Muốn chặn đứng những ông trùm Trịnh Văn Quyết, Đỗ Anh Dũng phải làm sao?

Những vụ việc thao túng thị trướng chứng khoán đã để lại nhiều hệ lụy với với các nhà đầu tư và tác động tiêu cực tới thị trường. Để hạn chế hoạt động này cần sự phối hợp của các bên tham gia thị trường để đảm bảo tính minh bạch tạo lòng tin cho các nhà đầu tư.

Thao túng giá thị trường chứng khoán – Hệ lụy với nhà đầu tư

Biểu đồ cây thông là hình ảnh mà các giới đầu tư nói về những cổ phiếu tăng mạnh vài trăm % chỉ trong thời gian ngắn, sau đó lao dốc. Năm 2021, hàng loạt cổ phiếu MCG, IDI vẽ cây thông giảm sâu sau chuỗi phiên tăng hết biên độ. Nhà đầu tư lỡ mua vùng giá đỉnh chỉ còn cách nhìn tài khoản bốc hơi, cổ phiếu mất thanh khoản, thậm chí khó cắt lỗ.

Sự kiện đáng chú ý khác trong năm 2021 được đưa ra ánh sáng là vụ thao túng cổ phiếu FTM của Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển Đức Quân. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xử phạt hành chính tổng số tiền là 1,2 tỷ đồng đối với hành vi thao túng giá cổ phiếu do ông Lê Mạnh Thường và bà Phạm Thị Phương, khi hai người này đã sử dụng 50 tài khoản để giao dịch nhằm mục đích tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá cổ phiếu FTM.

Với họ FLC, doanh nghiệp trong hệ sinh thái này liên tục bị Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tuýt còi vì các hành vi vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán. Ngoài những sai phạm chủ yếu trong công bố thông tin, năm 2017, Trịnh Văn Quyết từng bán chui chót lọt 57 triệu cổ phiếu FLC, ước thu về khoảng 400 tỷ đồng, nhưng chỉ chịu phạt hành chính 65 triệu đồng. Ở lần tái phạm ngày 10/01/2022, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn FLC bán tháo 74,8 triệu cổ phiếu FLC ngày 10/1/2022 với số tiền bán ra 1.689 tỉ đồng đã mang khoản lợi nhuận khoảng 530 tỉ đồng mà không thông báo, không công bố thông tin.

Từ những vụ việc trên nhận thấy: Hành vi thao túng thị trường chứng khoán đang diễn ra đáng quan ngại và nó gây nên nhiều hệ lụy trực tiếp thị trường chứng khoán và niềm tin của nhà đầu tư. Chẳng hạn như vụ thao túng cổ phiếu FTM của Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển Đức Quân, tại điểm đó, 11 công ty chứng khoán và 1 ngân hàng đã bị thiệt hại hàng trăm tỷ đồng vì cho vay margin cổ phiếu FTM. Không chỉ các công ty chứng khoán, không ít nhà đầu tư cũng chịu thiệt hại nặng vì nắm giữ cổ phiếu FTM. Còn với vụ việc FLC, mặc dù giao dịch đã bị hủy bỏ nhưng vẫn gây hiệu ứng dây chuyền, ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường sau đó.

Như vậy, có hai nhóm nhà đầu tư bị ảnh hưởng lớn là nhà đầu tư nhỏ lẻ và nhà đầu tư nước ngoài. Với nhà đầu tư nhỏ lẻ, xét về thực chất họ chẳng có quyền gì ngoài quyền mua và bán cổ phiếu, hoạt động chất vấn tại Đại hội đồng cổ đông không đáng kể. Còn với nhà đầu tư nước ngoài, nhiều khi họ không thông thạo thị trường, do bị rào cản ngôn ngữ, các quy định pháp lý. Việc thao túng thị trường chứng khoán ảnh hưởng đến quyền lợi của họ ngay. Có trường hợp nhà đầu tư “cháy” tài khoản vì doanh nghiệp công bố thông tin gian lận dẫn đến giá cổ phiếu sập sàn nhiều phiên, nhưng nhà đầu tư không bán được.

