Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế

Cuộc di dân lịch sử trên Kinh thành Huế gần hoàn tất giai đoạn 1, hơn 500 hộ dân được di dời. Từ đây đã phát lộ những công trình phòng thủ quân sự triều Nguyễn hoành tráng và độc đáo.

Dự án di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực 1 hệ thống di tích Kinh thành Huế chia thành hai giai đoạn. Giai đoạn 1, từ năm 2019-2021 di dời hơn 2.900 hộ dân thuộc khu vực Thượng Thành, các Eo Bầu, Hộ Thành Hào và tuyến Phòng Lộ. Giai đoạn 2, từ năm 2022- 2025 sẽ di dời gần 1.300 hộ dân thuộc khu vực hồ Tịnh Tâm, hồ Học Hải, di tích Đàn Xã Tắc…

Tỉnh Thừa Thiên Huế đã cơ bản hoàn thành đợt một di dân (thuộc giai đoạn 1) đối với dân cư sống ở khu vực Thượng Thành với quy mô 576 hộ. Những nhà dân xây chui đã được đập bỏ, lộ ra nhiều công trình quân sự hoành tráng và quy mô trên tường thành.

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 1 — Pháo đài Tây Thành lộ ra ngôi hỏa dược khố và các pháo nhãn phòng thủ xưa của triều Nguyễn

Theo Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, Kinh thành Huế hay còn gọi là vòng thành ngoài của Cố đô Huế được xây dựng dưới thời vua Gia Long và Minh Mạng, bắt đầu vào mùa hè năm 1805 và kết thúc vào năm 1832. Trong đợt thi công đầu tiên vào mùa hè năm 1805, triều Nguyễn đã huy động khoảng 30.000 dân và lính ở các tỉnh miền Trung về Huế để ngăn sông, đào hào và đắp thành sơ khởi bằng đất.

Công việc tiếp diễn trong nhiều năm. Đến năm 1818 thì số lính và dân công lên đến 80.000 người. Họ bắt đầu xây gạch ốp vào mặt tiền (phía Nam) và mặt hữu (phía Tây) của Kinh thành. Còn mặt tả (phía Đông) và mặt hậu (phía Bắc) thì được xây gạch ốp năm 1822. Sau đó vua Minh Mạng tiếp tục cho xây thêm tường bắn ở đỉnh mặt ngoài của vòng thành vào các năm 1831, 1832.

Chu vi của vòng thành xây bó bằng gạch là hơn 10km. Bề dày trung bình của thân thành là 21,5 m, bao gồm bề dày của phần mô thành đắp bằng đất ở giữa là 18,5 m và lớp gạch xây bó ở mặt ngoài là 2m và lớp gạch xây bó ở mặt trong là 1m. Trên thành (thường được gọi là Thượng Thành) không phải là một mặt phẳng, mà được đắp giật cấp, tạo thành 3 dải đất thấp dần kể từ ngoài vào phía Thành Nội.

Bao quanh Kinh thành Huế có 10 cửa thành, trên các mặt thành cao 6m đều có xây các pháo đài, giác bảo, pháo nhãn, tường bắn, vọng lâu… để canh gác, phòng thủ. Ở chính giữa mặt Kinh thành phía trước có Kỳ đài cao lớn, uy nghi.

Kinh thành Huế được xây dựng trên cơ sở kết hợp các nguyên tắc kiến trúc của phương Đông với kỹ thuật bố phòng quân sự theo kiểu thành lũy của Vauban (Pháp) và vận dụng một cách khéo léo, thích ứng vào điều kiện địa hình tại chỗ nên nó đã trở thành một tác phẩm kiến trúc nghệ thuật quân sự độc đáo, một kỳ quan văn hóa của dân tộc.

Mặc dù đã chịu đựng sự tàn phá của thời gian gần 2 thế kỷ và nhất là bom đạn trong chiến tranh, Kinh thành Huế vẫn tồn tại hầu như đầy đủ diện mạo của nó. Mang giá trị cao về nhiều phương diện, toà thành cổ này đã được Nhà nước công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hoá Quốc gia vào ngày 12/5/1998 và được UNESCO xem là một trong những công trình kiến trúc nghệ thuật quan trọng nhất thuộc Quần thể Di tích Huế, Di sản Thế giới.

