Mỹ không còn đứng ngoài các cuộc tranh chấp chủ quyền ở biển Đông

Ngày 13/7/2020, “Quan điểm của Mỹ về các yêu sách ở Biển Đông” được công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng, nó như một sự kiện đánh dấu sự can thiệp trở lại của Mỹ đối với các vấn đề ở biển Đông.

Chưa bao giờ, Mỹ mạnh mẽ ở biển Đông như bây giờ

Trước đây, Mỹ gần như tuyên bố trung lập, đứng ngoài các tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông. Nhưng bằng thông báo của mình về các yêu sách ở Biển Đông, Mỹ chính thức can thiệp vào công cuộc bảo vệ pháp luật quốc tế ở Biển Đông.

Kể từ sau khi rút khỏi Việt Nam theo Hiệp định Paris, chưa bao giờ Mỹ có một lập trường mạnh mẽ cứng rắn đầy thuyết phục như bây giờ ở Biển Đông. Lập trường đó đã được Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Mike Pompeo thông báo chính thức “Quan điểm của Mỹ về các yêu sách ở Biển Đông Nam Á” vào ngày 13/7/2020 rằng: “Hôm nay chúng tôi tăng cường chính sách của Hoa Kỳ tại một vùng có tranh chấp, có ý nghĩa sống còn tại khu vực đó – Biển Đông. Chúng tôi tuyên bố: Các yêu sách của Bắc Kinh đối với các nguồn tài nguyên ngoài khơi tại hầu hết Biển Đông, cũng như chiến dịch bắt nạt để kiểm soát các nguồn tài nguyên đó, là hoàn toàn bất hợp pháp”.

Đó là lời bác bỏ thẳng thừng các đòi hỏi lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế phi pháp của Trung Quốc tại các đảo ở Trường Sa, rằng không thể có các vùng đặc quyền kinh tế cho các đảo này ngoài lãnh hải 12 hải lý: “Hoa Kỳ bác bỏ bất cứ yêu sách nào của CHND Trung Hoa đối với các vùng biển nằm ngoài lãnh hải 12 hải lý tính từ các đảo mà CHND Trung Hoa đưa ra yêu sách tại Quần đảo Trường Sa (mà không phương hại đến yêu sách chủ quyền của các quốc gia khác đối với các đảo đó)”.

Đó là một tuyên bố rõ ràng rằng Trung Quốc hoàn toàn không có quyền đưa ra bất cứ yêu sách nào trong các vùng đặc quyền kinh tế của các nước Việt Nam, Brunei, Indonesia, Malaysia và Philippines được chỉ tên cụ thể rõ ràng: “Vì thế, Hoa Kỳ bác bỏ bất kỳ yêu sách hàng hải nào của CHND Trung Hoa đối với các vùng biển xung quanh Bãi Tư Chính (ngoài khơi Việt Nam), Cụm bãi Luconia (ngoài khơi Malaysia), vùng biển thuộc EEZ của Brunei và Natuna Besar (ngoài khơi Indonesia). Bất cứ hành động nào của CHND Trung Hoa nhằm quấy rối hoạt động đánh bắt cá hay phát triển dầu khí của các quốc gia khác trong những vùng biển này – hay đơn phương thực hiện các hành động đó – đều là bất hợp pháp”.

“CHND Trung Hoa không thể khẳng định một cách hợp pháp một yêu sách hàng hải – bao gồm bất cứ vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) nào từ Bãi Scarborough và Quần đảo Trường Sa – khi so với Philippines trong các khu vực mà Tòa Trọng tài đã phán quyết là nằm trong EEZ hoặc thềm lục địa của Philippines. Hành động quấy rối của Bắc Kinh đối với các hoạt động đánh bắt cá và phát triển năng lượng ngoài khơi của Philippines trong các khu vực đó, cũng như bất cứ hành động đơn phương nào của CHND Trung Hoa nhằm khai thác các nguồn tài nguyên này, là bất hợp pháp. Theo phán quyết có tính ràng buộc về pháp lý của Tòa Trọng tài, CHND Trung Hoa không có yêu sách lãnh thổ hay hàng hải hợp pháp nào đối với Đá Vành Khăn hay Bãi Cỏ Mây, cả hai nằm hoàn toàn trong quyền chủ quyền và quyền tài phán của Philippines, và Bắc Kinh cũng không có yêu sách lãnh thổ hay hàng hải nào được tạo ra từ những cấu trúc này”.

