Kỳ vọng gì trước giờ G của Hội nghị Thượng đỉnh BRICS?
Trước Hội nghị thượng đỉnh BRICS diễn ra vào ngày 22/8, Tổng thống Nam Phi đã thông báo rằng hơn 20 quốc gia đã chính thức nộp đơn xin gia nhập khối này.
Mặc dù ít chi tiết được tiết lộ về nội dung thảo luận dự kiến của các nhà lãnh đạo của Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS), tuy nhiên việc mở rộng khối dự kiến sẽ là một ưu tiên trong chương trình nghị sự. Ngoài ra, việc phát hành đồng tiền chung cho khối và khả năng thiết lập một hệ thống thanh toán chung cũng được coi là các khía cạnh có thể được thảo luận.
Có mở rộng được tầm ảnh hưởng?
Hội nghị Thượng đỉnh BRICS lần thứ XV dự kiến diễn ra từ ngày 22 đến 24/8 tại Trung tâm hội nghị Sandton, Johannesburg, Nam Phi. Là lần thứ 3 đăng cai, Nam Phi đã chọn chủ đề cho hội nghị năm nay là “BRICS và châu Phi: Đối tác cho tăng trưởng nhanh chóng, phát triển bền vững và hệ thống đa phương ánh sáng”. Hiện tại, đã có hơn 30 quốc gia trong tổng số hơn 60 quốc gia nhận lời mời đã xác nhận tham dự sự kiện quan trọng này.
Tổng thống chủ nhà Cyril Ramaphosa, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva sẽ tham gia hội nghị trực tiếp, trong khi Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ tham dự qua hình thức trực tuyến.
Các chuyên gia cho biết BRICS ngày nay đã có tầm quan trọng hơn so với Nhóm các nền công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7): “BRICS đã vượt lên trên việc chỉ là một “khối thay thế”, bởi vì trong BRICS có những quốc gia có sự đóng góp quan trọng cho tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong thời gian gần đây.” và “Đối với thế giới, đặc biệt là với các nước đang phát triển, những gì đang diễn ra trong BRICS đang có sự quan trọng và tác động nhiều hơn so với những gì xảy ra trong G7.”
Ngoài ra, các nhà chuyên gia đang quan tâm đến vai trò của Ngân hàng Phát triển Mới (NDB) – Ngân hàng BRICS trong việc thúc đẩy tiềm năng kinh tế của toàn bộ khối. Ông cũng ghi nhận tầm quan trọng của tổ chức tài chính này, đã tích lũy số vốn lên đến hơn 100 tỷ USD. Theo quan điểm của họ, sự phát triển của Ngân hàng BRICS “phản ánh xu hướng cơ bản của hệ thống thế giới: sự chuyển dịch của nền kinh tế toàn cầu từ các quốc gia phát triển, đặc biệt là Mỹ, sang các nước đang phát triển, đặc biệt là ở châu Á.”
Tuy nhiên, họ cũng cho rằng Ngân hàng BRICS “không thể thay thế hoàn toàn cho IMF hoặc các tổ chức quốc tế khác”, mà thay vào đó, tổ chức này thể hiện “những thay đổi cấu trúc mà hệ thống thế giới đã trải qua”, và trong nội bộ này diễn ra “quá trình tích lũy dịch chuyển từ các quốc gia phát triển, chủ yếu là Hoa Kỳ, sang các nước đang phát triển, đặc biệt là trong khu vực châu Á và nói chung là Trung Quốc.”
Về việc mở rộng thành viên của BRICS, Nam Phi đã đề xuất từ năm 2018. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, các thành viên khác, đặc biệt là Nga và Trung Quốc, đã có phản ứng không mấy thoải mái. Do đó, các nhà lãnh đạo BRICS đã quyết định tập trung vào việc củng cố sự đoàn kết nội bộ và để lại việc mở rộng cho sau. Vấn đề này lại được đưa ra tại Hội nghị Thượng đỉnh BRICS năm 2022 tại Trung Quốc, với “sự thống nhất chính trị của 5 quốc gia thành viên.”
