Tinh gọn để tinh thông: Kỳ vọng vào chính quyền hai cấp
Chỉ sau hơn một tháng chính thức đi vào hoạt động, mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh và xã) đã cho thấy những tín hiệu tích cực về mặt cải cách tổ chức bộ máy, tinh gọn hành chính và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền cơ sở. Việc triển khai nhanh chóng, đồng bộ từ Trung ương đến địa phương thể hiện tinh thần đổi mới thực chất, cầu thị và trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị.
Việc chính quyền địa phương hai cấp chính thức vận hành từ ngày 1/7 vừa qua, dù với thời gian chuẩn bị ngắn, đã cho thấy quyết tâm cải cách mạnh mẽ của cả Trung ương và địa phương, đặc biệt là chính quyền cấp xã – nơi chịu tác động trực tiếp và cũng là “mắt xích” then chốt trong mô hình mới.
Không né tránh khó khăn hay trì hoãn, các cơ quan chức năng đã chủ động rà soát, đánh giá và đề xuất hàng loạt giải pháp để xử lý kịp thời những bất cập phát sinh trong quá trình vận hành. Đó là thái độ hành động rất đáng ghi nhận trong bối cảnh mô hình còn nhiều yếu tố mới mẻ.
Một trong những điểm nổi bật và mang tính sáng tạo là việc nhiều bộ, ngành Trung ương đã chủ động cử công chức xuống hỗ trợ địa phương trong giai đoạn đầu vận hành chính quyền hai cấp.
Điển hình, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Nội vụ, Bộ Dân tộc và Tôn giáo… đã cử hàng chục công chức cấp vụ, cấp cục về các địa phương để phối hợp giải quyết khó khăn, vướng mắc tại cơ sở.
Cách làm này cho thấy tinh thần “Trung ương không làm thay, nhưng cũng không đứng ngoài” – một thông điệp thể hiện tư duy hành chính hiện đại, gắn kết và hỗ trợ lẫn nhau giữa các cấp.
Đáng chú ý, việc cử cán bộ không thực hiện theo hình thức đồng loạt, đại trà, mà được thiết kế linh hoạt theo nhu cầu thực tế của địa phương. Các bộ cử đúng người, đúng chuyên môn, đúng địa bàn cần hỗ trợ. Như Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cử công chức của Cục Quản lý đất đai – một đơn vị có chuyên môn sâu và phù hợp với nhu cầu của các tỉnh, thành về vấn đề quản lý đất đai, đang là lĩnh vực còn nhiều vướng mắc.
Ba thách thức cần giải quyết để chính quyền hai cấp vận hành hiệu quả. Thực tiễn một tháng qua cho thấy ba nhóm vấn đề lớn đang đặt ra cho mô hình chính quyền hai cấp:
Thứ nhất, việc phân định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ giữa chính quyền cấp tỉnh và cấp xã là yêu cầu cấp thiết. Nếu không xác định đúng và đủ thẩm quyền ở cấp xã, bộ máy dễ rơi vào tình trạng chồng chéo hoặc bỏ trống trách nhiệm.
Thứ hai, năng lực đội ngũ công chức cấp xã chưa đồng đều, phần lớn được hình thành từ sự sáp nhập cơ học giữa các xã và sự điều chuyển cán bộ cấp huyện về. Điều này dẫn đến tình trạng bố trí chưa hợp lý, nhiều công chức chưa phù hợp chuyên môn, ảnh hưởng đến chất lượng điều hành.
Thứ ba, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số ở cấp xã vẫn còn hạn chế. Đặc biệt là tại các Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp xã, việc yêu cầu số hóa toàn bộ hồ sơ người dân đang là thách thức lớn, khi trình độ công nghệ của cán bộ không đồng đều, hệ thống kỹ thuật chưa đồng bộ.
Từ các thách thức trên, nhiều bộ, ngành đã lựa chọn các giải pháp hỗ trợ đúng trọng tâm, trọng điểm. Phương châm được nhấn mạnh là “bốc đúng thuốc”, tức là không hỗ trợ đại trà mà tập trung vào lĩnh vực mà địa phương đang gặp khó.
Ngoài việc cử công chức chuyên môn sâu về địa phương như Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các bộ khác như Bộ Dân tộc và Tôn giáo cũng áp dụng hình thức đoàn công tác linh hoạt, đến từng cụm địa phương trong thời gian ngắn để khảo sát, hướng dẫn và giải đáp các khó khăn một cách thực chất.
Đặc biệt, việc biên soạn cẩm nang tình huống cho cán bộ xuống cơ sở là một cách làm sáng tạo, thể hiện sự chuẩn bị kỹ lưỡng, không để công chức rơi vào thế bị động khi tiếp cận thực tiễn mới.
Mô hình chính quyền địa phương hai cấp không đơn thuần là sáp nhập hay thay đổi về tổ chức, mà là một cuộc cải cách tư duy trong quản trị nhà nước. Từ việc Trung ương chủ động hỗ trợ, đến sự linh hoạt của địa phương, từ xác định đúng vấn đề đến lựa chọn đúng cách làm – tất cả đang hướng đến một bộ máy hành chính hiện đại, gần dân, hoạt động vì hiệu quả thực chất.
Trong thời gian tới, nếu giữ được tinh thần cầu thị, cải tiến liên tục và bám sát thực tiễn, mô hình chính quyền hai cấp có thể trở thành một bước ngoặt quan trọng trong công cuộc xây dựng nền hành chính chuyên nghiệp, minh bạch và phục vụ tốt hơn người dân, doanh nghiệp.
Thảo Nguyên