Tại sao thao túng giá cổ phiếu chưa kiểm soát được?

Lý giải điều này, nhiều chuyên gia phân tích chứng khoán cho rằng: Điều này xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó có 3 nguyên nhân cơ bản như sau:

Thứ nhất, rất nhiều doanh nghiệp sở hữu số lượng lớn cổ phiếu trên thị trường làm việc chưa bài bản, thiếu chuyên nghiệp và minh bạch. Trong thực tế, không phải doanh nghiệp nào cũng đạt chất lượng công bố thông tin, hoạt động kinh doanh, báo cáo tài chính. Nhiều doanh nghiệp rất lớn nhưng lượng cổ phiếu trôi nổi ngoài thị trường lại rất thấp. Tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư cá nhân và nhỏ lẻ rất ít. Một bộ thành viên hội đồng quản trị, người nhà lại có tỷ lệ sở hữu rất cao. Thông tin hoạt động kinh doanh và thanh khoản đều nằm trong tay nhóm này, khiến hoạt động thao túng giá rất dễ dàng

Thứ hai, ngoài việc doanh nghiệp làm việc chưa bài bản, thiếu minh bạch, các chuyên gia cũng chỉ ra rằng rất nhiều nhà đầu tư trên thị trường hiện tại cũng thiếu chuyên nghiệp. Thay vì phân tích yếu tố kỹ thuật, giá trị và hiệu quả doanh nghiệp, họ chủ yếu “đánh” ăn theo phong trào, chơi theo tin đồn, tạo sóng đánh theo nên dễ bị những đội “lái” đưa đẩy, làm giá.

Thứ ba, dưới góc độ pháp lý, các chuyên gia kinh tế nhận định chế tài đối với những hành vi vi phạm liên quan tới hoạt động chứng khoán còn nhẹ, thiếu tính răn đe. Nhiều nước trên thế giới xử phạt tội thao túng chứng khoán rất mạnh tay. Chẳng hạn tại Mỹ, các cá nhân phạm tội thao túng chứng khoán có thể bị phạt tù đến 20 năm, phạt hành chính đến 5 triệu USD (đạo luật 1934). Vào năm 2018, Trung Quốc cũng từng phạt một công ty logistics số tiền kỷ lục 870 triệu USD (20.000 tỉ đồng) vì thao túng giá cổ phiếu. Trong khi đó, theo điều 211 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017, người nào thực hiện hành vi thao túng thị trường chứng khoán mà thu lợi bất chính từ 500 triệu đồng trở lên hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1 tỉ đồng trở lên sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo tội “thao túng thị trường chứng khoán”. Nếu thu lợi bất chính từ 1,5 tỉ đồng trở lên, gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 3 tỉ đồng trở lên hoặc tái phạm nguy hiểm có thể bị phạt đến 4 tỉ đồng hoặc phạt đến 7 năm tù giam… Như vậy, ngoài việc xử lý hình sự, số tiền phạt vài tỷ đồng còn khá khiêm tốn so với số tiền thu lợi bất chính từ hành vi thao túng cổ phiếu nếu trót lọt,

Cần giải pháp căn cơ

Muốn giảm thiểu hành vi thao túng thị trường chứng khoán, theo các chuyên gia chứng khoán, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, cụ thể:

Đối với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước:

