Linh cảm “đáng sợ” và câu chuyện bí mật đằng sau của thuốc điều trị Covid-19 đắt giá nhất hành tinh

Trang Wall Street Journal vừa có bài viết nói về linh cảm của Tiến sĩ Wayne Holman về loại thuốc kháng virus do một nhà khoa học ở Đại học Emory phát hiện. Sau đó đưa nó từ phiên bản phòng thí nghiệm trở thành loại thuốc màu cam làm thay đổi phương pháp điều trị Covid-19, vốn đã không được chú ý vào tháng 1/2020 khi đại dịch đang bùng phát. 

Theo Wall Street Journal, để lấp đầy lỗ hổng trong tủ thuốc chống dịch Covid-19, một cặp vợ chồng đã đưa Molnupiravir từ phòng thí nghiệm trở thành liều thuốc kháng virus hiệu quả nhất hiện nay: Molnupiravir.

Ngay khi đại dịch Covid-19 bùng phát, Tiến sĩ Wayne Holman đã có một linh cảm. Một loại thuốc kháng virus, do một nhà khoa học ở Đại học Emory phát hiện, đã chống được 2 loại virus corona trong phòng thí nghiệm. “Có thể thứ thuốc này cũng có tác dụng với loại virus corona mới”, ông nghĩ.

Ridgeback Biotherapeutics, công ty do tiến sĩ Holman và người vợ – bà Wendy Holman, thành lập, đã cấp bản quyền cho loại thuốc này.

Công ty Ridgeback đã hợp tác với gã khổng lồ dược phẩm Merck & Co để phát triển ra thuốc Molnupiravir. Loại thuốc này đã được các Cơ quan Quản lý ở Anh và Đan Mạch cho phép sử dụng như một phương pháp điều trị cho người lớn có nguy cơ cao và có thể được cấp phép sử dụng trong tháng này ở Mỹ.

Giống như loại thuốc kháng virus từ Pfizer mà được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cân nhắc, Molnupiravir có tiềm năng lấp đầy lỗ hổng trong tủ thuốc chống dịch: Một viên thuốc mà những người mới bị nhiễm bệnh có thể uống tại nhà để giảm thiểu triệu chứng và hạn chế nhập viện.

Molnupiravir đã có hành trình 2 năm phát triển, từ phòng thí nghiệm ở trường đại học đã trở thành liều thuốc giải độc chống dịch nhanh và bất ngờ.

Molnupiravir có thể không phải là thứ thay đổi cuộc chơi như kỳ vọng. Thuốc chỉ có hiệu quả 30% trong việc giảm nguy cơ nhập viện và tử vong, thấp hơn so với hiệu quả 50% trong đánh giá sơ bộ.

Ở thời điểm bấy giờ, hãng Merck và Ridgeback cũng vấp phải những lo ngại về an toàn. Một số nhà khoa học cho biết Molnupiravir có thể dẫn đến đột biến trong ADN của con người. Một báo cáo của FDA cho biết nguy cơ đó khá thấp, còn các chuyên gia của công ty thì không tìm thấy bằng chứng về đột biến ở động vật do thuốc. Merck cho biết kết quả nghiên cứu giai đoạn cuối cho thấy thuốc hoạt động an toàn.

Điều đó cho thấy nhu cầu về một loại thuốc có thể được sử dụng tại nhà để điều trị là rất cao, đặc biệt là khi biến chủng Omicron đã xuất hiện. Nhiều chuyên gia y tế đánh giá Molnupiravir sẽ có một vị trí quan trọng trong kho vũ khí y học chống Covid-19.

Tiến sĩ Holman, 49 tuổi, là một bác sĩ điều hành quỹ đầu tư riêng – Ridgeback Capital – chuyên đầu tư vào các công ty công nghệ sinh học. Bà Wendy Holman, 46 tuổi, người đứng đầu các khoản đầu tư chăm sóc sức khỏe cho Ziff Brothers Investments, công ty đầu tư gia đình giàu nhất nước Mỹ.

Họ đã sử dụng tài sản cá nhân để thành lập Ridgeback Biotherapeutics, có trụ sở tại Miami, vào năm 2016. Bà Holman, đã rời vị trí đầu tư và muốn có một sự nghiệp mới mà bà có thể áp dụng các kỹ năng của mình “để tác động trực tiếp đến sức khỏe và nỗi đau của con người”.

Mục tiêu của họ là phát triển các loại thuốc chữa bệnh truyền nhiễm thiếu phương pháp điều trị. Tuy nhiên, các loại thuốc điều trị bệnh truyền nhiễm mới nổi thường thu hút ít nhà đầu tư, bởi vì thị trường thương mại rất hẹp và khó đoán. Chưa kể, khi bệnh thuyên giảm thì thị trường càng thu nhỏ.