“CHND Trung Hoa không có yêu sách lãnh thổ hay hàng hải hợp pháp nào đối với (hay bắt nguồn từ) Bãi ngầm James, một cấu trúc chìm hoàn toàn cách Malaysia chỉ 50 hải lý và cách bờ biển Trung Quốc khoảng 1.000 hải lý. Bãi ngầm James (nằm cách mặt nước khoảng 20 mét) không phải và chưa bao giờ là lãnh thổ của CHND Trung Hoa, và Bắc Kinh không thể khẳng định bất cứ quyền hàng hải hợp pháp nào từ đó”.

Đó là sự lên án trực diện chính sách “chân lý thuộc kẻ mạnh” của Trung Quốc để cướp đoạt lãnh thổ và tài nguyên của nước bé: “Những lợi ích chung này đã gặp phải sự đe dọa chưa từng thấy từ  CHND Trung Hoa. Bắc Kinh sử dụng sự hăm dọa nhằm làm suy yếu quyền chủ quyền của các quốc gia ven biển ở Đông Nam Á, bắt nạt họ trong vấn đề tài nguyên ngoài khơi, khẳng định sự thống trị đơn phương và thay thế luật pháp quốc tế bằng “chân lý thuộc về kẻ mạnh”. Và đanh thép khẳng định: “Thế giới sẽ không cho phép Bắc Kinh coi Biển Đông như đế chế hàng hải của riêng mình. Hoa Kỳ ủng hộ các đồng minh và đối tác của chúng tôi tại Đông Nam Á trong việc bảo vệ quyền chủ quyền của họ đối với các nguồn tài nguyên ngoài khơi, thống nhất với các quyền và nghĩa vụ của họ theo luật pháp quốc tế. Chúng tôi ủng hộ cộng đồng quốc tế trong việc bảo vệ tự do trên biển và tôn trọng chủ quyền, và bác bỏ bất cứ đòi hỏi nào nhằm áp đặt “chân lý thuộc về kẻ mạnh” ở Biển Đông hoặc ở khu vực rộng lớn hơn”.

Thời cơ thuận lợi cho Việt Nam

Mỹ đã chỉ rõ Trung Quốc không thể có bất cứ yêu sách chủ quyền nào ở khu vực xung quanh Bãi Tư Chính. Mỹ khẳng định Trung Quốc không có vùng đặc quyền kinh tế nào ở Trường Sa. Hoa Kỳ khẳng định sự bất hợp pháp của Trung Quốc trong tất cả các tranh chấp ở khu vực Trường Sa. Hoa Kỳ bác bỏ đường lưỡi bò phi pháp của Trung Quốc. Hoa Kỳ khẳng định bảo vệ luật pháp quốc tế ở Biển Đông Nam Á.

Chưa bao giờ, trong công cuộc bảo về biển đảo, chống lại sự bành trướng của Trung Quốc, Việt Nam lại có được thuận lợi như bây giờ. Chưa bao giờ, Trung Quốc phải đối mặt với sự cản trở mạnh mẽ từ Mỹ như bây giờ. Chưa bao giờ Trung Quốc vấp phải sự đồng lòng kháng cự mạnh mẽ của các nước Việt Nam, Indonesia, Malyasia và Philippines như bây giờ.

Điều Việt Nam phải làm, là làm mạnh thêm nội lực để chống lại sự xâm phạm phi pháp của Trung Quốc ở vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam. Sau tuyên bố của Hoa Kỳ, Nhật Bản và Philippines đã đồng thanh lên tiếng ủng hộ. Liên minh Bộ tứ Kim cương đã thể hiện mạnh mẽ sự đối đầu với Trung Quốc qua hành động “đoạn tuyệt” với Trung Quốc của Ấn Độ. Vì vậy, chúng ta cần tận dụng thời cơ này để tiếp tục hoạt động bình thường ở các mỏ Phong Lan Dại và Cá Rồng Đỏ ở khu vực Bãi Tư Chính.

Không gây nên thù hận, nhưng phải biết kết bạn, tăng cường kêu gọi các quốc gia duy trì hòa bình, ổn định biển Đông. Thế cờ đã rất rõ. Đừng do dự. Việt Nam đang có cơ hội để trở thành một nhân vật với vóc dáng lớn hơn trên bàn cờ quốc tế. Đừng bỏ lỡ cơ hội!

Nguyễn Ngọc Chu

*Bài viết mang quan điểm và văn phong riêng của tác giả