Tại sao Việt Nam phải tự chủ kinh tế trong thời gian sắp tới?

Phát biểu tại Diễn đàn kinh tế Việt Nam lần thứ 4 được tổ chức tại TP.HCM vừa qua, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh rằng, việc xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ, gắn liền với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng có ý nghĩa hết sức đặc biệt quan trọng đối với nước ta trong tình hình mới. Thủ tướng cũng nói thêm rằng, Việt Nam xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ là để không phụ thuộc, nhưng không phải tự cung, tự cấp. Vậy tình hình mới được Thủ Tướng nhắc tới ở trên là gì? Độc lập tự chủ về kinh tế có khác gì so với tự cung tự cấp? Và vì sao trong tình hình mới, độc lập tự chủ gắn liền với tích cực hội nhập quốc tế lại mang ý nghĩa quan trọng với Việt Nam?

Tình hình mới mà Thủ Tướng nhắc đến, có thể hiểu với một hàm ý sâu xa, là đang ám chỉ một tình hình đầy bất ổn của các nước hiện nay. Nếu 5 hay 10 năm trước, người ta thường tung hô về một nền kinh tế toàn cầu hóa, nơi mà các nước dù xa hay rất xa nhau vẫn có thể giao thương dễ dàng với nhau thì nay, tiến trình toàn cầu hóa đầy thơ mộng ngày nào đang bị tan đàn xẻ nghé đến mức khó có thể phục hồi. Bất lợi nhất vẫn là các nước đang phát triển như Việt Nam. Vì Việt Nam đi sau nên chưa kịp thụ hưởng hết những lợi ích mà nền kinh tế toàn cầu mang lại.

Nguy cơ lớn nhất khiến cho tiến trình toàn cầu hóa bị đứt gãy tất nhiên không đến từ dịch bệnh hay thiên tai, mà lại đến từ xung đột chính trị giữa các quốc gia. Khác với những thập niên về trước, Mỹ vẫn còn nắm giữ vai trò trung tâm của thế giới nhưng hiện nay, khi Nga và Trung Quốc trỗi dậy. Xung đột Ukraine là một lời nhắn rằng Mỹ hoàn toàn bất lực trong việc ngăn cản Nga. Cuộc xung đột giữa ba ông lớn sẽ tạo lập ra những phe phái đối nghịch nhau. Các nước sẽ chọn phe! Như Triều Tiên thì ủng hộ Nga, Nhật Hàn thì ủng hộ Mỹ. Từ đây cuộc chiến tranh ngôi lãnh đạo của các siêu cường sẽ làm những mầm mống xung đột khắp nơi trên thế giới chực chờ bao năm qua bắt đầu bùng nổ. Trong đó gần là có Triều Tiên với Mỹ, Đài Loan và Trung Quốc, xa thì là Ấn Độ và Pakistan hay như việc Nhật và Nga cũng tranh chấp kịch liệt ở quần đảo Kuril.

Ukraine chỉ mới là đốm lửa đầu tiên, tình hình thế giới giờ đang nóng như một chảo lửa, đặt nền kinh tế Việt Nam ta vào trong một giai đoạn cực kỳ thách thức. Giai đoạn mà tiến trình toàn cầu hóa bị đe dọa nghiêm trọng bởi các khối xung đột. Đó là lý do vì sao Thủ Tướng nhấn mạnh rằng trong tình hình mới, độc lập, tự chủ về kinh tế là rất quan trọng, nhằm tránh bị phụ thuộc vào một bên nào. Và quan trọng hơn hết, là phải biết phát triển nền kinh tế theo hướng “độc lập, tự chủ” khác hoàn toàn với “tự cung, tự cấp”.

Như đã nói, mục tiêu nền tảng nhất trong đường hướng về phát triển nền kinh tế vĩ mô hiện nay chính là không để bị phụ thuộc. Mà làm sao để không bị phụ thuộc, thì Việt Nam phải càng dũng cảm, tích cực thúc đẩy quan hệ thương mại với thật nhiều quốc gia. Bất chấp những quốc gia đó có xung đột với nhau, thì Việt Nam vẫn phải tìm cách đứng ở giữa, từ đó mới đa dạng được nguồn cung nguyên vật liệu dùng cho sản xuất trong nước và xuất khẩu.

Muốn độc lập, tự chủ được về mặt kinh tế thì phía sau đó Việt Nam phải vừa duy trì được đa dạng nguồn cung nguyên vật liệu cho sản xuất trong nước. Vừa phải duy trì được vị thế, thương hiệu xuất khẩu của mình ở các thị trường của thật nhiều quốc gia. Từ đó, mới đạt được mục tiêu cốt lõi là giúp đất nước không bị phụ thuộc cực đoan vào một thị trường nào. Trong cuộc chạy đua để tăng trưởng hiện nay, phụ thuộc vào một thị trường chính là đào hố chôn mình. Và việc tự cung tự cấp cũng chẳng khác gì việc chúng ta phụ thuộc vào duy nhất một thị trường, đó chính là thị trường trong nước. Do đó chính sách độc lập, tự chủ mà Thủ tướng đề ra thật sự là một thách thức. Vì nó đòi hỏi phải dám đứng lên đương đầu trước tình hình mới để dẫn dắt Việt Nam ngày một đi lên, chứ không phải sợ sệt trước những thay đổi của thế giới rồi quay sang thực hiện tự cung tự cấp. Đó cũng là lý do vì sao mà độc lập tự chủ thôi vẫn chưa đủ, phải gắn với hội nhập với thế giới thì nền kinh tế mới phát triển bền vững được trong tình hình mới.

Huy Hoàng