“Tiếng súng” chống thực phẩm bẩn bắt đầu bằng xử lý hình sự

‘Xử hình sự là quá đúng rồi vì ác không tưởng tượng nổi!’, ‘Giết người hàng loạt chứ còn gì, nhốt nhiều năm cho chừa!’…Đây là những ý kiến giành cho trường hợp đầu tiên trên cả nước bị xử lý hình sự về hành vi cố ý gây mất an toàn về vệ sinh thực phẩm. Sự việc này đã và đang nhận được sự qua tâm lớn từ dư luận.

Xử lý hình sự vụ án về thực phẩm bẩn: Tín hiệu mừng

Ngày 1/11, Bùi Văn Sáng bị TAND quận Thủ Đức xét xử về tội Vi phạm quy định về an toàn thực thẩm theo khoản 1, Điều 317 BLHS có khung hình phạt từ phạt tiền 50 triệu đồng đến 200 triệu đồng, hoặc phạt tù 1-5 năm.

Đây là trường hợp đầu tiên trên cả nước bị xử lý hình sự về hành vi cố ý gây mất an toàn về vệ sinh thực phẩm, gây nguy hiểm cho xã hội và sức khỏe người tiêu dùng.

Sáng là chủ cơ sở chế biến nông sản tại đường số 2, khu phố 5, phường Tam Bình (quận Thủ Đức) và chưa có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Từ tháng 1/2017, anh ta thuê 3 công nhân rửa củ cải, cà rốt bằng hóa chất cho mối hàng ở Chợ đầu mối nông sản Thủ Đức để sản phẩm sạch đẹp, không bị hư thối.

Theo cáo trạng, Sáng chỉ đạo các công nhân mua hóa chất tẩy trắng không rõ nguồn gốc tại chợ Tam Bình, Thủ Đức. Tiếp đó, lấy một muỗng cà phê hóa chất pha vào nước để ngâm 50 kg củ cải, cà rốt. Mỗi ngày, nhóm này ngâm khoảng 7-8 tấn hàng cho khách, thu lợi 3-4 triệu đồng. Sáng trả công 300.000 đồng một ngày cho mỗi công nhân.

Ngày 13/4/2018, Công an TP HCM phát hiện hành vi của nhóm Sáng. Ngày 8/6/2018, hồ sơ vụ việc được chuyển cho Công an quận Thủ Đức điều tra, xử lý về hành vi Vi phạm quy định về an toàn thực phẩm.

Kết quả giám định cho thấy, củ cải và cà rốt sau khi ngâm hóa chất, đem đi bán, có hàm lượng Sodium dithionete (Na2S204) và Sodium Sulfate (Na2S04). Theo quy định của Bộ Y tế, 2 hóa chất này không được sử dụng trong sản xuất thực phẩm. Hoá chất tẩy trắng có thể làm tổn thương hệ tiêu hóa, niêm mạc thành ruột, dẫn đến viêm loét ruột, dạ dày, tổn thương mao mạch. Người nào thường xuyên dùng thực phẩm bị tẩy trắng, lượng hoá chất sẽ tích tụ trong cơ thể, gây ung thư.

Trả lời thẩm vấn của tòa, Sáng nói không biết việc ngâm củ cải, cà rốt vào hóa chất sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng, mà chỉ nghĩ là làm cho chúng “sạch đẹp, không bị hư”. Tuy nhiên lời khai này không được Hội đồng xét xử chấp nhận.

“Bị cáo chỉ vì lợi nhuận nhỏ mà gây ảnh hưởng đến người dân cả thành phố và có thể chính gia đình của bị cáo. Hành vi này rất nguy hiểm cho xã hội, phải xử phạt nghiêm khắc”, tòa nhận định và tuyên phạt Sáng 1 năm 6 tháng tù.

Trước đó, ngày 8/6/2018 Sáng bị UBND TP HCM xử phạt hành chính 5 triệu đồng về hành vi Hoạt động kinh doanh mà không có giấy chứng nhận đăng ký, xử phạt 178 triệu đồng về hành vi Xả nước thải có chứa các thông số vào môi trường vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải từ 10 lần trở lên.

Truy tố hình sự các cá nhân, tổ chức vi phạm an toàn thực phẩm là việc nên làm

Chưa bao giờ người tiêu dùng lại mong ngóng sự vào cuộc mạnh tay từ phía các cơ quan chức năng như bây giờ. “Bỏ tù”, “trừng trị mạnh tay” những kẻ kinh doanh thực phẩm bẩn,… là những ý kiến mà người tiêu dùng bày tỏ sau hàng loạt các vụ thực phẩm bẩn bị phát giác.

