Thượng viện lên kế hoạch xét xử, GOP tính toán khả năng kết tội Tổng thống Trump

Các nhà lãnh đạo Thượng viện đang tìm cách nhất trí về một lộ trình “kép”: vừa tiến hành phiên xét xử luận tội tổng thống vừa cân nhắc về các chương trình nghị sự của Tổng thống tiếp theo. Đây là điều chưa từng có trong lịch sử Mỹ.

Một ngày sau khi Hạ viện bỏ phiếu thông qua nghị quyết luận tội Tổng thống Trump vì đã kích động bạo loạn tại Điện Capitol, ngày 14/1 các thành viên đảng Dân chủ và Cộng hòa tại Thượng viện đã bắt đầu xây dựng kế hoạch để có thể vừa tổ chức phiên xét xử tổng thống sắp mãn nhiệm, vừa bắt đầu xem xét chương trình nghị sự của tổng thống tiếp theo.

Thượng viện sẽ có “lộ trình kép”?

Các thành viên đảng Dân chủ đã làm việc với các nhà lãnh đạo Đảng Cộng hòa để cố gắng tìm ra đề xuất cho phép Thượng viện phân chia thời gian giữa phiên tòa luận tội ông Trump và việc xem xét các đề cử nhân sự trong nội các sắp tới của ông Joe Biden cũng như kế hoạch phục hồi kinh tế trị giá 1.900 tỷ USD để đối phó với đại dịch Covid-19.

Thượng nghị sĩ bang Connecticut Richard Blumenthal (đảng Dân chủ) cho biết: “Đó tất nhiên không phải là điều lý tưởng, tuy nhiên, một lộ trình kép là hoàn toàn có thể thực hiện được nếu mọi người đều đồng tình và quyết tâm”.

Theo ông Blumenthal. một phiên xét xử có thể diễn ra một cách nhanh chóng và đơn giản. “Bằng chứng chính là lời nói của ông Trump, được ghi lại trên video. Vấn đề là ở chỗ liệu các thành viên đảng Cộng hòa có muốn tiến thêm một bước và đối mặt với lịch sử hay không”..

Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa bang Kentucky Mitch McConnell, đồng thời là Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện, đã nói với các cố vấn rằng ông chấp thuận kế hoạch luận tội và tin rằng điều đó có thể giúp GOP “không liên quan gì” tới ông Trump. Tuy nhiên, ông McConnell từ chối khởi động quá trình xét xử ngay trong tuần này trong khi ông vẫn đảm đương vị trí Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện. Điều đó có nghĩa là phiên tòa sẽ không thể bắt đầu cho đến khi ông Biden tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20/1.

Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi có toàn quyền quyết định thời điểm gửi điều khoản luận tội lên Thượng viện. Một số thành viên đảng Dân chủ cho biết bà Pelosi có thể để tới Thứ Hai ngày 25/1 hoặc lâu hơn để Thượng viện có thêm thời gian điều động các nhóm an ninh quốc gia của ông Biden để đối phó với các mối đe dọa bạo lực từ những thành phần cực đoan ủng hộ ông Trump.

GOP tính toán khả năng bỏ phiếu kết tội tổng thống

Sau những chia rẽ trong nỗ lực lật kèo bầu cử tổng thống, nhiều thành viên GOP đang tìm cách đánh giá tác động của một cuộc bỏ phiếu kết tội ông Trump tại Thượng viện. Nếu bị kết tội, ông Trump có thể sẽ không còn tư cách giữ chức vụ [tổng thống] trong tương lai.

Một câu chuyện cảnh báo đã diễn ra tại Hạ viện, nơi một nhóm gồm các đồng minh trung thành nhất của ông Trump đang tìm cách lật đổ Đại diện bang Wyoming Liz Cheney khỏi vị trí nhân vật số 3 đảng Cộng hòa tại Hạ viện. Bà Cheney đã cùng với 9 thành viên khác của GOP đã bỏ phiếu cùng đảng Dân chủ thông qua nghị quyết luận tội Tổng thống vì kích động bạo loạn.

