“Khi cuộc khủng hoảng năng lượng của châu Âu bùng phát, liệu có tiềm năng hợp tác sâu sắc hơn với Trung Quốc không?”, đây chính là câu hỏi đã được hãng tin SCMP đưa ra mới đây để phân tích về mối quan hệ “phức tạp” giữa Trung Quốc và EU hiện tại.

Theo đó, một số nhà phân tích cho rằng cuộc khủng hoảng năng lượng của châu Âu và triển vọng kinh tế tồi tệ hơn có thể khiến nước này không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc. Khi lo ngại về cuộc khủng hoảng năng lượng ngày càng tồi tệ lan rộng ở châu Âu khi mùa đông đến gần, đã có những dự đoán cho rằng cơ hội để Trung Quốc có thể trở thành “hiệp sĩ trắng” của “lục địa già” ngày càng lớn hơn.

Điều này là dễ hiểu bởi vai trò lâu dài của Trung Quốc là công xưởng của thế giới, với việc các nhà sản xuất ở các tỉnh ven biển phía đông đang tăng cường sản xuất chăn điện, máy sưởi và tấm pin mặt trời sau khi có nhiều đơn đặt hàng từ châu Âu.

Và trong khi nhiều công ty sử dụng nhiều năng lượng ở châu Âu đã giảm hoặc thậm chí ngừng sản xuất do giá năng lượng tăng vọt, vì khí đốt giá rẻ của Nga là chìa khóa cho khả năng cạnh tranh của họ, các động thái mạnh mẽ hơn từ các công ty năng lượng Trung Quốc đã thúc đẩy sự ưu tiên của EU giành cho họ.

Cụ thể, lễ khánh thành cao cấp của một nhà máy mang tính bước ngoặt cho tập đoàn hóa chất khổng lồ của Đức BASF ở Trạm Giang, tỉnh Quảng Đông, đã tiếp tục thúc đẩy cuộc thảo luận.

Mặc dù động thái chống Trung Quốc đang gia tăng ở châu Âu sau khi Nga xâm lược Ukraine và các chính trị gia châu Âu kêu gọi giảm sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc, một số nhà phân tích cho rằng cuộc khủng hoảng năng lượng và triển vọng kinh tế tồi tệ hơn có thể khiến các nước châu Âu không còn lựa chọn nào khác ngoài tăng sự phụ thuộc vào nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Zhang Zhiwei, nhà kinh tế trưởng tại Pinpoint Asset Management cho biết: “Ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng ở châu Âu có thể không còn cạnh tranh được nữa. Vì vậy, có lẽ họ phải dựa vào Trung Quốc nhiều hơn. Ít nhất thì việc tách rời sẽ gây khó khăn hơn”.

Klaus Zenkel, Chủ tịch Phòng Thương mại Châu Âu ở Nam Trung Quốc, cho biết Châu Âu cần Trung Quốc và Trung Quốc cần Châu Âu.

Ông Klaus cho biết: “Châu Âu là một trong những nước tiêu thụ hàng hóa Trung Quốc lớn nhất. “Mặt khác, các công ty châu Âu đang nắm giữ nhiều kiến ​​thức và kinh nghiệm về công nghệ mới và công nghệ cao, vì vậy đó là những gì Trung Quốc cần”.

Theo Tao Guangyuan, giám đốc điều hành của Trung tâm Năng lượng tái tạo Trung-Đức cho biết tiềm năng hợp tác sâu rộng theo các tuyến tương tự là rất cao do cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu và nhu cầu đạt được các mục tiêu khử cacbon.

Trong số hàng trăm tỷ đô la thương mại Trung Quốc – EU mỗi năm, các tấm pin mặt trời có thể là hình ảnh thu nhỏ nhất cho mối quan hệ đặt trong bối cảnh chống biến đổi khí hậu.