Tuy vậy, việc mở rộng khối BRICS vẫn là vấn đề gây tranh cãi giữa 5 nhà lãnh đạo, với sự không đồng tình về giá trị của việc chấp nhận thêm thành viên, cũng như chưa đề cập đến các tiêu chí chấp nhận ứng viên. Các quan chức và Ngoại trưởng BRICS đang làm việc để xác định các tiêu chí để trở thành thành viên và dự kiến sẽ lên kế hoạch đề xuất cho các nhà lãnh đạo BRICS xem xét tại Hội nghị Thượng đỉnh trong tuần tới.
Có soán ngôi đồng USD?
Trong khi đó, ý tưởng về một đồng tiền chung đã từng được các quốc gia BRICS thảo luận trong nhiều năm, theo ông Jim O’Neill, một chuyên gia kinh tế có kinh nghiệm, người đã đặt thuật ngữ BRIC (ban đầu không bao gồm Nam Phi) khi ông làm việc tại Goldman Sachs vào năm 2001. Đồng tiền mới này dự kiến sẽ mang tên “R5”.
Ông Nogueira Batista, một nhà kinh tế đại diện cho Brazil tại Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và là Phó Chủ tịch của Ngân hàng Phát triển Mới (NDB) – Ngân hàng BRICS, giải thích rằng tên của loại tiền tệ này bắt đầu bằng chữ “R” để phản ánh tên của các loại tiền tệ của các quốc gia BRICS: đồng real của Brazil, ruble của Nga, rupee của Ấn Độ, Nhân dân tệ (NDT) của Trung Quốc và rand của Nam Phi.
Tuy nhiên, chuyên gia Jim O’Neill cho rằng Trung Quốc và Ấn Độ cần phải vượt qua sự cạnh tranh “lớn và kéo dài” để có thể hợp tác về đồng tiền chung. Ông cho biết rằng, đến khi đó, ngôi vị của đồng USD vẫn chưa bị đe dọa.
Dù có những cuộc thảo luận về “phi đô la hóa”, tỷ trọng USD trong dự trữ ngoại hối toàn cầu vẫn ở mức gần 60% vào năm 2022 và đồng USD tiếp tục chiếm ưu thế trong 88% giao dịch quốc tế theo dữ liệu từ IMF. Thị trường cũng không có dấu hiệu lo lắng về bất kỳ đối thủ cạnh tranh nào đối với đồng USD.
“Không có mối đe dọa trực tiếp cho đồng USD trong vòng 10 năm tới”, ông Dylan Kremer, đồng Giám đốc Đầu tư tại Công ty Quản lý tài sản Certuity, cho rằng, sự kết hợp của các quốc gia BRICS vẫn thiếu sự ổn định chính trị cần thiết để thúc đẩy sự tin tưởng của các nhà đầu tư vào một loại tiền tệ chung.
Trong BRICS, việc Trung Quốc tăng cường sử dụng đồng NDT trong thương mại và dự trữ đã tạo ra tín hiệu tích cực. “Phi đô la hóa” ở Nga cũng đóng góp vào việc tăng giá trị của NDT, tuy nhiên, việc kiểm soát vốn tại Trung Quốc và việc phát hành “trái phiếu gấu trúc” ở mức thấp vẫn còn khó khăn.
Sự sử dụng ngày càng phổ biến các đồng tiền thay thế dường như không đe dọa đến vị thế của đồng USD, mà thay vào đó tạo thêm cạnh tranh giữa các loại tiền tệ trong khu vực, trong bối cảnh dòng chảy thương mại và vốn bị phân tán. Theo các nhà phân tích tài chính và kinh tế thuộc Tập đoàn ING (Hà Lan), hiện tại, không có đồng tiền nào có khả năng thách thức vị thế của đồng bạc xanh.
Tuệ Ngô
