Mưu đồ của Trung Quốc nhìn từ cuộc chiến ở Gaza

Trong năm qua, khi các nhà ngoại giao phương Tây di chuyển liên tục trên khắp thế giới, cố gắng ngăn chặn hàng loạt cuộc chiến, khủng hoảng, và tai hoạ từ Ukraine đến Darfur, từ Nagorno-Karabakh đến Cộng hòa Dân chủ Congo, Trung Quốc đang tận dụng tình hình hỗn loạn.

Cuộc tấn công của Hamas vào ngày 7/10 và chiến dịch quân sự của Israel ở Dải Gaza đã tạo ra cuộc khủng hoảng mới mà Trung Quốc có thể khai thác. Trong khi Mỹ đã mất uy tín trong việc hỗ trợ Israel mà không có giới hạn, Trung Quốc đã điều chỉnh cẩn thận phản ứng của mình đối với cuộc chiến, đặc biệt là quan tâm đến dư luận ở các nước đang phát triển.

Kể từ cuộc tấn công tàn bạo của Hamas, chính quyền Biden đã cố gắng bảo vệ sự ủng hộ của công chúng dành cho Israel bằng cách âm thầm yêu cầu nhắm mục tiêu cẩn thận hơn trong các cuộc tấn công của Israel ở Gaza và cởi mở hơn với một thoả thuận chính trị với người Palestine.

Ngược lại, Trung Quốc gần như không bị hạn chế bởi nhu cầu cân bằng. Bằng cách kêu gọi giải pháp hai nhà nước, từ chối lên án Hamas, và thực hiện những nỗ lực mang tính biểu tượng để ủng hộ lệnh ngừng bắn, Trung Quốc đã lợi dụng tình cảm chống Israel trên toàn cầu để nâng cao vị thế của mình ở phương Nam.

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tại cuộc họp báo ở Cairo (Ai Cập) ngày 14-1.

Thông qua những nỗ lực nhằm phản ánh ý kiến công chúng toàn cầu một cách sát sao nhất có thể, Trung Quốc đang theo đuổi một chiến lược rộng lớn hơn: ủng hộ những cuộc xung đột toàn cầu đang khiến các nhà hoạch định chính sách phương Tây đau đầu.

“Điều chỉnh luận điệu”

Theo tờ Foreign Affairs, Trung Quốc điều chỉnh luận điệu của mình đối với các sự kiện toàn cầu, như cuộc chiến ở Ukraine và cuộc tấn công của Hamas vào Israel. Trong khi Trung Quốc ban đầu lóng ngóng trong việc đưa ra phản ứng chính thức đối với xâm lược Ukraine của Nga, họ đã nhanh chóng phản ứng và tận dụng cuộc khủng hoảng Gaza để tạo ra một hình ảnh khác về Mỹ và làm tăng luận điệu chống Israel.

Nguy cơ cuộc chiến tranh tổng lực Israel – Hamas mới ở Trung Đông khiến Trung Quốc đứng ngồi không yên.

Trung Quốc đã thể hiện sự hỗ trợ đối với Nga trong khi lên án việc xâm lược Ukraine. Tuy nhiên, khi Hamas tấn công Israel, Trung Quốc đã nhanh chóng đưa ra tuyên bố kêu gọi ngừng bắn và tán thành giải pháp hai nhà nước, nhưng không lên án Hamas hay vụ thảm sát của họ.

Nhà nghiên cứu Tuvia Gering ghi chép về sự gia tăng luận điệu chống Israel, bao gồm cả việc chống người Do Thái, trong phản ứng của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Truyền thông Trung Quốc cũng lan truyền thông điệp này, gồm việc chỉ trích Mỹ và đưa ra những tuyên bố đầy mâu thuẫn về Do Thái.

Luận điệu chống Israel của Trung Quốc cũng mở rộng ra ngoại giao, khi một nhóm ngoại trưởng Ả Rập thăm các quốc gia thành viên của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, bắt đầu từ Trung Quốc. Điều này có thể là bằng chứng cho ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc ở Trung Đông, đặc biệt sau khi họ làm trung gian trong quan hệ giữa Iran và Ả Rập Saudi.

“Xây dựng hình ảnh toàn cầu”

Kể từ khi Israel bắt đầu chiến dịch ở Gaza, chính quyền Biden đã phần lớn tán thành, nhưng điều này đã làm giảm lòng tin vào Mỹ ở thế giới Ả Rập. Các cuộc thăm dò ý kiến chỉ ra rằng công chúng Ả Rập hiện ưa chuộng Trung Quốc hơn Mỹ. Cuộc thăm dò của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu u tại tám quốc gia lớn không thuộc phương Tây đã cho thấy lập luận của Trung Quốc tương thích khá nhiều với dư luận ở phương Nam, không giống các cường quốc phương Tây.

Trung Quốc đang cố gắng phản ánh dư luận toàn cầu về xung đột Israel-Palestine, nhằm giành sự ủng hộ của phương Nam. Chiến lược này cũng hỗ trợ lập luận của Trung Quốc về sự hỗn loạn toàn cầu, được củng cố bởi cuộc chiến ở Ukraine và Gaza. Trung Quốc lên án Mỹ vì ủng hộ chiến dịch của Israel, coi đó như một minh chứng cho sự giả tạo của trật tự dựa trên luật lệ mà Mỹ tuyên dương.

Việc ông Cận Bình tham gia thượng đỉnh BRICS tập trung vào cuộc chiến ở Gaza, là một nỗ lực thể hiện BRICS như là giải pháp thay thế cho các tổ chức phương Tây. BRICS không đưa ra bước đi cụ thể nào để chấm dứt bạo lực, nhưng hình ảnh của cuộc họp quan trọng hơn nhiều.

Mặc kệ Ukraine, nhưng Trung Quốc lại liên tục nói hành động của Israel ở dải Gaza vượt quá phạm vi tự vệ và lên án hành động chiến tranh tại nơi này.

Trung Quốc cũng tận dụng cơ hội để tận dụng sự cô lập tương đối của mình, không có đồng minh lâu đời nào ngoại trừ Triều Tiên. Mỹ cam kết đảm bảo an ninh cho Israel, trong khi Trung Quốc tự do lựa chọn đối tác tùy thuộc vào vấn đề cụ thể, làm tăng giá trị của phản ứng của họ đối với cuộc chiến ở Gaza. Trung Quốc không cố gắng đoàn kết các quốc gia phương Nam thành một liên minh chống phương Tây, mà thay vào đó quảng bá hình ảnh của mình là đối tác phát triển và chủ quyền.

Cuối cùng, Trung Quốc đang được đánh giá cao trong dư luận toàn cầu, với nhiều quốc gia không nghĩ rằng họ sẽ phải lựa chọn giữa Trung Quốc và Mỹ trong 10 năm tới. Trong khi Mỹ yêu cầu các quốc gia “bị mắc kẹt ở giữa” liên kết chặt chẽ hơn, Trung Quốc đã tận dụng sự không liên kết của mình để trở thành đối tác ưa chuộng trong đầu tư cơ sở hạ tầng và phát triển kinh tế trên toàn thế giới.

Bảo Trâm