Hầu hết các thành viên đảng Cộng hòa tại Thượng viện vẫn im lặng về lập trường của mình. Tuy nhiên, Thượng nghị sĩ bang Alaska Lisa Murkowski – một trong những tiếng nói chỉ trích mạnh mẽ đối với Tổng thống Trump, ngày 14/1 bày tỏ bà cùng với một nhóm nhỏ các nghị sỹ GOP khác đang cân nhắc việc kết tội Tổng thông Trump. Bà gọi hành động của ông Trump là “trái pháp luật” và điều đó đã đem lại những hậu quả không thể chối cãi. Bà Murkowski  nhấn mạnh rằng Hạ viện đã hành động rất thích đáng khi luận tội ông Trump.

Dù bà Murkowski không khẳng định bà nhận thấy Tổng thống có tội, nhưng bà sẽ lắng nghe một cách tỉ mỉ lập luận của cả các bên trước khi bỏ phiếu tại Thượng viện.

“Vào ngày xảy ra bạo loạn, lời lẽ của Tổng thống Trump đã kích động bạo lực, dẫn đến thương tích và cái chết của người Mỹ – bao gồm cả một sĩ quan Cảnh sát Điện Capitol”, bà Murkowski nói.

Nhóm của bà Murkowski còn có Thượng nghị sĩ bang Bebraska Ben Sasse, Thượng nghị sỹ bang Utah Mitt Romney, Thượng nghị sỹ bang Pennsylvania Patrick J. Toomey và Thượng nghị sỹ bang Maine Susan Collins. Những người này đều đã lên tiếng nói rằng họ muốn Tổng thống chịu trách nhiệm về cuộc bạo loạn và sẽ cân nhắc việc việc bỏ phiếu kết tội ông.

Ông Romney là thành viên duy nhất của GOP bỏ phiếu kết tội Tổng thống Trump tháng 2/2020.

Trong khi đó, Thượng nghị sỹ McConnell đã nói với các đồng nghiệp rằng ông vẫn chưa quyết định về việc có nên kết tội ông Trump hay không – một thay đổi rõ ràng so với đầu năm 2020 khi ông thẳng thừng phản đối việc luận tội và kết tội ông Trump. Ông McConnell nói với các cố vấn rằng ông tin tổng thống đã phạm phải những điều đáng bị luận tội, dù ông vẫn muốn nghe những lời biện hộ tại phiên xét xử.

Để kết tội tổng thống, phải có 2/3 số thành viên tại Thượng viện bỏ phiếu cho rằng ông có tội, tức là cần phải có ít nhất 17 thượng nghị sỹ đảng Cộng hòa bỏ phiếu cùng với toàn bộ thượng nghị sỹ đảng Dân chủ.

Thượng nghị sĩ GOP bang Nam Caroline Lindsey Graham đã làm việc một cách sốt sắng để phản đối việc kết tội. Ông Graham cho rằng điều này sẽ chỉ kích động thêm một quốc gia đang bị chia rẽ.

Với việc ông McConnell gửi nhiều tín hiệu trái chiều, các chiến lược gia đảng Cộng hòa và các trợ lý cấp cao ở Điện Capitol tin rằng ông McConnell có thể xoay chuyển kết quả cuối cùng theo cách này hay cách khác.

Nhiều nghị sỹ GOP “sợ” công khai chống lại ông Trump

Nếu Thượng viện bỏ phiếu kết tội ông Trump, sẽ có một cuộc bỏ phiếu để ngăn ông Trump giữ chức vụ [tổng thống] thêm một lần nữa và cuộc bỏ phiếu này chỉ cần đa số quá bán.

Các thượng nghị sĩ muốn công khai chống lại Tổng thống Trump có thể nhìn vào ví dụ của bà Cheney để thấy sẽ có những rủi ro đối với chính mình.

Trong một bản kiến nghị được lưu hành riêng tư giữa các thành viên đảng viên Cộng hòa ở Điện Capitol, một nhóm do Hạ nghị sỹ bang Arizona Andy Biggs – Chủ tịch nhóm nghị sỹ bảo thủ của GOP (Freedom Caucus) và Hạ nghị sỹ bang Montana Matt Rosendale dẫn đầu cho rằng lá phiếu của bà Cheney ủng hộ luận tội tổng thống đã khiến họ bị mang tiếng xấu và tạo nên sự bất hòa. Văn bản này nhấn mạnh rằng khi tranh luận ủng hộ việc buộc tội ông Trump hôm 13/1, các thành viên đảng Dân chủ đã “nhiều lần” trích dẫn sự ủng hộ của bà Cheney.

