National Interest: Cải cách kinh tế những năm 1980 đã thay đổi bộ mặt của Việt Nam như thế nào?

Trang National Interest vừa có bài viết dựa trên chỉ số tự do kinh tế của Quỹ di sản để nói về sự phát triển kinh tế vượt trội của Việt Nam sau 25 năm thực hiện chính sách đổi mới, cải cách kinh tế.

Quỹ Di sản đã công bố chỉ số tự do kinh tế hàng năm để đánh giá mức độ tự do kinh tế ở 178 quốc gia trên thế giới. Kể từ khi cuộc khảo sát bắt đầu vào năm 1995, không có quốc gia nào có quy mô tương đương đạt được mức độ tự do kinh tế nhanh chóng như Việt Nam, theo National Interest.

Quỹ Di sản đã sử dụng 12 tiêu chí để đo lường tự do kinh tế của mỗi quốc gia trong số 178 quốc gia. Các quốc gia đứng đầu Bảng xếp hạng bao gồm Singapore, New Zealand, Australia và Thụy Sĩ.

Trong khi đó, Cuba, Venezuela và Triều Tiên chiếm những vị trí cuối cùng. Điểm cao nhất cho bất kỳ quốc gia nào là 89,7 (Singapore) và thấp nhất là 5,2 (Triều Tiên). Điểm chỉ số gần đây nhất của Việt Nam là 61,7, tăng 2,9 điểm so với năm trước. Điều này đưa Việt Nam vào danh sách các quốc gia “tự do vừa phải” lần đầu tiên trong lịch sử của chỉ số này.

Thực tế là Việt Nam đứng thứ 90 trong số 178 quốc gia có thể không quá giật gân. Nhưng khi đánh giá triển vọng kinh tế của một quốc gia, điều quan trọng không phải là quốc gia đó hiện đang đứng ở đâu trong bảng xếp hạng, mà là xếp hạng của quốc gia đó đã phát triển như thế nào theo thời gian — liệu mức độ tự do kinh tế của quốc gia đó tăng hay giảm.

Và ở khía cạnh này, Việt Nam đã thành công vượt bậc. Trở lại thời điểm Quỹ Di sản công bố chỉ số đầu tiên vào năm 1995, Việt Nam đạt 41,7 điểm. Đến năm 2005, con số này đã tăng lên 48,1 điểm và vào năm 2010, con số này tiếp tục tăng lên 49,8 điểm. Điều đáng chú ý là sự gia tăng đáng kể về tự do kinh tế kể từ năm 2015, khi Việt Nam được chấm 51,7. Kể từ đó, Việt Nam đã ghi thêm 10 điểm nữa để đạt 61,7 điểm ngày nay – tăng 20 điểm kể từ năm 1995!

Để so sánh, Mỹ đạt 76,7 điểm vào năm 1995 và đã giảm nhẹ xuống 74,8 điểm vào năm 2021. Ý và Pháp hầu như không đạt được tiến bộ nào về tự do kinh tế trong 25 năm, đạt lần lượt 61,2 điểm và 64,4 điểm vào năm 1995 và 64,9 điểm. và 65,7 điểm ngày hôm nay.

Trong khi Việt Nam đang từng bước phát triển từ nền kinh tế nhà nước sang nền kinh tế thị trường, thì Venezuela lại đi theo hướng ngược lại – từ nền kinh tế thị trường sang nền kinh tế nhà nước.

Năm 1995, Chỉ số Tự do Kinh tế trao cho Venezuela số điểm 59,8 điểm. Ngay sau đó, vào năm 1999, Hugo Chavéz lên nắm quyền và phát động “Chủ nghĩa xã hội của thế kỷ 21”. Ông bắt tay vào một chương trình quốc hữu hóa và kiểm soát giá cả, v.v., và ngày càng hạn chế quyền tự do kinh tế. Kết quả? Trong bảng xếp hạng của Tổ chức Di sản năm 2021, Venezuela đạt 24,7 điểm.

Điều này có nghĩa là trong cùng khoảng thời gian mà điểm số của Việt Nam tăng lên 20 điểm, Venezuela đã giảm gần 36 điểm! Và trong khi mức sống ở Việt Nam đã được cải thiện đáng kể trong 25 năm qua, nó cũng giảm đáng kể đối với người dân Venezuela, nơi tỷ lệ lạm phát cao hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới, một số lượng lớn người dân đang phải chịu đựng khỏi nạn đói và hơn mười phần trăm dân số đã phải chạy trốn đi tị nạn các quốc gia khác.

Sự phát triển kinh tế của Việt Nam bắt đầu vào năm 1986 với việc khởi động cải cách “Đổi Mới”, chuyển Việt Nam từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế định hướng thị trường hơn.

Chỉ số Tự do Kinh tế dựa trên tổng số 12 tiêu chí, trong đó Việt Nam đạt điểm đặc biệt cao về “Chi tiêu của Chính phủ”, “Sức khỏe tài khóa”, “Gánh nặng thuế”, “Tự do thương mại” và “Tự do tiền tệ”. Việt Nam nổi bật bởi thuế thấp, tài chính công lành mạnh và chi tiêu chính phủ vừa phải. Đây là những chỉ số vô cùng tích cực mà nhiều quốc gia trên thế giới đều nhắm đến.

Ngược lại, điểm số cho “Tính liêm chính của Chính phủ”, “Hiệu quả tư pháp” và “Tự do đầu tư” vẫn tương đối thấp. Đặc biệt, tham nhũng vẫn là một vấn đề nan giải.

Theo National Interest, bài học cho Việt Nam rất rõ ràng: Việt Nam cần phải đi đúng hướng trên con đường hướng tới tự do thị trường hơn và ít can thiệp của nhà nước hơn, đồng thời chống tham nhũng và tăng cường pháp quyền.

Bảo Trâm (Lược dịch theo National Interest)