Quốc hội ‘chốt’ mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chính thức bỏ cấp huyện

Quốc hội đã thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 3 cấp xuống còn 2 cấp, chính thức bãi bỏ cấp huyện.

Sáng ngày 16-6, với sự nhất trí tuyệt đối của 466/466 đại biểu có mặt, Quốc hội chính thức thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), theo đó bỏ cấp huyện và chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 3 cấp thành 2 cấp.

Theo đó, đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 2 cấp, gồm có tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là cấp tỉnh) và xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh (gọi chung là cấp xã).

Trong đó, xã là đơn vị hành chính ở nông thôn; phường là đơn vị hành chính ở đô thị; đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt là địa bàn có vị trí chiến lược, được tổ chức theo mô hình đặc thù, được áp dụng các cơ chế chính sách ưu đãi vượt trội, thực hiện các chính sách mới về quản trị địa phương, thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của địa phương, vùng và cả nước.

Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt do Quốc hội quyết định thành lập. Quốc hội “chốt” mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chính thức bỏ cấp huyện.

Chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định khi thành lập đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt đó.

Phân loại đơn vị hành chính phải dựa trên các tiêu chí về quy mô dân số, diện tích tự nhiên, điều kiện phát triển kinh tế – xã hội và các yếu tố đặc thù của từng loại đơn vị hành chính ở nông thôn, đô thị, hải đảo theo quy định của Chính phủ.

Luật cũng quy định nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương. Theo đó, việc tổ chức tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng pháp luật; thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ.

HĐND hoạt động theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số và UBND hoạt động theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số; đồng thời đề cao thẩm quyền và trách nhiệm của chủ tịch UBND.

Tổ chức chính quyền địa phương tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu quản trị địa phương chuyên nghiệp, hiện đại, thực hiện hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, bảo đảm trách nhiệm giải trình gắn với cơ chế kiểm soát quyền lực.

Bảo đảm quyền con người, quyền công dân; xây dựng chính quyền địa phương gần nhân dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, phục vụ nhân dân, chịu sự kiểm tra, giám sát của nhân dân; thực hiện đầy đủ cơ chế phản biện xã hội của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội ở địa phương.

Bảo đảm nền hành chính minh bạch, thống nhất, thông suốt, liên tục. Những công việc thuộc thẩm quyền của chính quyền địa phương phải do chính quyền địa phương quyết định và tổ chức thực hiện; phát huy vai trò tự chủ và tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Phân định rõ thẩm quyền giữa cơ quan nhà nước ở trung ương và chính quyền địa phương; giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh và chính quyền địa phương cấp xã.

Báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến trước đó, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết việc chuyển đổi từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp là một bước cải cách quan trọng và có tính chất lịch sử.

Để đảm bảo sự liên tục, thông suốt và ổn định trong quá trình chuyển đổi này, luật đã quy định đầy đủ, bao quát và có tính đến các vấn đề có thể phát sinh trong thực tiễn, từ việc tổ chức bộ máy, nhân sự cho đến quy trình xử lý hành chính và cơ chế hoạt động.

Đồng thời, tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội và căn cứ kết luận 167 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, dự luật đã chỉnh lý, bổ sung các quy định chuyển tiếp đối với các phường thuộc TP Hà Nội, TP.HCM và TP Đà Nẵng thực hiện mô hình chính quyền đô thị (hiện nay chỉ tổ chức UBND, không tổ chức HĐND) sang mô hình tổ chức cấp chính quyền địa phương (có đầy đủ HĐND và UBND) được vận hành thông suốt, hiệu quả kể từ ngày 1-7-2025.

Cùng với đó, quy định chuyển tiếp trong việc bàn giao công việc, giải quyết hồ sơ, thủ tục hành chính từ chính quyền địa phương cấp huyện sau khi kết thúc hoạt động bảo đảm không làm gián đoạn công việc, không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của xã hội, người dân, doanh nghiệp.

Đặc biệt, để kịp thời xử lý những tình huống phát sinh, đột xuất chưa có trong quy định của pháp luật, dự luật đã thiết lập cơ chế linh hoạt, chủ động theo hướng cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, HĐND, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm xem xét, ban hành văn bản hoặc ủy quyền ban hành văn bản để giải quyết các vấn đề phát sinh khi tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã theo quy định tại luật này.

Thảo Nguyên