”

Theo Forbes, điều tai hại hơn là những nhân khẩu học này cũng sẽ có những tác động tài chính đáng kể. Nhu cầu lương hưu của những người về hưu này sẽ buộc chính quyền địa phương cũng như Bắc Kinh phải vay nợ đáng kể. Trung Quốc đã mang gánh nặng nợ lớn hơn hầu hết các quốc gia, kể cả Hoa Kỳ. Cuối cùng, tất cả các khoản nợ – công và tư – lên tới tương đương khoảng 52 nghìn tỷ đô la, gần gấp ba lần quy mô của nền kinh tế. Chắc chắn rằng, Washington gánh gánh nặng nợ lớn hơn Bắc Kinh, nhưng đó là do Bắc Kinh giảm bớt nhu cầu vay – chẳng hạn để hỗ trợ chi tiêu cơ sở hạ tầng – cho các chính quyền địa phương.

Và Bắc Kinh có rất ít lựa chọn để xử lí những tác động xấu này. Vài năm trước, các nhà chức trách đã nhận ra những thiệt hại kinh tế tiềm tàng của chính sách một con. Nhưng ngay cả khi người Trung Quốc có thể có nhiều hơn một con, thì cũng phải mất 15-20 năm trước khi sự thay đổi đó có thể tác động đến quy mô tương đối của dân số trong độ tuổi lao động của đất nước.

Như vậy, tỷ lệ sinh của quốc gia đã không tăng theo luật mới. Trung Quốc cũng không có khả năng chứng kiến ​​làn sóng nhập cư để mở rộng hàng ngũ những người trong độ tuổi lao động. Ngược lại, người Trung Quốc thường chuyển ra nước ngoài nhiều hơn.

Forbes cho rằng con đường duy nhất để giải quyết vấn đề này là năng suất của người lao động. Để đạt được mục tiêu này, Bắc Kinh đã nhấn mạnh đến việc phát triển và áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và người máy.

Thật vậy, Trung Quốc đã trở thành một nhà lãnh đạo thế giới trong các lĩnh vực này. Trong tương lai, các thuật toán, máy tính và máy móc sẽ thay thế con người và giúp lực lượng lao động đang suy giảm của đất nước trở nên năng suất hơn so với hiện nay.

Ngoài ra, trí tuệ nhân tạo và người máy cũng có thể giúp hạn chế nhu cầu lao động thể chất và do đó cho phép người Trung Quốc làm việc ở độ tuổi lớn hơn so với trước đây.

Tuy nhiên, những nỗ lực này chỉ có thể giảm thiểu căng thẳng do tình trạng nhân khẩu học hiện tại gây ra và không thể khắc phục hoàn toàn. Do đó, Trung Quốc vẫn sẽ phải đối mặt với tốc độ tăng trưởng chậm hơn trong tương lai, theo Forbes.

Tuệ Ngô