Thấy gì khi một số doanh nghiệp BOT dọa ngược Bộ Giao thông vận tải?

Dù danh nghĩa đề xuất với Chính phủ cho hoãn thời hạn thu phí không dừng, nhưng Bộ GTVT lại khẳng định: Không đủ cơ sở dừng thu phí!? Liệu ẩn sau cái lý luận kiểu này có uẩn khúc gì không?

Một số trạm thu phí BOT giao thông đã, đang và sẽ còn gây bức xúc dư luận, lý do chính là còn quá nhiều điều thiếu minh bạch: Đặt trạm thu phí “nhầm” vị trí; Chỉ định thầu, thậm chí cho cả những doanh nghiệp “tay không bắt giặc” như đơn vị của Út “trọc”; tổng dự toán với giá trời ơi, khiến Kiểm toán Nhà nước mới kiểm toán 61 dự án đã giảm tới 222 năm thu phí. Thậm chí khi kiểm toán xong, có doanh nghiệp đã thu phí của dân quá cả năm trời; Vì tố cáo lẫn nhau trong nội bộ liên doanh ở trạm Pháp Vân – Cầu Giẽ, phát hiện mỗi ngày trạm này giấu doanh thu tới 500 triệu đồng…Thậm chí, vì những điều thiếu minh bạch này, không chỉ người dân mà công luận cũng phản đối gay gắt, dẫn đến một số trạm phải đóng mở trạm liên tục, thậm chí có những trạm phải xả trạm hơn năm nay và có cả những vụ “tiếp thị sữa” ẩu đả với lái xe phải hầu tòa …

Người viết muốn nhắc lại một số những khoảng tối này để chúng ta dễ lý giải, dễ hình dung hơn vì sao việc thu phí không dừng ở các trạm BOT lại xin hoãn hết lần này đến lần khác.

Về nội dung này, trong vòng 5 năm qua Thủ tướng Chính phủ và các Phó Thủ tướng đã nhiều lần yêu cầu Bộ GTVT phải nhanh chóng xử lý các vướng mắc, hoàn thành đúng tiến độ và thời gian áp dụng thu phí không dừng theo kế hoạch phải hoàn thành từ cuối năm 2018 nhưng rồi kế hoạch đã không hoàn thành và được gia hạn đến hết năm 2019 để năm 2020, tất cả các trạm thu phí sẽ phải chuyển sang công nghệ thu phí tự động không dừng. Nhằm đảm bảo tiến độ, ngày 15/7/2019  Thủ tướng có công điện yêu cầu: Đến cuối tháng 12.2019, nếu trạm thu phí nào chưa lắp đặt thu phí không dừng sẽ phải ngừng thu phí. Với chỉ đạo này, người dân hiểu đó là mệnh lệnh của Chính phủ và được dư luận hoàn toàn ủng hộ. Nhưng dư luận không chỉ bất ngờ việc Bộ GT một lần nữa xin gia hạn, mà không thể hiểu nổi khi bộ này lập luận: Việc chậm thành lập doanh nghiệp dự án không phải lỗi của nhà đầu tư BOT, nên Bộ GTVT không đủ cơ sở dừng thu phí các trạm thuộc giai đoạn 2 không kịp triển khai thu phí không dừng trước ngày 31/12/2019 như chỉ đạo của Thủ tướng.

Vậy câu hỏi có quyền đặt ra: Sự chậm trễ việc lắp đặt thu phí không dừng này là ai sẽ phải chịu trách nhiệm?

Trước hết, điều cần làm sáng tỏ là đến bây giờ người dân vẫn không hiểu vì lý do gì khiến một số nội dung được cho là mật (chưa bàn đến nội dung mật này có đúng luật hay không) trong hợp đồng kinh tế vẫn chưa được giải mật, hoặc ít nhất giải thích cho dư luận hiểu, tại sao phải mật trong hợp đồng kinh tế liên quan chặt chẽ đến túi tiền của người dân và gắn chặt với sự phát triển kinh tế của đất nước.

Chính vì vậy, người dân không thể hiểu được khi doanh nghiệp làm BOT kêu lỗ, lại có thể dọa trả lại dự án cho Nhà nước!? Không thể hiểu nổi. Ô hay, nếu làm ăn như vậy, bất cứ ai cũng có thể làm ông chủ được, bởi lời ăn, lỗ thì trả lại Nhà nước. Thật mà như đùa.

Mặt khác, thực sự họ có lỗ thật hay không (với những doanh nghiệp cố tình gian dối) thì có trời biết. Bởi như trên đã nói, việc thu phí thủ công nên các trạm thu phí rất dễ giấu doanh thu. Họ ăn đơn ăn kép: Trốn thuế thu nhập, tăng thời gian thu phí.

Vậy những lý do gì khiến việc thu phí không dừng ở Việt Nam cứ phải khất hết lần này đến lần khác?

Một trong những lý do đang được các doanh nghiệp làm BOT đưa ra thường là các doanh nghiệp làm dự án VETC đòi phí cao; thiếu sự đồng bộ giữa các DN làm dự án VETC ở các trạm BOT; Thậm chí, trao đổi với báo chí, đại diện Cty BOT Hà Nội – Bắc Giang, ông Đinh Việt Hưng còn cho rằng, “Bên chúng tôi sẵn sàng lắp đặt nhưng nhà thầu VETC có đủ năng lực tài chính để lắp đặt hết các trạm hay không thì chưa thể khẳng định.” Ngoài việc một số DN làm BOT dọa trả lại dự án, ngay cả một số DN làm VETC cũng xin trả lại dự án cho Bộ GTVT vì doanh thu không đạt như kế hoạch.

Với vòng luẩn quẩn những lý do kiểu này, dư luận có quyền hoài nghi đến bao giờ mới thực hiện nổi kế hoạch thu không dừng ở tất cả các trạm thu phí – điều mà các nước khác đã làm từ lâu. Liệu ẩn sau cái vòng luẩn quẩn này có uẩn khúc gì không?

Thậm chí, dù danh nghĩa đề xuất với Chính phủ cho hoãn thời hạn thu phí không dừng nhưng Bộ GTVT lại khẳng định: Không đủ cơ sở dừng thu phí!?

Vương Hà/Dân Trí