Hành trình phát triển

Ông bà Holmans đã phát hiện Molnupiravir trong khi tìm kiếm một loại thuốc mới chữa bệnh Ebola, để bổ sung vào một loại thuốc mà họ đã có.

Tháng 1/2020, bà Holman đã gặp ông George Painter – người phát minh ra thuốc – trong một hội nghị chăm sóc sức khỏe ở San Francisco. Ông là giám đốc điều hành của Drug Innovation Ventures (Drive) thuộc Emory, một công ty công nghệ sinh học phi lợi nhuận của Đại học Emory, Atlanta.

Tiến sĩ Painter là một cựu giám đốc điều hành ngành dược phẩm, đã phát minh ra nhiều loại thuốc, kể cả thuốc điều trị HIV và viêm gan B. Ông đã nghiên cứu về loại thuốc như Molnupiravir từ năm 2013, đặt tên là EIDD-2801, với mục đích khác.

Với nguồn tài trợ của chính phủ, tiến sĩ Painter và nhóm khoa học phát hiện thuốc có tác dụng trong các thử nghiệm kháng nhiều loại virus, kể cả Ebola. Nó cũng kháng loại virus đã gây ra Hội chứng hô hấp cấp tính nặng, Hội chứng hô hấp Trung Đông và bệnh cúm.

Vào cuối tháng 1/2020, Holmans và các nhà khoa học ở Emory đã nhận ra một loại virus corona mới có thể lây lan rộng rãi. Vào thời điểm đó, vaccine chưa khả thi.

Bà Holman và một nhóm chuyên gia Ridgeback đã vội vã đến Atlanta để họp với các nhà khoa học nghiên cứu về EIDD-2801.

Trở lại Miami, tiến sĩ Holman đã nghiên cứu thuốc kháng virus. Thuốc có hoạt động chống lại 2 loại virus corona khi được thử nghiệm trên chuột và con người không cần dùng liều lượng cao.

Để sớm tiến hành, trước khi thỏa thuận với công ty công nghệ sinh học Emory, bà Holman đã tìm kiếm các công ty có thể thử nghiệm và sản xuất thuốc. Nếu thuốc được chứng minh là an toàn, bà muốn thực hiện một triệu liệu trình điều trị.

Vào tháng 3/2020, Ridgeback đã cấp phép cho thuốc kháng virus và thành lập quan hệ đối tác với Drive để phát triển EIDD-2801.

Ông bà Holmans đã tài trợ cho việc tự thử nghiệm và sản xuất Molnupiravir. Bà Holman đã kết nối được với một công ty tiến hành thử nghiệm thuốc ở người tại Leeds, Anh.

Ông Holman khi đó đã thiết kế thí nghiệm trên các tình nguyện viên. Cuộc thử nghiệm bắt đầu ngay sau khi được cho phép, khoảng 3 tuần sau khi Ridgeback cấp phép cho loại thuốc này.

Ngay sau đó, Daria Hazuda, phó chủ tịch bộ phận Phát hiện Bệnh truyền nhiễm của Merck, đã theo dõi nghiên cứu về EIDD-2801. Bà đã liên hệ với Emory vào tháng 4/2020, khi thấy một nghiên cứu chỉ ra rằng loại thuốc này có tác dụng trong các thí nghiệm chống virus corona.

Khi Covid-19 lan rộng, các nhà sản xuất thuốc cạnh tranh để giành thị phần sản xuất và nguồn cung. Phía Ridgeback cần làm việc với một nhà sản xuất thuốc lớn. Còn Merck tiếp tục chi hàng trăm triệu USD để nâng cấp và mở rộng quy mô sản xuất trước khi biết thuốc có tác dụng.

Ông bà Holmans muốn có một đối tác không chỉ nhanh chóng tiến hành thử nghiệm và sản xuất Molnupiravir mà còn đầu tư vào việc tạo liều thuốc trước khi biết được tính hiệu quả. Ngoài ra, họ cũng muốn làm việc với một công ty cấp phép loại thuốc này cho các nhà sản xuất thuốc gốc để tạo nguồn cung với giá phải chăng cho các nước nghèo.

Vào tháng 5/2020, Merck và Ridgeback đã công bố sự hợp tác của họ, tạo ra một cuộc chạy đua để thử nghiệm thêm loại thuốc này và tạo ra 10 triệu liều vào cuối năm 2021 Merck đã độc quyền trên toàn thế giới đối với Molnupiravir với Ridgeback và thỏa thuận phân chia lợi nhuận.

Molnupiravir sẽ trở thành một trong những loại thuốc phát triển nhanh nhất trong lịch sử 130 năm của Merck, một hãng dược lâu năm về thuốc kháng virus HIV và các bệnh khác.

Bảo Trâm (Theo Wall Street Journal)