Sau điện đàm xin lỗi Putin, Azerbaijan thực hiện cú “rẽ ngoặt” chưa từng có, đồng thời có ba động thái đối đầu với Moscow
Theo Tsargrad TV, chính sách đối ngoại của Azerbaijan đang gây ngạc nhiên cho giới quan sát, đặc biệt là sau loạt động thái công khai chống lại Moscow, dù mới đây Tổng thống Putin đã có cuộc điện đàm xin lỗi.
Đài Tsargrad TV (Nga) đưa tin, trong các ngày 25-26/5, Ngoại trưởng Ukraine Andriy Sibiga đã có chuyến thăm chính thức tới Baku – sự kiện đánh dấu lần đầu tiên trong 3 năm qua một Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine tới khu vực Nam Caucasus. Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev đã đích thân tiếp đón ông Sibiga.
Theo Tsargrad TV, sau nhiều phát biểu chỉ trích Nga, các cuộc gặp gỡ công khai với Tổng thống Zelensky và việc từ chối tham dự lễ duyệt binh Ngày Chiến thắng tại Moscow, Tổng thống Aliyev hiện đã thể hiện rõ lập trường của Azerbaijan trong cuộc xung đột Nga – Ukraine, với sự lựa chọn nghiêng về phía Kiev.
Chuyến thăm của Ngoại trưởng Ukraine tới Baku được đánh giá là động thái “đáp trả” không phải từ Kiev, mà từ chính phía Baku, nhằm phản ứng trước chuyến thăm Yerevan của Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov ngày 20-21/5.
Theo nguồn tin của Tsargrad, dù chuyến thăm của ông Sibiga đã được lên kế hoạch từ sau cuộc gặp giữa Tổng thống Aliyev và Tổng thống Zelensky tại Davos, nhưng chỉ thực sự được xúc tiến mạnh mẽ khi lịch trình tháng 5 của ông Lavrov được công bố.
Tuy nhiên, cần tách bạch giữa hình thức và nội dung. Việc ông Sibiga đến Baku chủ yếu mang tính biểu tượng – một thông điệp công khai rằng Azerbaijan là một quốc gia độc lập, có thể tự quyết định chính sách đối ngoại của mình, không phụ thuộc vào Moscow.
Thông điệp ngầm mà Tổng thống Aliyev muốn gửi đến các đối tác phương Tây đã rất rõ ràng: “Tôi đã có lựa chọn. Azerbaijan đứng về phía Ukraine”.
Theo Tsargrad TV, gần như mỗi ngày, chính sách đối ngoại của Tổng thống Azerbaijan tiếp tục khiến giới quan sát ngạc nhiên. Khi dư luận vẫn còn đang bàn tán về việc ông không tham dự lễ duyệt binh tại Moscow, thì tin tức về chuyến thăm của Ngoại trưởng Ukraine theo lời mời của Tổng thống Aliyev đã được nhiều hãng truyền thông và chuyên gia chính trị tại Azerbaijan lan truyền.
Chuyến thăm của ông Sibiga là bước đi tiếp theo trong tiến trình Azerbaijan tách dần khỏi mối quan hệ truyền thống với Nga bởi lẽ, việc tăng cường quan hệ với Ukraine đang nằm trong chuỗi các hành động mang tính đối đầu mà Baku thể hiện gần đây.
Trước đó, vào tháng 1 năm nay, sau vụ rơi máy bay của hãng AZAL gần thành phố Aktau (Kazakhstan), Tổng thống Aliyev đã nhanh chóng quy trách nhiệm cho Nga. Ông cho rằng máy bay bị hệ thống phòng không Nga làm hư hại khi đánh chặn UAV Ukraine gần Grozny.
Mặc dù Tổng thống Putin đã trực tiếp gọi điện chia buồn và xin lỗi, nhấn mạnh đây là bi kịch đối với cả hai nước, phản ứng của Baku không vì thế mà dịu đi. Ngay sau đó, nước này đã có ít nhất 3 động thái được xem như “phát bắn chính trị” nhằm vào Nga:
– Tặng 1 triệu USD cho Ukraine tại Davos.
