Hà Tĩnh có thể đóng cửa mỏ sắt lớn nhất Đông Nam Á
Tỉnh Hà Tĩnh muốn chấm dứt dự án tuyển quặng sắt Thạch Khê, đóng mỏ ít nhất đến năm 2070 để điều chỉnh quy hoạch phục vụ phát triển du lịch.
Ngày 27/3, ông Trần Việt Hà, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu Tư tỉnh Hà Tĩnh, cho biết, UBND tỉnh vừa gửi Bộ Kế hoạch Đầu Tư văn bản góp ý dự thảo phương án xử lý tổ hợp dự án khai thác, tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê, huyện Thạch Hà (dự án). Tỉnh đề nghị Bộ báo cáo, đề xuất với cấp có thẩm quyền xem xét chấm dứt dự án trước tháng 5/2021.
Mỏ sắt Thạch Khê trữ lượng khoảng 544 triệu tấn, được đánh giá là mỏ sắt lớn nhất Đông Nam Á. Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê (TIC) làm chủ đầu tư dự án từ năm 2008, triển khai đến năm 2011 phải tạm dừng để cơ quan quản lý thẩm định lại thiết kế kỹ thuật, tái cơ cấu cổ đông.
Theo đại diện tỉnh Hà Tĩnh, đến nay, Ban thường vụ Tỉnh ủy, UBND tỉnh “cân nhắc kỹ lưỡng nhiều mặt và nhất quán quan điểm chấm dứt”.
Sau khi có chủ trương chấm dứt dự án, Hà Tĩnh cam kết thực hiện các nội dung Trung ương giao, “thu hồi diện tích 980 ha diện tích đất khu vực mỏ để điều chỉnh quy hoạch phục vụ phát triển du lịch và phát triển các lĩnh vực khác phù hợp”.
Theo bản quy hoạch tỉnh Hà Tĩnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, được trình tại buổi thẩm định quy hoạch ngày 23/3 tại Hà Nội, tỉnh sẽ đóng mỏ ít nhất đến năm 2070 và khôi phục sử dụng đất theo hướng phát triển du lịch sinh thái, trung tâm đô thị, khu sản xuất nông nghiệp công nghệ cao…
Tỉnh dự kiến khảo sát địa hình và vành đai đất, đánh giá chi tiết nguồn nước, chất lượng mặt nước ngầm ở hạ lưu, đề xuất kỹ thuật cho cơ sở hạ tầng du lịch được đặt trên hoặc liền kề với khu mỏ, cải tạo sinh thái để tái thiết lập quần thể đa dạng sinh học, xác định vị trí cho cơ sở hạ tầng cần thiết như nhà máy xử lý nước và xử lý nước thải.
“Khu vực này làm du lịch rất khả thi, vì có vùng biển đẹp, quỹ đất lớn. Mỏ sắt tạm dừng khai thác để lại nhiều hệ lụy, các dự án bị treo, cuộc sống người dân gặp khó… Khi chấm dứt, chắn chắn thu hút rất nhiều đơn vị vào đầu tư ngành công nghiệp không khói thay thế cho công nghiệp khai khoáng”, ông Trần Việt Hà nói thêm.
Trước đó, trong nhiều văn bản gửi Trung ương xin tạm dừng khai thác mỏ sắt Thạch Khê, Hà Tĩnh cho rằng có nhiều vấn đề lo ngại đối với dự án nếu tiếp tục, như: Cấu trúc địa tầng mỏ phức tạp; giải pháp ổn định bờ mỏ và thoát nước mỏ khi khai thác xuống độ sâu -145 m chưa chắc chắn và an toàn; phương án vận tải trong mỏ sử dụng ôtô chưa phù hợp…
Theo dự án điều chỉnh được phê duyệt năm 2014, các chỉ số hiệu quả kinh tế được tính toán khả thi. Tuy nhiên, Công ty cổ phần sắt Thạch Khê (TIC, chủ đầu tư) chưa tính hết chi phí liên quan vào tổng mức đầu tư, như chi phí đầu tư nhà máy nước, đầu tư cảng biển, đê chắn sóng, mở rộng khu vực bồi thường giải phóng mặt bằng…
Ngoài ra, trong báo cáo chỉ tập trung quặng giàu có điều kiện khai thác thuận lợi, còn quặng khó khai thác thì bỏ lại, lãng phí tài nguyên.
Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê còn nhiều rủi ro khác là nguy cơ tụt nước ngầm, xâm nhập mặn và sa mạc hóa; việc đổ thải trên đất liền và ảnh hưởng của việc xây dựng bãi thải ngoài biển…
Trước thông tin Hà Tĩnh muốn dừng dự án, ông Đỗ Đình Thừa, quyền Tổng giám đốc Công ty cổ phần sắt Thạch Khê, nêu quan điểm tỉnh “cần phải có sự bồi thường thỏa đáng bởi chủ đầu tư không sai; chúng tôi đã làm đầy đủ thủ tục pháp lý, nếu có thay đổi là do chính sách”.
Theo ông Thừa, TIC kiến nghị được tiếp tục khai thác mỏ sắt Thạch Khê và sẽ ngồi lại với các cổ đông, ký biên bản ghi nhớ với các ngân hàng cấp vốn. “Hiện hai cổ đông lớn sẵn sàng góp vốn”, ông Thừa nói.
Đại diện TIC cũng cho biết đã thuê đơn vị độc lập nước ngoài đánh giá môi trường dự án, kết quả khả quan, “khi khai thác sẽ không xảy hiện tượng tụt nước ngầm, sa mạc hóa… như lo ngại của tỉnh”.
Về thị trường tiêu thụ, ông Thừa phân tích, năm 2008 đến 2011, giá thép là 50 USD một tấn, lúc này lên hơn 150 USD một tấn. Qua 10 năm tạm dừng khai thác mỏ, giá tăng gấp ba, nhu cầu dùng thép, quặng ở trong nước hiện rất lớn, chưa nói đến xuất khẩu. Vì vậy, nếu khai thác mỏ lúc này là hợp lý, để đến năm 2070, khi khoa học phát triển, có thể xã hội sẽ không cần dùng đến sắt, thép nữa.
“Chờ đợi thế này chúng tôi rất mệt mỏi”, ông Thừa chia sẻ và cho hay, tính đến tháng 3/2011, TIC cùng các cổ đông đã bỏ vào dự án khoảng 1.800 tỷ đồng. Từ quy mô hơn 200 người nay đơn vị chỉ còn hơn 70 người. Hàng năm, tập đoàn Than khoáng sản Việt Nam chi 2 tỷ đồng từ quỹ phúc lợi giúp đỡ doanh nghiệp trả lương cho số công nhân trông coi máy móc tại dự án.
Từng tham gia tư vấn dự án, PGS.TS Phạm Văn Hòa, Trưởng khoa Mỏ, Đại học Mỏ địa chất, cho biết mỏ Thạch Khê hàm lượng sắt cao, không có lưu huỳnh, là nguồn khoáng sản lớn và có thể khai thác lộ thiên.
“Về mặt kỹ thuật có thể đảm bảo, vì các bên đã thuê tư vấn nước ngoài chứng minh, tính toán kỹ mới làm. Tuy nhiên, có thể còn nhiều yếu tố về xã hội, quản lý nên tỉnh Hà Tĩnh muốn dừng dự án. Việc này phải chờ các bộ ngành liên quan và cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định”, ông Hòa nói.
Mỏ sắt Thạch Khê nằm trên địa bàn 5 xã ven biển của huyện Thạch Hà, gồm Thạch Khê, Đỉnh Bàn, Thạch Hải, Thạch Trị và Thạch Lạc, cách thành phố Hà Tĩnh 8 km, tổng diện tích đất sử dụng của dự án là 4.821 ha.
Dự án có tổng vốn đầu tư khoảng 14.500 tỷ đồng, vòng đời khai thác hơn 50 năm, với sự tham gia của nhiều cổ đông, trong đó có Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin)…
Tháng 9/2009, lễ khởi công chính thức được tổ chức, nhà chức trách kỳ vọng dự án sẽ giúp giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động địa phương, đáp ứng được nhu cầu tinh quặng sắt chất lượng cao và giá rẻ cho ngành luyện kim trong nước… Tháng 11/2011, do gặp nhiều vướng mắc nên dự án tạm dừng.
Cuối năm 2016 đến nay, tỉnh Hà Tĩnh nhiều lần trình Trung ương xin dừng dự án nhưng chưa nhận được phản hồi. Chủ đầu tư phải rút máy móc ngoài công trường về tập kết trong khuôn viên nhà điều hành, cử công nhân ở lại trông coi thiết bị.
Đức Hùng
