“Lời nguyền tuổi 35” gây ám ảnh ở Trung Quốc

“Lời nguyền tuổi 35” là một hiện tượng đang gây chú ý mạnh mẽ tại Trung Quốc, đặt ra vấn đề về sự phân biệt đối xử về độ tuổi tại nơi làm việc và tình trạng phân biệt giới tính đang ngày càng khoét sâu tại nơi làm việc.

“Lời nguyền tuổi 35”

Khi Han bị sa thải khỏi vị trí thiết kế giao diện ở Bắc Kinh vào tháng 2, cô tin rằng với 10 năm kinh nghiệm, cô sẽ nhanh chóng tìm được công việc thay thế. Tuy nhiên, khi quá trình tìm việc kéo dài, Han bắt đầu trở nên lo lắng. Mặc dù đã gửi hàng trăm đơn xin việc, cô chỉ nhận được sự mời tham gia bốn cuộc phỏng vấn.

Với tương lai nghề nghiệp bấp bênh, Han đã chuyển sang làm việc bán thời gian để kiếm sống, như là tài xế giao đồ ăn, kiếm được 20 nhân dân tệ (2,8 USD) mỗi ngày, và làm hướng dẫn viên mua sắm. Cô đã phải từ bỏ công việc này sau khi mắc bệnh viêm ruột thừa cấp tính “do phải đứng quá nhiều”.

Han chia sẻ: “Tôi đã thử mọi cách, nhưng công việc quá vất vả hoặc tiền lương quá thấp. Rất khó để duy trì cuộc sống cơ bản hàng ngày.”

Theo Han, nguyên nhân gốc rễ của vấn đề của cô có thể là do cô đã trở nên quá già trong mắt nhiều nhà tuyển dụng, bởi cô đã 34 tuổi.

Han là một trong nhiều người lao động thuộc thế hệ Millennial (Thiên niên kỷ, sinh từ giữa thập kỷ 1990 đến đầu thập kỷ 2000) ở Trung Quốc lo sợ về “lời nguyền tuổi 35”. Thuật ngữ này ban đầu bắt đầu từ các tin đồn trên mạng xã hội về việc các công ty công nghệ lớn sa thải những người lao động trung niên, nhưng sau đó nó đã trở nên phổ biến đến mức thậm chí các cố vấn từ Đảng Cộng sản Trung Quốc cũng đã đề cập đến.

Tình hình này được thể hiện rõ qua việc các danh sách việc làm và trang web tuyển dụng trực tuyến quy định rằng ứng viên không được lớn hơn một số độ tuổi, độ tuổi mà nhiều chuyên gia thậm chí không xem là trung niên.

Thậm chí chính phủ Trung Quốc cũng hạn chế việc ứng tuyển cho các vị trí công chức ở tuổi trên 35, chính sách này đã gây tranh cãi và bị một nhà lập pháp đặt câu hỏi trong cuộc họp thường niên của quốc hội và cơ quan cố vấn chính trị hàng đầu của Trung Quốc vào năm trước.

“Sự phân biệt đối xử vô hình liên quan đến tuổi tác vẫn tồn tại trong môi trường làm việc,” Đại biểu Quốc hội Jiang Shengnan đã tuyên bố trước cuộc họp, như được ghi nhận trong tờ China Youth Daily. Ông nói: “Từ chối những ứng viên trên 35 tuổi đang gây lãng phí tài năng rất lớn.”

Các học giả và quan chức hàng đầu cũng đã thừa nhận vấn đề này. Trong một báo cáo năm 2022 của Nhân dân Nhật báo, một giáo sư tại Trường Đảng Trung ương đã gọi “lời nguyền tuổi 35” là một “hiện tượng phổ biến trên thị trường lao động đại chúng” và cho rằng nó đang gây ra sự lo lắng rộng rãi trong công chúng.

Năm nay, hãng thông tấn nhà nước Tân Hoa Xã đã đưa ra một giải pháp khả thi, đề xuất áp dụng các chính sách ưu tiên đặc biệt cho người lao động trên 35 tuổi, kèm theo hỗ trợ tài chính và quy định chống phân biệt tuổi tác.