– Đóng cửa “Nhà Nga” tại Baku, dừng hoạt động các cơ quan truyền thông Nga như Sputnik và Russia Today.
– Từ chối tham dự lễ duyệt binh Ngày Chiến thắng – dù đã nhận lời mời từ Tổng thống Putin.
Tổng số tiền viện trợ mà Azerbaijan dành cho Ukraine tính đến nay đã lên tới khoảng 40 triệu USD. Khi được hỏi lý do, giới chức và truyền thông Azerbaijan thường khẳng định rằng quốc gia này có toàn quyền tự quyết và hành động theo lợi ích quốc gia.
Số tiền này được dùng để khôi phục cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine. Sau mỗi đợt tấn công bằng tên lửa của Nga vào các cơ sở trọng yếu, Kiev được cho là đều gửi yêu cầu hỗ trợ tới Baku – và Azerbaijan thường đồng ý hỗ trợ.
Ngoài hỗ trợ tài chính, Azerbaijan còn có nhiều khoản đầu tư tại Ukraine: từ mạng lưới trạm xăng của SOCAR, đến các lĩnh vực như viễn thông, xây dựng, nông nghiệp.
Chủ đề hợp tác năng lượng giữa hai bên cũng đã được thảo luận hơn một năm qua. Azerbaijan hiện là quốc gia đứng đầu khối SNG về khối lượng viện trợ nhân đạo dành cho Ukraine.
Azerbaijan cũng bị cáo buộc đã cung cấp đạn dược cho Ukraine. Vào tháng 12/2023, nhà báo Ukraine Roman Bochkala đã đăng một bức ảnh chụp từ nhà máy sản xuất đạn pháo 122mm dành cho lựu pháo D-30, trong đó xuất hiện logo của tập đoàn Palladium – một doanh nghiệp quốc phòng Azerbaijan.
Đáng lưu ý, cũng trong tháng 1, tại Davos, Tổng thống Zelensky đã nhấn mạnh với Tổng thống Aliyev về việc cần phải gây áp lực “để buộc Nga phải nói sự thật”.
Tổng thống Azerbaijan – thông qua các quyết định chính trị của mình – dường như đang thực hiện đúng theo tinh thần đó.
Điều này khiến ông ngày càng được phương Tây đánh giá cao như một đối tác “độc lập” – dù thực tế Azerbaijan vẫn đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ Thổ Nhĩ Kỳ và Anh Quốc.
Chuyên gia chính trị Nga Vadim Trukhachyov cho biết, phần lớn hoạt động khai thác dầu khí của Azerbaijan thuộc về các công ty nước ngoài như BP (Anh), ENI (Ý) và Equinor (Na Uy).
Theo ông, rất có thể chính London đã gửi tín hiệu thúc đẩy Baku cắt đứt với Moscow.
Bất chấp loạt hành động mang tính đối đầu, đến nay phía Nga chưa có phản ứng chính thức nào với Azerbaijan: không có công hàm phản đối, cũng không có tuyên bố ngoại giao.
Tuy nhiên, theo Tsargrad TV, ngay cả khi không cần phát biểu công khai, những gì đang diễn ra đã nói lên tất cả. Việc Ngoại trưởng Ukraine đến Baku chỉ tiếp tục củng cố thêm nhận định rằng Azerbaijan đang đi theo hướng hoàn toàn khác biệt với Nga.
“Câu hỏi ‘Liệu Azerbaijan còn là một quốc gia thân thiện với Nga?’ có lẽ không cần phải đặt ra nữa. Moscow có thể xem xét lại các lợi ích kinh tế của Azerbaijan và các doanh nhân nước này tại Nga. Những lĩnh vực như thị trường, cộng đồng người Azerbaijan, các vùng ảnh hưởng… có thể trở thành ‘mục tiêu hợp pháp’ – theo cách ví von của giới quân sự” – Tsargrad TV kết luận.
Thảo Nguyên
