‘Trốn đóng bảo hiểm xã hội phải xử lý như trốn thuế’
Đại biểu Ma Thị Thúy đề xuất cơ quan thuế sẽ thu bảo hiểm xã hội bắt buộc và hành vi trốn đóng của các doanh nghiệp bị xử lý hình sự như tội trốn thuế.
Tại phiên thảo luận ở Quốc hội về dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi sáng 23/11, Phó đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang Ma Thị Thúy nêu thực trạng trốn, chậm, nợ đọng bảo hiểm xã hội (BHXH) kéo dài thời gian qua, tập trung ở khu vực sản xuất kinh doanh. Các cơ quan đã nhiều lần trao đổi, đưa ra giải pháp nhưng hiệu quả vẫn thấp, gây bức xúc và ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người lao động.
Theo nữ đại biểu, nhiều nước trên thế giới quy định cơ quan thuế thực hiện luôn nhiệm vụ thu BHXH bắt buộc, sau đó chuyển về cho cơ quan quản lý bảo hiểm xã hội. Hành vi trốn, chậm, nợ đọng bảo hiểm xã hội được xử lý hình sự như pháp luật quản lý thuế nên không có tình trạng chây ỳ, trốn, chậm đóng kéo dài.
“Nếu áp dụng kinh nghiệm này của các nước, hiệu quả quản lý thu BHXH sẽ được cải thiện, bớt đi việc bàn thảo, sửa đổi luật không cần thiết; giảm nhẹ gánh nặng về thanh tra, kiểm tra, tố tụng khiếu kiện, giải quyết vi phạm”, bà Thúy nói.
Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Bắc Giang Đỗ Thị Việt Hà cũng đề nghị ban soạn thảo nghiên cứu, bổ sung chế tài khấu trừ tiền nợ BHXH tại tài khoản ngân hàng của người sử dụng lao động nếu cố tình chây ỳ khi đã được cơ quan có thẩm quyền thông báo, đôn đốc trong 3 tháng. Danh tính các đơn vị nợ bảo hiểm xã hội phải được công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng.
“Cần quy định đồng bộ, khắc phục vướng mắc trong việc khởi kiện dân sự và khởi tố hình sự đối với người sử dụng lao động có hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội”, bà Hà nói.
Cụ thể, khi người sử dụng lao động có hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc và cơ quan có thẩm quyền đã áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính, nếu họ vẫn không đóng hoặc đóng không đủ thì cơ quan bảo hiểm xã hội, tổ chức công đoàn và người lao động có quyền khởi kiện.
Khi người sử dụng lao động có dấu hiệu phạm tội trốn đóng bảo hiểm xã hội theo quy định của Bộ luật Hình sự, thì cơ quan bảo hiểm xã hội, tổ chức công đoàn, các cơ quan thanh tra, kiểm tra về lao động, bảo hiểm xã hội và người lao động đều có quyền kiến nghị khởi tố.
Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp) dẫn số liệu thống kê cho biết số tiền các đơn vị trốn, chậm đóng BHXH giai đoạn 2016-2022 là khoảng 10.000 tỷ đồng mỗi năm. Cả nước có 198.000 doanh nghiệp, đơn vị chậm đóng BHXH. Người lao động bị chậm đóng BHXH trong năm 2022 đã lên đến 2,6 triệu, trong đó 2.500 tỷ đồng khó có khả năng thu hồi do doanh nghiệp giải thể, phá sản hoặc chủ doanh nghiệp trốn ra nước ngoài.
Theo bà Thủy, điều 37, dự thảo đề xuất hoãn xuất cảnh đối với chủ doanh nghiệp chậm đóng BHXH bắt buộc trong 12 tháng là mâu thuẫn với quy định hiện hành. Bộ luật Hình sự quy định người có hành vi chậm đóng từ 6 tháng trở lên, kèm một số dấu hiệu là cấu thành tội trốn đóng BHXH. Vì vậy, bà đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, giải trình nội dung này để phù hợp quy định Bộ luật Hình sự.
Bên cạnh đó, quyền khởi kiện của Công đoàn đối với doanh nghiệp trốn đóng BHXH đang chịu điều chỉnh của 4 luật là Luật BHXH, Luật Công đoàn, Bộ luật Tố tụng dân sự và Bộ luật Lao động. Bốn luật này lại chưa thống nhất về quyền và trách nhiệm của Công đoàn khi có luật giao cho Công đoàn, có luật lại giao cho công đoàn cơ sở quyền khởi kiện.
Nếu giao công đoàn cấp cơ sở khởi kiện với hành vi trốn đóng BHXH, bà Thủy cho rằng sẽ không tránh khỏi tâm lý e ngại vì cán bộ công đoàn cơ sở hưởng lương từ doanh nghiệp. Ngoài ra, công đoàn đứng ra khởi kiện phải có sự ủy quyền của từng người lao động. Quy định này sẽ không khả thi với doanh nghiệp có hàng nghìn lao động, công nhân. Vì vậy, bà Thủy đề nghị sửa nội dung liên quan nằm trong các đạo luật trên để đảm bảo chế tài cho hành vi trốn đóng khả thi trong thực tế.
Xử lý tội trốn đóng BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp đã được quy định tại Điều 216 Bộ luật Hình sự năm 2015, nhưng đến nay chưa vụ nào bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Cơ quan Bảo hiểm xã hội củng cố hồ sơ gần 400 vụ trốn đóng BHXH chuyển công an song gần một nửa số vụ cơ quan điều tra xác định không khởi tố vì chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm, khó làm rõ tội trốn đóng. Có doanh nghiệp mang tiền nợ đến đóng ngay khi công an vào cuộc.
Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi dự kiến được Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp giữa năm 2024.
Đông Duy