Một con số thống kê cho thấy, trung bình mỗi năm có khoảng gần 170 vụ với hơn 5.000 người mắc và hơn 27 người chết do ngộ độc thực phẩm. Giai đoạn 2011 – 2016 đã ghi nhận 7 bệnh truyền qua thực phẩm, làm hơn 4 triệu người mắc bệnh khiến 123 người chết. Bệnh ung thư mỗi năm khiến 70.000 người chết và hơn 200.000 ca phát hiện mới. Trong đó, có một phần nguyên nhân từ sử dụng thực phẩm không an toàn.

Điều tra của Hiệp hội Ung thư thế giới cũng cho thấy, có 35% ca mắc bệnh ung thư có nguồn gốc từ thực phẩm không an toàn và có thể phòng được. Còn theo thống kê của Bộ Y tế, trong 10 nguyên nhân gây tử vong thì nguyên nhân do vi sinh vật gây bệnh đường ruột đứng thứ 2.

Số liệu khác của Tập đoàn Hóa chất Việt Nam cho thấy, trong 5 năm (2011-2015), mỗi năm Việt Nam chi khoảng nửa tỷ USD để nhập khẩu về khoảng 100 nghìn tấn thuốc bảo vệ thực vật với 4.100 loại thương phẩm khác nhau thuộc 1.643 hoạt chất hóa học để sản xuất thuốc trừ sâu hóa học. Cùng với đó, nhiều loại hóa chất cấm vẫn được nhập lậu như Phospho hữu cơ, Clo hữu cơ, Wofatox, Monitos, Kelthane… là một trong những vấn đề đáng lo ngại hiện nay.

Thế nhưng, thống kê số vụ việc vi phạm về an toàn thực phẩm có thể chuyển qua để xử lý hình sự rất ít, chỉ đếm trên đầu ngón tay. Vì muốn áp dụng pháp luật để xử lý loại tội phạm này không dễ.

Hiện nay pháp luật cơ bản đã hoàn thiện, nhưng việc thực thi của các cơ quan chức năng dường như chưa được chặt chẽ, vẫn còn tình trạng né tránh trách nhiệm. Việc quản lý, thanh kiểm tra và phòng chống thực phẩm bẩn của các cơ quan hữu quan còn chồng chéo bất cập, chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe, người dân chưa kiên quyết với việc phòng chống vi phạm an toàn thực phẩm.

Bởi, thông thường giá trị thực phẩm bẩn mà cơ quan chức năng bắt quả tang tại cơ sở chế biến thường thấp hơn so với quy định. Còn việc xác định hậu quả lại rất khó khăn bởi khi người tiêu dùng sử dụng sản phẩm mới có thể phát sinh có hậu quả. Và hậu quả này cũng không biết do thức ăn nào gây ra vì hiện nay nguồn thực phẩm bẩn rất đa dạng, phong phú.

Ngay cả xử phạt hành chính mà lập biên bản xử lý không đúng cũng bị kiện ngay. Bộ luật Hình sự có nêu rõ điều kiện vi phạm nhưng thực tế khi chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra thì hầu hết đều bị kết luận chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm, không chứng minh được thiệt hại của nạn nhân…

Trước nay có những vụ vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm kéo dài đến hàng năm trời nhưng không xử lý hình sự được người vi phạm. Cuối cùng cơ quan chức năng phải đành xử phạt hành chính. Có vụ phát hiện hơn 20 tấn thịt vi phạm nhưng chỉ xử phạt mấy trăm triệu thôi.

Thống kê số vụ việc vi phạm về an toàn thực phẩm có thể chuyển qua để xử lý hình sự rất ít, chỉ đếm trên đầu ngón tay. Bởi vậy mức răn đe đối với các đối tượng khác cũng chưa đủ mạnh.

Phải nói để hoàn tất hồ sơ đưa vụ 6 tấn củ cải tẩm hóa chất do Phòng cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường – Công an TP.HCM phát hiện ra tòa là cả quá trình rất phức tạp. Do vậy các cơ quan liên quan cần mổ xẻ kinh nghiệm của quá trình thu thập, xử lý hồ sơ vụ án để phục vụ cho việc xử lý những vụ việc sau”.

Để hạn chế tình trạng vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm, cần tăng chế tài xử phạt đối với hành vi sản xuất, buôn bán thực phẩm bẩn, độc hại, kiên quyết xử lý nghiêm những tổ chức, cá nhân vi phạm để răn đe, phòng ngừa chung.

Song song, thay đổi ý thức của người kinh doanh là yếu tố quan trọng tiên quyết. Có như vậy mới hạn chế tình trạng thực phẩm bẩn đang tràn lan, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người tiêu dùng.

Chính vì vậy, việc xử lý hình sự đúng người đúng tội những cá nhân, tổ chức vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm sẽ có tính răn đe tốt hơn. Chứ không thể để một đất nước đi lên từ nông nghiệp, nhưng người tiêu dùng lại quá khó trên con đường đi tìm thực phẩm sạch như hiện nay

Đinh Lực