Thuế thu nhập cá nhân: Cải tiến chính sách để giữ chân nhân tài
Việc rút gọn biểu thuế từ 7 xuống còn 5 bậc, giữ mức thuế cao nhất 35% cho thu nhập trên 100 triệu đồng/tháng được đánh giá là bước cải cách tích cực, góp phần đơn giản hóa hệ thống thuế và tạo thêm động lực cho người lao động chất lượng cao.
Bộ Tài chính vừa trình Chính phủ dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) sửa đổi, trong đó đáng chú ý là phương án rút gọn biểu thuế lũy tiến từng phần từ 7 bậc xuống còn 5 bậc. Theo đó, mức thuế suất tối thiểu là 5% cho thu nhập tính thuế từ 10 triệu đồng/tháng, trong khi mức cao nhất 35% chỉ áp dụng cho thu nhập trên 100 triệu đồng/tháng (sau giảm trừ).
Đây được coi là một trong những bước điều chỉnh tích cực và cần thiết trong bối cảnh kinh tế – xã hội có nhiều thay đổi, thu nhập bình quân đầu người tăng lên, và Việt Nam đang nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư, thu hút nhân tài chất lượng cao trong và ngoài nước.
Theo PGS.TS Phạm Mạnh Hùng – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Ngân hàng (Học viện Ngân hàng), việc rút từ 7 xuống 5 bậc thuế không chỉ giúp đơn giản hóa hệ thống thuế, mà còn làm giảm tình trạng “nhảy bậc” gây gánh nặng bất hợp lý cho người nộp thuế.
“Việc giảm bậc thuế giúp người dân dễ hiểu, dễ tính và dễ thực hiện hơn. Đồng thời, hệ thống thuế trở nên minh bạch và thân thiện hơn, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và hạn chế các hành vi tránh thuế”, ông Hùng nhận định.
Một điểm tích cực nữa trong dự thảo là việc nâng ngưỡng chịu thuế suất cao nhất từ 80 lên 100 triệu đồng/tháng. Điều này đồng nghĩa với việc chỉ những người có thu nhập rất cao mới chịu mức thuế 35%, qua đó giảm bớt áp lực cho nhóm thu nhập trung – cao đang ngày càng chiếm tỷ lệ lớn trong thị trường lao động Việt Nam.
Đặc biệt, trong bối cảnh cạnh tranh thu hút nhân tài khu vực ngày càng gay gắt, mức thuế hợp lý sẽ giúp Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn hơn. Tại nhiều quốc gia trong khu vực như Singapore, thuế suất cao nhất chỉ ở mức 24%, trong khi Malaysia và Myanmar là 30%.
Các chuyên gia như ông Hùng cũng cho rằng, dù mức trần 35% vẫn còn cao so với một số nước, nhưng nếu kết hợp cùng các chính sách khấu trừ hợp lý (cho lĩnh vực R&D, công nghệ cao, tài chính xanh…), Việt Nam hoàn toàn có thể nâng cao sức cạnh tranh mà vẫn đảm bảo nguồn thu ngân sách.
Theo Bộ Tài chính, việc áp dụng phương án rút gọn biểu thuế sẽ làm giảm thu ngân sách khoảng 8.740 tỷ đồng. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng đây là “chi phí chấp nhận được” để tạo môi trường thuế công bằng, minh bạch và có tính cạnh tranh hơn.
Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An đề xuất giảm trần thuế suất cao nhất từ 35% xuống 25% để khuyến khích người lao động. Đoàn ĐBQH tỉnh Sơn La cho rằng cần rà soát kỹ tác động của mức thuế 30% và 35%, vì đây là ngưỡng có thể ảnh hưởng tới hành vi khai báo thuế và tâm lý người nộp.
Cùng quan điểm, Hội Tư vấn thuế và Đại lý thuế TP.HCM đề xuất bỏ mức thuế suất 35% và giữ mức cao nhất không quá 30%. Tổ chức này cho rằng việc giảm thuế cho nhóm thu nhập cao không chỉ khuyến khích làm giàu chính đáng mà còn góp phần hạn chế chuyển giá, gian lận thuế, đồng thời tăng khả năng thu hút lao động nước ngoài.
Công ty TNHH Deloitte Việt Nam cũng chỉ ra rằng biểu thuế hiện hành của Việt Nam đang ở mức cao so với khu vực. Do đó, việc điều chỉnh không chỉ nên dừng ở rút gọn số bậc, mà cần đồng thời tăng ngưỡng chịu thuế để phù hợp hơn với thực tế phát triển kinh tế và mức sống của người dân.
Một điểm được nhiều chuyên gia nhấn mạnh là việc thiết kế biểu thuế mới phải phân hóa rõ giữa người thu nhập thấp và người thu nhập cao, thay vì giãn cách đều từng bậc như trong dự thảo hiện tại.
Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) kiến nghị nâng ngưỡng chịu thuế ở bậc 2 và 3 để phản ánh đúng tình hình lạm phát và thu nhập thực tế. Đồng thời, nên áp dụng mức thuế thấp hơn cho nhóm thu nhập trung bình nhằm giảm áp lực tài chính và tạo động lực phát triển cá nhân.
Đáng chú ý, một số đề xuất đã đưa ra cách tính ngưỡng chịu thuế cao nhất dựa trên tỷ lệ so với GDP bình quân đầu người, tương tự như mô hình đang áp dụng tại Philippines (17 lần GDP/người) hoặc Malaysia (36 lần). Nếu áp dụng tỷ lệ 20–25 lần, mức ngưỡng cao nhất tại Việt Nam có thể tăng lên 200 triệu đồng/tháng, giúp phù hợp hơn với xu hướng toàn cầu hóa và thu hút chuyên gia quốc tế.
Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) là tín hiệu tích cực trong quá trình cải cách hệ thống thuế, giúp cân bằng giữa yêu cầu quản lý ngân sách và mục tiêu phát triển dài hạn.
Bằng cách đơn giản hóa biểu thuế, tăng tính minh bạch, mở rộng ưu đãi có chọn lọc và lắng nghe ý kiến đa chiều từ chuyên gia và đại biểu Quốc hội, Việt Nam đang đi đúng hướng trong việc xây dựng một chính sách thuế hiện đại, công bằng, cạnh tranh và thân thiện hơn với người lao động và nhà đầu tư.
Thảo Nguyên