Nhìn chung, châu Âu phụ thuộc vào Trung Quốc trong một số lĩnh vực chiến lược. Các tấm pin mặt trời, tuabin gió và kim loại đất hiếm đã qua xử lý ở Trung Quốc, tất cả đều là những thứ “cần thiết” cho quá trình chuyển đổi xanh của EU.

Maartje Wijffelaars, nhà kinh tế cấp cao tại RaboResearch Global Economics & Markets, nói rằng việc phụ thuộc vào nhập khẩu từ Trung Quốc là rất quan trọng vì châu Âu cần tăng tốc quá trình chuyển đổi năng lượng trong bối cảnh cuộc khủng hoảng năng lượng do thiếu khí đốt của Nga gây ra.

Năm ngoái, Trung Quốc là nguồn nhập khẩu hàng hóa lớn nhất của EU và là thị trường xuất khẩu hàng hóa lớn thứ ba của châu Âu sau Mỹ và Vương quốc Anh.

Tuy nhiên, những nhà nghiên cứu cho rằng một cuộc khủng hoảng năng lượng khó có thể dẫn đến bất kỳ thay đổi vững chắc nào đối với quỹ đạo của quan hệ kinh tế Trung Quốc – EU, vì Trung Quốc cũng phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu năng lượng và hai cuộc khủng hoảng quyền lực kể từ mùa thu năm ngoái đã bộc lộ sự mong manh của lưới điện và đe dọa vị thế là trung tâm sản xuất hàng đầu thế giới.

Ông Joerg Wuttke, Chủ tịch Phòng Thương mại Liên minh Châu Âu tại Trung Quốc nhận định Hoa Kỳ sẽ là “đích đến” của EU thay vì Trung Quốc vì cường quốc này có rất nhiều khí đốt, rất nhiều dầu và giá cả rất cạnh tranh.

“Một cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu tương đương với cuộc khủng hoảng năng lượng ở Trung Quốc.Vì vậy, theo một cách nào đó, không ai ở châu Âu chuyển đến Trung Quốc vì các vấn đề năng lượng, tất cả họ có thể cân nhắc chuyển đến Hoa Kỳ”, ông Wuttke nói.

Ông Wuttke còn cho biết việc các nhà đầu tư châu Âu trở nên cẩn trọng hơn hoặc đa dạng hóa khỏi Trung Quốc chủ yếu là do tình hình của nước này.

Ông nói: “Các doanh nghiệp châu Âu nhìn vào dữ liệu và thấy nền kinh tế Trung Quốc đang sa sút. Không một doanh nghiệp nào cân nhắc lại việc đầu tư vào Trung Quốc chỉ vì các chính trị gia tại quê nhà châu Âu – chính trị không có chút tác động nào”.

Theo báo cáo Triển vọng Phát triển châu Á của ADB hồi tháng 9, Trung Quốc được kỳ vọng sẽ tăng trưởng 3,3% trong năm nay, thấp hơn tốc độ của các nước đang phát triển khác tại châu Á là 5,3%. Đây là lần đầu tiên tăng trưởng của Trung Quốc tụt lại sau nhóm các nước này.

Với việc cả Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron dự kiến ​​sẽ thăm Trung Quốc vào tháng tới – chuyến đi đầu tiên như vậy đối với Scholz kể từ khi ông nhậm chức và là chuyến đi đầu tiên của Macron kể từ khi bắt đầu đại dịch coronavirus, mọi con mắt lại đổ dồn vào mối quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc và Châu Âu sẽ phát triển.

Liệu có sự phụ thuộc lẫn nhau nhiều hơn, theo xu hướng của vài thập kỷ qua, hay họ sẽ ngày càng xa nhau trong bối cảnh căng thẳng chính trị, giống như Trung Quốc và Mỹ?

Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng chính sách Zero-COVID và chính trị hóa quá mức các vấn đề kinh tế của Bắc Kinh đang kéo lục địa này đi theo hướng ngược lại.

Thực hiện: Tuệ Ngô

Đồ họa: M.N