Kịch bản nào có thế xảy ra đối với chiến tranh Ukraine trong năm 2023?
Cuộc xung đột tại Ukraine sắp bước sang năm thứ hai. Chiến sự Nga- Ukraine ngày càng diễn biến phức tạp, khiến việc dự đoán hồi kết cho chiến sự này càng khó khăn hơn. Tuy nhiên theo nhiều chuyên gia, chiến sự Nga- Ukraine có thể diễn biến theo 3 kịch bản.
Tự hào ngự trị
Sau hơn 10 tháng chiến tranh, lực lượng vũ trang Kiev đã giải phóng gần một nửa số khu vực Nga chiếm đóng hồi đầu năm.
“Trước đây, hầu hết người dân Ukraine hầu như không quen với cảm giác tự hào này, đến giờ niềm tin của họ vững vàng hơn”, Svetlana Chunikhina, phó chủ tịch Hiệp hội các nhà tâm lý học chính trị ở Kiev, nói với Al Jazeera.
Ukraine đã trải qua hai cuộc biến động vào năm 2004 và 2014. Nhưng mỗi lần như vậy, các chính phủ thân phương Tây mới được bầu và được ủng hộ rộng rãi lại sa lầy vào các vụ bê bối tham nhũng và các cuộc chiến tranh giành quyền lực trong nước.
Tuy nhiên, những ngày này, người Ukraine ủng hộ áp đảo Tổng thống Volodymyr Zelenskyy, người được bầu vào năm 2019 với tỷ lệ phiếu bầu kỷ lục 71%.
Trong khi đó, ảnh hưởng của các nhà tài phiệt tỷ phú, những người từng kiểm soát toàn bộ các khu vực và ngành của nền kinh tế và được nhiều người coi là những con rối chính trị, đã suy yếu nghiêm trọng.
“Sự đoàn kết của chính phủ và công chúng trong cuộc đấu tranh giành độc lập và tự do của Ukraine là một thực tế tâm lý mới”, Chunikhina nói dựa trên dữ liệu của các cuộc thăm dò gần đây.
Niềm tin chiến thắng
Cuộc kháng chiến David-vs-Goliath trước các lực lượng Nga mà Moscow từng gọi là “đội quân tốt thứ hai thế giới” sau Hoa Kỳ, khiến hầu hết mọi người Ukraine đều mong đợi một chiến thắng quân sự sắp xảy ra.
Theo một cuộc khảo sát của Rating Group, một công ty thăm dò ý kiến độc lập, được công bố vào cuối tháng 11, khoảng 97% người Ukraine kiên quyết rằng chiến thắng của Kiev trước Moscow là gần như chắc chắn.
Sự quyết đoán mới hình thành này tăng lên mỗi khi Nga chịu thất bại trên các chiến trường.
Trung tướng Ihor Romanenko, cựu phó tổng tham mưu trưởng Ukraine, nói với Al Jazeera sau khi máy bay không người lái của Ukraine tấn công một sân bay chiến lược nằm sâu trong lãnh thổ Nga vào ngày 5/12 rằng: “Chúng tôi không chỉ chống lại kẻ thù của mình mà còn dạy cho các đồng minh của mình ở phương Tây”.
Chưa đầy một tháng sau, vào ngày đầu tiên của năm 2023, quân đội Ukraine đã giết chết ít nhất hàng chục binh sĩ Nga trong một cuộc tấn công lớn ở Donetsk, một trong những cuộc tấn công đẫm máu nhất của cuộc chiến.
Theo cuộc thăm dò của Rating Group cho biết, toàn bộ quốc gia chạm đáy vào năm 2022. Vì vậy, cách duy nhất là đi lên, vì cứ 10 người Ukraine thì có 9 người nhìn vào năm 2023 với sự lạc quan và chỉ 6% là “bi quan”.
Từng bị phân cực sâu sắc giữa các tỉnh phía đông và nam nói tiếng Nga và các tỉnh miền trung và phía tây nói tiếng Ukraine, quốc gia thuộc Liên Xô cũ đã chứng kiến sự thống nhất chưa từng có về tình cảm và chính trị.
Tại thành phố Mariupol ở phía đông nam, những người sống sót đã giúp nhau tìm nước và thức ăn trong bối cảnh pháo kích không ngừng.
