Tài liệu giải mật về cam kết bảo đảm an ninh cho Đài Loan của Mỹ có gì?
Ngày 1-9, Mỹ giải mật một số tài liệu trình bày chi tiết 6 đảm bảo an ninh Mỹ cam kết với Đài Loan vào năm 1982. Đây được xem là bước cảnh cáo Bắc Kinh về việc thực hiện động thái quân sự đối với hòn đảo này.
Các hồ sơ giải mật được đánh giá là có thể giúp minh bạch hóa cũng như tái khẳng định cam kết lịch sử của Washington đối với vấn đề Đài Loan. Việc giải mật này được thực hiện giữa thời điểm Mỹ nghi ngờ Trung Quốc có thể mạnh tay hơn trong cách xử lý vấn đề Đài Loan, sau khi Bắc Kinh gia tăng kiểm soát đối với Hong Kong.
Cơ quan đại diện của Mỹ tại Đài Loan đã công bố cam kết được gọi là “6 bảo đảm” (six assurances) đề cập trong các bức điện mật. Những cam kết này được gửi tới Đài Bắc dưới thời Tổng thống Ronald Reagan.
Các bức điện trên cung cấp phần “diễn giải từ phía Mỹ” đối với Thông cáo chung Mỹ – Trung ngày 17-8-1982. Theo đó, Mỹ công nhận Bắc Kinh là chính phủ hợp pháp duy nhất của Trung Quốc, nhưng tuyên bố người dân Mỹ sẽ duy trì hợp tác văn hóa, thương mại và những quan hệ không chính thức khác cùng người dân Đài Loan.
Trong các cuộc đàm phán về Thông cáo chung, việc Mỹ bán vũ khí cho Đài Loan vẫn chưa đạt được đồng thuận. Tuy nhiên, theo thông cáo này, Mỹ tuyên bố “không có ý định thực hiện chính sách bán vũ khí cho Đài Loan lâu dài”, cũng như khẳng định việc bán vũ khí cho Đài Loan sẽ “không vượt quá mức cung cấp trong những năm gần đây về cả số lượng lẫn chất lượng, kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Mỹ và Trung Quốc”.
Mỹ cũng đề cập ý định sẽ dần giảm hoạt động bán vũ khí cho Đài Loan.
Một trong các bức điện được giải mật gửi cho Đài Bắc cùng ngày ký kết Thông cáo chung, Washington trấn an rằng sẽ không xác định ngày cụ thể chấm dứt bán vũ khí cho Đài Loan, cũng như không đồng ý tham vấn với Bắc Kinh về việc mua bán này.
Mỹ cũng khẳng định sẽ không thực hiện vai trò hòa giải giữa Đài Bắc và Bắc Kinh, đồng thời không tạo áp lực buộc Đài Loan phải tham gia đối thoại cùng đại lục.
Chính quyền Reagan cũng nói với Đài Bắc rằng họ sẽ giữ cam kết đối với Đạo luật Quan hệ Đài Loan 1979. Theo đó, Mỹ cam kết đảm bảo hòa bình và ổn định tại khu vực, đồng thời thúc đẩy quan hệ cùng Đài Loan và nhiều điểm khác.
“Bất cứ thay đổi lớn nào trong hành động của Trung Quốc theo hướng thù địch hơn đối với Đài Loan sẽ vô hiệu hóa bất cứ đồng thuận nào chúng ta đạt được cùng Bắc Kinh về việc bán vũ khí cho Đài Loan trong tương lai”, một tài liệu được giải mật khác viết.
Tài liệu này do Bộ Ngoại giao Mỹ gửi đến cơ quan đại diện của Mỹ tại Đài Loan 1 tháng trước khi ký bản Thông cáo chung.
Theo đánh giá của Nikkei Asian Review, việc công bố các bức điện trên có thể báo hiệu rằng Mỹ sẽ tăng cường bán vũ khí cho Đài Loan.
Thời gian qua, Mỹ đã thực hiện nhiều động thái nhằm tái khẳng định cam kết của Washington với hòn đảo này, bao gồm cả chuyến thăm Đài Bắc của Bộ trưởng Y tế Mỹ Alex Azar tháng trước. Đây là chuyến thăm cấp cao nhất giữa 2 chính quyền kể từ năm 1979.
NGUYÊN HẠNH/TT