Trong sách Đại Nam Nhất Thống Chí, triều Nguyễn đã xây dựng ở 4 hướng đông, tây, nam, bắc phía trên Thượng Thành 24 pháo đài. Mỗi pháo đài đều có dược khố (hay còn gọi là hỏa khố, hay hỏa dược khố) xây bằng gạch vồ trong chứa đạn dược, diêm tiêu. Ngoài ra có nhiều pháo nhãn là nơi đặt súng đại bác để phòng thủ, hay là nơi lính hỏa mai trấn thủ.

Qua cuộc di dân lịch sử giai đoạn đầu vừa qua (đưa hơn 500 hộ dân đến khu vực tái định cư mới ở phường Hương Sơ, TP Huế), trên Kinh thành Huế đã lộ diện rất nhiều công trình phòng thủ quân sự của triều Nguyễn như hỏa dược khố tại Tây Thành Đài (phía giao đường Tôn Thất Thiệp và Lương Ngọc Quyến). Ngôi hỏa dược khố này cực kỳ đẹp và gần như nguyên vẹn được xây bởi lớp gạch vồ gần 80cm, 2 cửa vòm ra vào cao gần 1m, rộng 60cm. Bên cạnh đó là tấm bia đá khắc chữ Hán “Tây Thành Đài” cũng lộ ra.

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 2 — Tấm bia Tây Thành Đài và ngôi hỏa dược khố chứa súng đạn, diêm tiêu của vệ binh triều Nguyễn vừa lộ ra sau khi giải tỏa nhà dân sống “chui” trên Thượng Thành

Các hỏa dược khố ở pháo đài Tây Dực, pháo đài Nam Xương cũng lộ diện. Bên cạnh đó là hỏa dược khố cạnh Quan Tượng Đài (đài quan sát thiên văn xưa triều Nguyễn) cùng nhiều pháo nhãn ở nhiều đoạn tường thành xuất hiện rõ. Lớp tường thành 3 tầng bậc xưa là nhà dân chèn lấn nay cũng hiện nguyên hình… làm gợi nhớ về một quá khứ hào hùng về nền phòng thủ quân sự của triều Nguyễn.

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 3 — Cửa Đông Ba và những bức tường thành đã xuất hiện

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 4 — Tuyến phòng thủ phía đông của Kinh thành Huế

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 5 — Tường thành 3 lớp nhìn từ trên xuống

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 6 — 1 ngôi hỏa dược khố với tầm nhìn quang đãng từ xa

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 7 — Các pháo nhãn bị hộ dân lấn chiếm, làm nhà vệ sinh

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 8 — Pháo nhãn đặt súng đại bác từ vòng ngoài Kinh thành Huế nhìn ra phía nam

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 9 — Bức tường thành dày, vững chắc vẫn nguyên vẹn dù 45 năm qua chịu sự tác động, xâm lấn không hề nhỏ của người dân sống trên Thượng Thành

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 10 — Ngôi hỏa dược khố với gạch vồ nguyên vẹn bỗng hiện ra sau gần nửa thế kỷ bị nhà dân che lấp

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 13 — Tấm bia “Tây Thành Đài”

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 11

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 14 — Pháo đài Tây Thành nhìn từ trên cao

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 15 — Pháo đài Nam Xương

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 16 — 2 cổng vòm dùng để đặt đại bác ở Đông Thành Thủy Quan, phía cầu đá Lương Y

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 17 — Làm bằng gạch vồ dù bị nhà dân lấn chiếm, vẫn không hư hại

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 18 — Hỏa khố và Quan Tượng Đài

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 19 — Lớp tường thành cao nhất Kinh thành Huế ở Quan Tượng Đài – là đài thiên văn cổ của triều Nguyễn dùng quan sát mây, gió để dự báo thời tiết

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 20 — Bờ thành phía phường Thuận Thành và Thuận Lộc đã được giải tỏa gần như toàn bộ

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 21 — Các pháo đài xưa được thấy rõ

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 22 — 1 Kinh thành Huế với vóc dáng xưa dần lộ ra

Phát lộ những công trình quân sự hoành tráng và độc đáo tại Kinh thành Huế - 23 — Trong tương lai, đây sẽ là những tuyến điểm du lịch mới tuyệt vời cho ngành du lịch cố đô Huế

Đại Dương – Hoàng Hải/DT