Thuế thu nhập cá nhân sắp đổi mới: Cơ hội để phát triển một hệ thống thuế công bằng
Lần đầu tiên sau nhiều năm, dự thảo sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân đề xuất đưa các khoản chi phí thiết yếu như y tế, giáo dục, lãi vay mua nhà vào diện giảm trừ gia cảnh. Giới chuyên gia đánh giá đây là một bước ngoặt mang tính nhân văn, tạo công bằng và góp phần thúc đẩy ổn định xã hội.
Bộ Tài chính mới đây đã công bố dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), trong đó lần đầu tiên đề xuất tính đến các khoản chi thực tế của người dân như chi phí y tế, giáo dục và lãi vay mua nhà vào danh mục được giảm trừ gia cảnh.
Động thái này được các chuyên gia đánh giá là một chuyển hướng có tính cách mạng trong tư duy chính sách thuế, khi lần đầu tiên nhà quản lý cân nhắc đến năng lực chi trả thực tế của từng cá nhân thay vì áp dụng mô hình “đồng phục” như hiện nay.
Theo bà Nguyễn Thùy Dương, Giám đốc, Trưởng bộ phận tư vấn thuế thu nhập cá nhân tại KPMG Việt Nam, đề xuất này phản ánh cách tiếp cận công bằng, hợp lý và sát với thực tiễn đời sống người nộp thuế. Bởi lẽ, với cùng một mức thu nhập, người độc thân và người đang nuôi con nhỏ, chăm sóc người thân bệnh tật rõ ràng có mức độ gánh nặng tài chính hoàn toàn khác nhau.
“Chính sách thuế nên khuyến khích sự cống hiến, chứ không nên làm người lao động cảm thấy bị ‘trừng phạt’ khi có thêm trách nhiệm với gia đình”, bà Dương nhấn mạnh.
Một điểm nổi bật khác là đề xuất cho phép tính lãi vay mua nhà vào khoản giảm trừ gia cảnh. Trong bối cảnh giá bất động sản không ngừng leo thang, sở hữu nhà ở trở thành mục tiêu đầy áp lực với người trẻ tại các đô thị lớn. Theo ước tính, để mua một căn hộ trung bình, một người trẻ cần tích lũy 20-25 năm nếu không có sự hỗ trợ tài chính từ gia đình.
Việc ghi nhận lãi vay mua nhà là khoản chi thiết yếu giúp giảm gánh nặng thuế thu nhập cá nhân, đồng thời khuyến khích người lao động sớm ổn định cuộc sống, đóng góp lâu dài cho xã hội.
Từ góc độ vĩ mô, việc giảm thuế cho người dân cũng đồng nghĩa với việc tăng thêm thu nhập khả dụng, từ đó kích thích tiêu dùng nội địa – một trong những động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế bền vững.
Theo ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Đại học Nguyễn Trãi, cho rằng: “Chính sách thuế mới không chỉ giúp giảm gánh nặng cho người nộp thuế mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa tới toàn bộ nền kinh tế thông qua tiêu dùng, đầu tư và tích lũy dài hạn.”
Theo thông lệ quốc tế, nhiều quốc gia đã áp dụng các khoản giảm trừ đặc thù dựa trên hành vi sử dụng thu nhập, ví dụ như chi cho giáo dục, y tế, bảo hiểm hay đóng góp từ thiện. Đây là cách khuyến khích người dân đầu tư cho tương lai và cộng đồng, đồng thời giảm gánh nặng phúc lợi cho nhà nước.
Trong khi đó, tại Việt Nam, việc nâng mức giảm trừ cho người phụ thuộc cũng được nhiều chuyên gia đề xuất. Theo ông Đỗ Quốc Tuấn (nguyên cán bộ Cục Thuế TP.HCM), tỷ lệ giảm trừ hiện tại chỉ chiếm 40% thu nhập của người nộp thuế là quá thấp, chưa phản ánh đúng chi phí thực tế trong việc nuôi dưỡng, chăm sóc con cái hoặc người thân phụ thuộc.
Trong bối cảnh dân số Việt Nam đang dần bước vào thời kỳ già hóa, các chính sách thuế cũng cần “khuyến sinh” một cách gián tiếp, thông qua việc hỗ trợ chi phí nuôi con. Ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty Kế toán và Tư vấn Thuế Trọng Tín, nhận định: “Khi việc sinh và nuôi con đỡ áp lực hơn, người trẻ sẽ tự tin hơn trong việc lập gia đình và sinh con, góp phần giữ ổn định dân số lao động.”
Tổng thể, dự thảo sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân lần này là tín hiệu tích cực về sự đổi mới trong tư duy quản lý, khi người dân không còn chỉ là “đối tượng nộp thuế” mà được xem là “đối tác đồng hành” trong chiến lược phát triển quốc gia.
Nếu được hiện thực hóa, chính sách này sẽ mở đường cho một hệ thống thuế vừa công bằng, vừa nhân văn, vừa hỗ trợ ổn định đời sống nhân dân, vừa góp phần vào tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững.
Thảo Nguyên
