QUYẾT ĐỊNH LỊCH SỬ: NHÀ NƯỚC XOÁ BỎ ĐỘC QUYỀN VÀNG

Chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc xóa bỏ độc quyền nhà nước trong sản xuất vàng miếng nhưng vẫn quản lý hoạt động sản xuất là một bước ngoặt lịch sử đánh dấu sự thay đổi tư duy căn bản trong quản lý kinh tế – từ “nắm giữ để kiểm soát” sang “buông tay để điều tiết”.

Trong hơn một thập kỷ qua, thị trường vàng Việt Nam đã trở thành một nghịch lý kinh tế điển hình. Một bên là người dân xếp hàng dài, tranh nhau từng chỉ vàng với giá cao hơn thế giới tới 17 triệu đồng mỗi lượng. Bên kia là cơ chế độc quyền, khiến nguồn cung khan hiếm kéo dài bất chấp nhu cầu bùng nổ. Đây chính là hệ quả tất yếu của một thị trường bị can thiệp hành chính quá mức.

Quyết định phá bỏ độc quyền SJC trong sản xuất vàng miếng thể hiện sự nhận thức sâu sắc về bản chất thị trường. Khi chỉ có một đơn vị được phép sản xuất, thị trường tất yếu rơi vào tình trạng thiếu cạnh tranh, dẫn đến việc giá cả không phản ánh đúng cung cầu thực tế. Người dân phải chấp nhận mua vàng với mức giá phi lý chỉ vì không có sự lựa chọn khác.

Tâm lý “tích trữ dần dần” chính là sản phẩm của chính sách hạn chế khối lượng mua. Khi mỗi lần chỉ được mua 1 chỉ đến 1 lượng, người dân tự khắc hình thành thói quen mua liên tục, bất chấp giá cao. Đây là một vòng luẩn quẩn: càng hạn chế, nhu cầu càng tăng, giá càng đẩy lên cao.

Nghị định 24/2012 ban hành với mục đích kiểm soát thị trường vàng, nhưng thực tế đã tạo ra một thị trường méo mó, thiếu minh bạch. Chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn tạo điều kiện cho hoạt động đầu cơ, buôn lậu. Khi lợi nhuận từ việc mua vàng ở thế giới và bán trong nước có thể lên tới 17 triệu đồng mỗi lượng, làm sao có thể ngăn chặn được những hoạt động bất hợp pháp?
Đề xuất áp thuế giao dịch vàng cũng thể hiện tư duy quản lý hiện đại.

Thay vì cấm đoán hay hạn chế bằng biện pháp hành chính, nhà nước sử dụng công cụ thuế để điều tiết thị trường một cách tinh tế hơn. Điều này vừa tạo nguồn thu cho ngân sách, vừa hạn chế được hoạt động đầu cơ ngắn hạn mà không làm tổn hại đến quyền tự do giao dịch của người dân.

Tuy nhiên, thành công của cải cách này phụ thuộc rất nhiều vào cách thức thực hiện. Nếu chỉ đơn thuần xóa bỏ độc quyền mà không có cơ chế quản lý phù hợp, thị trường có thể rơi vào tình trạng hỗn loạn. Cần có một lộ trình rõ ràng để các doanh nghiệp mới tham gia thị trường một cách có trật tự, đảm bảo chất lượng sản phẩm và dịch vụ.

Quan trọng hơn cả, đây là bài học về việc tôn trọng quy luật thị trường. Trong nền kinh tế thị trường, vai trò của nhà nước không phải là thay thế thị trường mà là tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, công bằng để thị trường tự vận hành. Khi nhà nước can thiệp quá sâu vào cơ chế cung cầu, kết quả thường là những méo mó không mong muốn.

Thu An