“Một trong 10 người đó không thể là lãnh đạo của chúng tôi. Đó là điều không thể biện hộ được, không thể chấp nhận được và chúng ta cần có sự thay đổi về lãnh đạo”, Hạ nghị sỹ bang Florida Matt Gaetz cho biết khi trả lời phỏng vấn Fox News tối 13/1 khi đề cập nhóm nghị sỹ đảng GOP đã bỏ phiếu ủng hộ luận tội ông Trump.

Khẳng định lá phiều của mình là “lá phiếu của lương tâm”, bà Cheney gạt sang một bên những lời kêu gọi bà từ chức hôm 13/1 đồng thời tuyên bố “Tôi sẽ không đi đâu cả”.

Tuy nhiên, vẫn có một nhóm những nghị sỹ có quan điểm cứng rắn lên tiếng bảo vệ quyết định của bà.

Hạ nghị sỹ đảng Cộng hòa bang Wisconsin Mike Gallagher cho biết: “Khi chúng tôi muốn tìm phương hướng của đảng Cộng hòa tại Hạ viện, chúng tôi cần sự lãnh đạo của Liz,”

Hạ nghị sỹ bang Texas Chip Roy, cũng là một thành viên của nhóm nghị sỹ bảo thủ của GOP, nói rằng bà Cheney “nên được đánh giá cao chứ không phải bị lên án, vì đã đứng lên bảo vệ Hiến pháp và trung thực với niềm tin của mình”.

Những tranh cãi về thẩm quyền của Thượng viện

Tại Thượng viện, các nhà lãnh đạo đang phải đối mặt với một loạt câu hỏi khó khăn về phiên xét xử mà lịch sử không có bài học chỉ dẫn nào. Hạ viện chưa bao giờ luận tội một tổng thống gần hết nhiệm kỳ và cũng chưa có cựu tổng thống nào bị xét xử tại Thượng viện.

Một số thành viên đảng Cộng hòa, dẫn đầu là Thượng nghị sĩ Tom Cotton của bang Arkansas, lập luận rằng Thượng viện không đủ thẩm quyền xét xử Tổng thống Trump khi ông đã rời nhiệm sở. Tuy nhiên, nhiều học giả về pháp lý không đồng tình với điều này.

Các thành viên đảng Dân chủ đối mặt với nhiệm vụ không dễ dàng gì khi phải quản lý phiên xét xử trong khi ông Biden sắp nhậm chức, và cũng là lúc họ chính thức nắm quyền kiểm soát ở Thượng viện.

Một khi Hạ viện chính thức gửi điều khoản luận tội lên Thượng viện, một phiên xét xử phải bắt đầu gần như ngay lập tức và các quy tắc chỉ ra rằng những công việc khác sẽ bị tạm dừng và “đóng bắng” cho đến khi phán quyết được đưa ra.

Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ bang New York Chuck Schumer, Lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện ngày 14/1 đã làm việc để nhất trí với Lãnh đạo phe đa số Mitch McConnell về các quy tắc. Mục đích của cuộc làm việc là phân chia thời gian để Thượng viện có thể tiến hành các phiên họp phê chuẩn nhân sự nội các của ông Biden, xem xét gói kích thích của ông vào buổi sáng và sau đó tiến hành phiên xét xử luận tội vào buổi chiều.

Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ bang Connecticut Christopher S. Murphy cho biết: “Chúng ta chưa bao giờ xét xử luận tội một tổng thống sau khi ông đã rời nhiệm sở. Chúng ta chưa bao giờ chứng kiến một cuộc bạo loạn tại Điện Capitol. Chúng ta chưa bao giờ tổ chức một phiên xét xử cùng thời điểm với việc phê chuẩn nhân sự nội các. Tất cả những điều này đều là lần đầu tiên”.

Thượng nghị sĩ Amy Klobuchar, thành viên đảng Dân chủ bang Minnesota, nói rằng: “Tôi thấy chẳng có lý do gì chúng ta không thể tìm ra cách giải quyết với những quy tắc có từ lâu đời của mình”.

Hoàng Phạm/New York Times