Tuy nhiên, với nhiều người thuộc thế hệ Thiên niên kỷ ở Trung Quốc, các giải pháp này không đủ nhanh chóng hiệu quả. Trong bối cảnh Trung Quốc đang cố gắng phục hồi sau tác động kinh tế của đại dịch COVID-19 và đối mặt với dấu hiệu tăng trưởng chậm lại, tình trạng thất nghiệp đã trở thành mối lo ngại cấp bách đối với nhiều người. Trên toàn quốc, tỷ lệ thất nghiệp chính thức tăng lên gần kỷ lục 6,1% vào năm ngoái và mặc dù các biện pháp phong tỏa đã được gỡ bỏ, tỷ lệ này vẫn đang ở mức 5,2%.

 “Thước đo năng lực”

Sự chú ý đối với vấn đề “lời nguyền tuổi 35” phần là do sự phát triển của ngành công nghệ Trung Quốc và văn hóa “996” nổi tiếng của đất nước này, chỉ làm việc từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, sáu ngày trong tuần.

Các chuyên gia cũng đã chỉ ra rằng việc thuê lao động trẻ trực tiếp từ trường học thường rẻ hơn. Báo cáo của Tân Hoa Xã năm 2021 còn cho biết nhân viên chưa thăng chức lên cấp quản lý ở tuổi 35 có thể bị xem là thiếu thành công, từ đó dễ dàng bị sa thải.

Một giáo sư tại Trường Đảng Trung ương đã bày tỏ quan điểm này trong báo cáo năm ngoái: “Nói chung, hầu hết những nhân viên có 10 năm kinh nghiệm sẽ trở thành lãnh đạo hoặc quản lý nhóm nếu khả năng của họ thực sự tốt. Nói cách khác, ‘ngưỡng 35 tuổi’ không phải chỉ là tuổi tác mà còn là một thước đo về khả năng làm việc với người sử dụng lao động.”

Đối với nhiều phụ nữ Trung Quốc, “lời nguyền tuổi 35” càng làm trầm trọng tình trạng phân biệt giới tính đã trở nên phổ biến tại nơi làm việc. Các phụ nữ lao động ở độ tuổi này thường phải đối mặt với áp lực từ phía người sử dụng lao động, những người không muốn trả lương cho thời gian nghỉ thai sản. Họ bị mất cơ hội thăng tiến vì sợ bị nghỉ việc lâu dài hoặc thậm chí không được tuyển dụng ngay từ đầu.

Han, cư dân ở Bắc Kinh, chia sẻ: “Ở tuổi này, nhiều công ty không muốn tuyển dụng bạn. Họ thích những người trẻ hơn. Họ cho rằng tôi sẽ sớm kết hôn và có con. Ngay cả khi tôi nói tôi không có kế hoạch kết hôn, họ vẫn không tin.”

Liu, 35 tuổi, cư dân ở Thâm Quyến, sau thời gian nghỉ thai sản kéo dài 6 tháng, quay lại làm việc tại một công ty kỹ thuật sinh học và hi vọng được tham gia một dự án mới. Nhưng thay vào đó, cô bất ngờ bị sa thải và vị trí của cô được giao cho một sinh viên mới tốt nghiệp.

Sau nhiều tháng, Liu vẫn chưa tìm được công việc mới. Cô tin rằng thời gian nghỉ thai sản là nguyên nhân khiến cô bị sa thải. “Họ rất thực dụng. ‘Khi tôi không cần bạn, tôi sẽ thay thế bạn bằng lao động rẻ hơn'”, cô nói.

Các chuyên gia cho rằng cách tốt nhất để chống lại phân biệt tuổi tác và bất bình đẳng giới là thông qua cải cách pháp lý.

Theo Yiran Zhang, một trợ lý giáo sư tại Trường Luật Cornell, dù luật lao động của Trung Quốc đã cấm phân biệt đối xử dựa trên sắc tộc, giới tính và tôn giáo, nhưng không cấm phân biệt đối xử dựa trên độ tuổi.

“Ngay cả ở những khu vực có áp dụng các biện pháp bảo vệ như đối với bà mẹ đang nghỉ thai sản, việc thực thi luật vẫn còn yếu và tình trạng phân biệt đối xử dựa trên giới vẫn còn phổ biến”, bà Zhang nói.

Tuệ Ngô