Hoàn thiện khung pháp lý về thanh tra, giám sát và xử phạt sai phạm liên quan đến thao túng giá cổ phiếu niêm yết. Đồng thời, nâng cao trình độ của đội ngũ thanh tra cả về năng lực chuyên môn, cũng như các kỹ năng cần thiết về ngoại ngữ, công nghệ thông tin, kỹ năng giao tiếp, góp phần nâng cao chất lượng công tác thanh tra, giám sát, phát hiện các sai phạm liên quan đến thao túng giá cổ phiếu niêm yết của đa dạng các đối tượng nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, cần tăng cường phối hợp với các bên liên quan trong hoạt động giám sát, phát hiện các giao dịch bất thường liên quan đến thao túng giá cổ phiếu niêm yết, như: tăng cường phối hợp với các cơ quan công an, các cơ quan chức năng khác trong đấu tranh, phòng ngừa, phát hiện, xử lý kịp thời đối tượng thao túng giá cổ phiếu niêm yết. Tăng cường phối hợp giữa các Sở Giao dịch chứng khoán, các tổ chức kinh doanh và đầu tư chứng khoán trong hoạt động giám sát các giao dịch bất thường.

Ngoài ra, cũng cần tăng cường sự phối hợp giữa các công ty niêm yết để kịp thời nắm bắt các thông tin liên quan đến các giao dịch bất thường của công ty.

Đối với các doanh nghiệp có cổ phiếu niêm yết:

Nâng cao tính chuyên nghiệp của hoạt động quan hệ nhà đầu tư. Cụ thể là cần xây dựng đội ngũ quan hệ nhà đầu tư có trình độ chuyên môn cao để biên tập và công bố kịp thời các thông tin liên quan đến công ty trên các phương tiện thông tin truyền thông. Đồng thời, đội ngũ này cũng phải theo dõi sát sao các thông tin liên quan đến công ty để có hướng xử lý thích hợp với các thông tin sai sự thật bị các đối tượng sử dụng để thao túng giá cổ phiếu niêm yết.

Đồng thời, đội ngũ quan hệ nhà đầu tư cũng cần phải xây dựng mối quan hệ tốt với các nhà môi giới, các nhà giao dịch để kiểm soát được biến động giá cổ phiếu niêm yết, phát hiện các trường hợp giao dịch bất thường ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá trị vốn hóa của công ty.

Ngoài ra, cũng cần xây dựng mối quan hệ với các cổ đông hiện hữu và các nhà đầu tư tiềm năng, kịp thời xử lý các thông tin được các cổ đông phản ánh liên quan đến hoạt động giao dịch cổ phiếu của công ty, đặc biệt là các giao dịch nghi là hành vi thao túng giá cổ phiếu niêm yết.

Đối với các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán:

Nhà đầu tư phải tự trang bị cho mình phương pháp tốt nhất trong nhận biết các cổ phiếu bị làm giá. Theo các nhà đầu tư gạo cội, cần căn cứ vào các đặc điểm sau: (1) tình hình kinh doanh không có nhiều khởi sắc, nhưng khi có vài thông tin tích cực, thì giá cổ phiếu liên tục tăng mạnh; (2) những cổ phiếu đi ngang và thanh khoản cạn kiệt trong thời gian dài, nhưng sau đó giá và khối lượng giao dịch của cổ phiếu đó bắt đầu tăng lên dù thông tin về doanh nghiệp không có gì đặc biệt; (3) cổ phiếu có nhiều nhà đầu tư hô hào mạnh mẽ trên các diễn đàn với nhiều thông tin sai lệch; (4) các lãnh đạo của doanh nghiệp liên tục đăng ký bán ra với số lượng lớn khi giá cổ phiếu tăng cao…

Bên cạnh đó, theo các chuyên gia chứng khoán, để đảm bảo an toàn trong giao dịch, các nhà đầu tư chỉ nên tập trung vào những cổ phiếu có tỷ lệ tự do chuyển nhượng cao, có nhiều nhà đầu tư tham gia bởi những cổ phiếu này rất khó bị thao túng do quy mô lớn. Trường hợp đã lỡ mua cổ phiếu đang bị làm giá, nếu cổ phiếu này đang giảm, thì nhà đầu tư tuyệt đối không được mua bình quân giá. Còn nếu có lời thì nhà đầu tư nên bán ngay cổ phiếu đó.

Diệu Hương