Lý do Trung Quốc ngoan cố kéo dài xâm phạm biển Việt Nam

Trung Quốc có ý đồ gây sức ép khiến các nước từ bỏ ý định khai thác tài nguyên trong vùng biển thuộc yêu sách đường chín đoạn đã bị tòa bác bỏ năm 2016.

Theo các chuyên gia, việc Trung Quốc (TQ) hung hăng cử nhóm tàu Địa chất hải dương 8 của TQ mở rộng hoạt động xâm phạm các vùng biển Việt Nam (VN) cho thấy nước này đang ngang ngược thách thức không chỉ lập trường chính đáng của VN mà còn lập trường thượng tôn pháp luật của cộng đồng quốc tế.

Hăm dọa các nước hợp tác với Việt Nam

Trả lời PV, TS Nguyễn Thành Trung, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quốc tế (SCIS), ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn TP.HCM, nhận định có hai lý do đằng sau việc TQ tiếp tục mở rộng xâm phạm biển VN. Thứ nhất là phản ứng của các nước trong và ngoài khu vực biển Đông hiện nay chủ yếu về mặt ngoại giao, trong khi thực tế trên thực địa chưa nước nào có thể răn đe Bắc Kinh một cách hiệu quả. Ngoài ra, sau khi công tác chuẩn bị và tổ chức lễ kỷ niệm 70 ngày Quốc khánh TQ hoàn tất, Bắc Kinh càng đẩy mạnh việc xâm phạm biển nước khác để phô trương lực lượng.

“Thông điệp của TQ là rất rõ ràng: Muốn các nước từ bỏ ý định khai thác tài nguyên trong vùng biển mà TQ vô lý gọi là yêu sách đường chín đoạn. Đồng thời, TQ muốn dọa các nước có ý định hoặc đang hợp tác với VN khai thác tài nguyên. Từ đó VN không còn lựa chọn nào là từ bỏ hoặc bắt tay với TQ. Dù vậy, ý đồ này của TQ sẽ không dễ thành công” – TS Nguyễn Thành Trung nhấn mạnh.

Trong khi đó, bình luận về đối sách của Mỹ trước hành vi hung hăng của TQ ở biển Đông, chuyên gia Gregory Poling, Giám đốc Tổ chức Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á (AMTI), nói với PV rằng: “Cả chính quyền Tổng thống Donald Trump và người tiền nhiệm Barack Obama đều không có giải pháp đối phó chiến lược lấn biển của TQ một cách hiệu quả”. Cả hai tổng thống Mỹ đã phụ thuộc quá nhiều vào Bộ Quốc phòng, tức là sức mạnh cứng. Trong khi đó, vấn đề cốt lõi tại biển Đông vốn không chỉ là vấn đề quân sự và không thể chỉ giải quyết bằng quân đội, khí tài. Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao đang thiếu những nỗ lực cấp cao trong khi đó mới chính là giải pháp cần thiết cho biển Đông.

Ngang nhiên thách thức luật pháp quốc tế

Lý giải về hành động phạm pháp kéo dài và mở rộng của tàu Địa chất hải dương 8 ở biển VN, chuyên gia biển Đông Hoàng Việt, ĐH Luật TP.HCM, cho rằng TQ muốn thách thức lại tuyên bố pháp lý của VN; thách thức phán quyết của Tòa Trọng tài năm 2016 vụ Philippines kiện TQ (và TQ thua kiện, bị tòa bác bỏ yêu sách đường chín đoạn); thậm chí thách thức cả trật tự luật pháp quốc tế mà cụ thể nhất là UNCLOS.

Bên cạnh đó, cũng theo chuyên gia Hoàng Việt, TQ muốn gây sức ép với VN trong bối cảnh VN tăng cường hợp tác và mở rộng quan hệ với các nước phương Tây, trong đó có Mỹ – các nước thường chỉ trích sự hung hăng của TQ ở biển Đông.

“Tương tự đối với Philippines, TQ có ý đồ đẩy các nước thứ ba ra khỏi biển Đông, cô lập VN và muốn VN sập bẫy gác tranh chấp, cùng khai thác” – chuyên gia Hoàng Việt lý giải thêm.

Philippines phản đối tàu Trung Quốc gần bãi Cỏ Mây

Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin Jr.đăng trên trang Twitter cá nhân yêu cầu Bộ Ngoại giao Philippines gửi công hàm phản đối việc tàu hải cảnh TQ hoạt động phi pháp gần bãi Cỏ Mây, tờ ABC News hôm 2-10 đưa tin.

Ông Teodoro Locsin Jr. đưa ra yêu cầu trên khi đang tháp tùng Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đến thăm Nga. “Liệu tôi có cần phải bay về Philippines và đích thân gửi công hàm phản đối (TQ) hay không? Đây là thông báo của quân đội. Không phải thông tin của hãng truyền thông dân sự nào cả. Phải gửi (công hàm phản đối) ngay!” – ông Teodoro Locsin Jr. viết hôm 2-10.

Trước đó, hôm 30-9 các quan chức quân đội Philippines thông báo một số tàu TQ tiến vào các vùng biển gần bãi Cỏ Mây. Đây là thực thể thuộc quần đảo Trường Sa của VN nhưng đang bị Philippines kiểm soát trái phép. Theo tổ chức AMTI, tàu hải cảnh TQ thường xuyên hoạt động trái phép gần bãi Cỏ Mây, cụm bãi cạn Luconia và bãi cạn Scarborough để chứng minh sự hiện diện tại các vùng biển quan trọng mà Bắc Kinh vô lý tuyên bố chủ quyền.

Việt Nam nên đẩy mạnh kêu gọi các nước vào cuộc

Trước các hành vi hung hăng kéo dài của TQ, VN nên mạnh dạn thúc đẩy các giải pháp đa phương, chủ động kêu gọi sự hợp tác, trợ giúp từ các nước khác một cách cụ thể hơn. Ví dụ, VN có thể kêu gọi tuần tra chung, hợp tác hàng hải, trợ giúp phát triển hạ tầng tàu biển,… Phải quy tụ được sức mạnh của nhiều nước, đặc biệt các quốc gia lớn như Mỹ, Ấn Độ, Úc, Nhật Bản… mới có thể khiến TQ trả giá nặng nề hơn khi gây ra các hành vi sai trái.

TS NGUYỄN THÀNH TRUNG, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quốc tế (SCIS), ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn TP.HCM

Xem xét giải pháp khởi kiện Trung Quốc

Có ý kiến cho rằng chưa đến lúc VN khởi kiện TQ ra tòa quốc tế. Tuy nhiên, theo tôi, việc khởi kiện rất cần được đưa ra cân nhắc tại thời điểm này. Rất rõ ràng là TQ đã và đang xâm phạm các vùng biển của VN. Điều đó hoàn toàn sai luật pháp quốc tế và là cơ sở đầu tiên để cân nhắc khởi kiện. Ngoài ra, khả năng tòa án quốc tế sẽ thụ lý rất cao nếu VN quyết định khởi kiện TQ trong thời gian tới.

Chuyên gia biển Đông HOÀNG VIỆT, ĐH Luật TP.HCM

Đỗ Thiện/ Pháp Luật TP.HCM