Ở các khu vực phía tây , những cư dân từng chế giễu những người nói tiếng Nga đã chào đón hàng triệu “người phương đông” đã rời bỏ họ.
Ở Kyiv, mọi người trao đổi các mẹo về cách bảo quản thực phẩm và làm ấm phòng ngủ của họ bằng các thiết bị tạm thời trong bối cảnh mất điện kéo dài hàng giờ đầy chán nản.
Nhà tâm lý học Chunikhina cho biết: “Có nhiều sự đoàn kết, tin tưởng và hợp tác tự phát hơn”.
Suy thoái kinh tế
Theo Aljazeera, về mặt kinh tế, mọi thứ còn lâu mới lạc quan. Cụ thể, Ukraine đã mất 30,4% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 2022.
Các khu vực do Nga chiếm đóng ở vành đai rỉ sét phía đông và phía nam không còn đóng góp cho nền kinh tế. Hàng triệu người phải di dời, thất nghiệp và cơ cực.
Nga đã tiến hành hàng chục cuộc tấn công quy mô lớn vào cơ sở hạ tầng của Ukraine khi tên lửa hành trình và máy bay không người lái của nước này nhằm vào các trạm điện và lò sưởi một cách có phương pháp – cũng như tấn công các tòa nhà chung cư, bệnh viện và trường học.
Theo Aleksey Kushch, một nhà kinh tế tại Kyiv, vào năm 2023, Ukraine phải đối mặt với ba kịch bản kinh tế – không kịch bản nào có vẻ lạc quan.
Kịch bản đầu tiên là một cuộc chiến tranh kéo dài sẽ khiến nền kinh tế rơi tự do từ 5% đến 15% GDP và lạm phát phi mã 20%, ông nói.
Tuy nhiên, tỷ giá hối đoái của hryvnia, đơn vị tiền tệ của Ukraine, sẽ vẫn ổn định nhờ sự hỗ trợ đáng kể của phương Tây, ông nói.
Theo chuyên gia Kushch, kịch bản thứ hai mở ra nếu chiến tranh kết thúc và nền kinh tế phục hồi trở lại với mức tăng trưởng GDP khoảng 5%, lạm phát nhỏ hơn và đồng hryvnia mạnh hơn.
Và kịch bản ba là “sự kết hợp” của hai kịch bản đầu tiên. Ông Kushch cho biết: “Chiến tranh kết thúc vào mùa hè, nền kinh tế sẽ dần phục hồi với tốc độ tăng trưởng kinh tế bằng không, lạm phát và sự mất giá của đồng hryvnia sẽ ở mức 20%.
“Sự kết hợp của các yếu tố tiêu cực có nhiều khả năng xảy ra hơn – một cuộc khủng hoảng nhân khẩu học, sự tàn phá đáng kể của nền kinh tế và sự gia tăng nghèo đói đối với hơn 50% dân số đang chờ đợi Ukraine”, Kushch nói với Al Jazeera.
Lo ngại về một cuộc tấn công mới của Nga
Trong khi đó, Ukraine vẫn lo ngại về các cuộc tấn công quy mô lớn có thể xảy ra của Nga thông qua Belarus, đồng minh chủ chốt của Moscow.
Trong những tuần gần đây, hàng ngàn binh sĩ Nga đã được tập trung ở miền nam Belarus, bên cạnh biên giới Ukraine và khoảng 200km (124 dặm) về phía bắc thủ đô Kiev.
Minsk từng tuyên bố sẽ không tham chiến với Nga nhưng cho phép Moscow sử dụng lãnh thổ Belarus để xâm lược Ukraine vào ngày 24/2.
Chỉ vài giờ trước đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã lần đầu tiên đến thăm trụ sở của “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại một địa điểm không được tiết lộ.
Trước đó một ngày, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã thị sát tiền tuyến ở khu vực Donetsk, đông nam Ukraine.
Nikolay Mitrokhin, một nhà sử học tại Đại học Bremen của Đức, nói với Al Jazeera: “Tất cả giống như những đòn tấn công lớn cuối cùng trước một cuộc tiến công lớn của Nga từ ít nhất hai bên – phía bắc Luhansk ở phía đông Ukraine và Belarus”.
Tuệ Ngô
