‘Kết quả trúng thầu dự án cao tốc Bắc Nam không là tài liệu mật’

Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ diễn ra ngày 4.9 mới đây, trả lời báo chí về kết quả sơ tuyển thầu dự án đường bộ cao tốc Bắc – Nam, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cho biết: Về kết quả sơ tuyển dự án cao tốc Bắc – Nam, quá trình sơ tuyển bắt đầu từ tháng 5, ban quản lý dự án đã mở hồ sơ sơ tuyển. Đến tháng 7 nhận hồ sơ các nhà đầu tư. Hiện tại, ban quản lý dự án đã thành lập hội đồng thanh tra, báo cáo kết quả lên Bộ GTVT. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật về đấu thầu, quá trình đánh giá, thẩm định, lựa chọn nhà đầu tư thực hiện theo chế độ hồ sơ mật nên không cung cấp cụ thể được.

“Tuyên bố” của Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông đã làm dấy lên những tranh cãi của người dân và các chuyên gia về việc nên hay không đóng dấu tài liệu mật đối với kết quả sơ tuyển nhà thầu đường bộ cao tốc Bắc – Nam.

Sau đó trao đổi với Thanh Niên chiều 6.9, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông lý giải đang có sự hiểu nhầm về phát ngôn của ông. Theo ông Đông, hiện danh sách các doanh nghiệp trúng thầu sơ tuyển vẫn chưa được Bộ GTVT phê duyệt thông qua, nghĩa là chưa có kết quả chính thức nên chưa thể công bố theo đúng quy định của pháp luật. Còn về quá trình thẩm định, không thể công khai để tránh tiêu cực.

Theo Nghị định 30/2015 do Chính phủ ban hành hướng dẫn luật Đấu thầu về lựa chọn nhà đầu tư, điều 21 về trình, thẩm định, phê duyệt kết quả sơ tuyển và công khai danh sách ngắn không có điều khoản bảo mật việc thẩm định kết quả sơ tuyển. Đồng thời tại khoản 4 nêu rõ danh sách ngắn phải được công khai đăng tải theo quy định và gửi thông báo đến các nhà đầu tư nộp hồ sơ dự sơ tuyển. Bên cạnh đó, tại điều 8 luật Đấu thầu quy định thông tin phải được đăng tải trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, báo đấu thầu bao gồm: Danh sách ngắn và kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư. Do đó, không có cơ sở nào yêu cầu cơ quan chức năng “đóng dấu mật” kết quả sơ tuyển thầu của dự án.

Dự án phục vụ nhân dân sao lại “mật”?

Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Chủ tịch Hội Trọng tài thương mại TP.HCM, cho rằng đối với dự án mang ý nghĩa trọng điểm quốc gia như cao tốc Bắc – Nam, nên có ngoại lệ. Thời gian qua, việc tổ chức mời thầu dự án đã gây ra nhiều lo ngại khi đa số các hồ sơ đăng ký đều đến từ Trung Quốc và khả năng trúng thầu của các DN này khá cao do bỏ thầu thấp. Với rất nhiều bài học nhãn tiền về năng lực thi công các công trình hạ tầng giao thông của các nhà thầu Trung Quốc tại Việt Nam, không thể không e ngại. Bên cạnh đó, mức độ quan tâm của người dân đến từng giai đoạn của dự án là rất lớn. Do đó, không nên áp dấu “mật” đối với bất kể công đoạn nào trong quá trình đấu thầu dự án này.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu, khi một dự án được đưa ra đấu thầu công khai thì chủ đầu tư phải đưa ra tất cả các tiêu chí để đấu thầu, từ đó các nhà thầu nộp hồ sơ để dự thầu. Tuy nhiên, trong thời gian doanh nghiệp nộp hồ sơ dự thầu thì chủ đầu tư phải giữ kín bí mật các thông tin liên quan đến người đấu thầu, chủ đầu tư… Việc “bảo mật thông tin” nhằm tránh tình trạng nhà đầu tư với người dự thầu đi “cửa sau” với nhau khiến dự án rơi vào tình trạng tiêu cực. Tuy nhiên, theo TS Hiếu, khi đã có kết quả, dù là kết quả sơ tuyển ban đầu thì cũng nên công khai tên của doanh nghiệp trúng thầu.

Chuyên gia kinh tế này nhấn mạnh, đối với những dự án mang tầm quốc gia như đường cao tốc, ngoài vai trò kết nối giao thông còn gắn liền với vấn đề an ninh nên cần có sự cân nhắc để doanh nghiệp Việt Nam tham gia xây dựng. “Nếu Chính phủ có thể tạo ra những chính sách nâng đỡ để có lợi cho doanh nghiệp nội thì đó cũng là điều cần thiết và nên làm”.

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh đến “tì vết” của những nhà thầu Trung Quốc khác trong các dự án đội vốn, chậm trễ, kéo dài hàng chục năm trời như dự án đường sắt trên cao Cát Linh – Hà Đông, Nhà máy Gang thép Lào Cai, Bô-xit Tây Nguyên, … Với thực tế những gì từng diễn ra ở các dự án của nhà thầu Trung Quốc tại Việt Nam, tâm lý lo ngại từ dư luận là điều hoàn toàn xác đáng.

Nếu có nhà thầu Trung Quốc tham gia, cần xem xét lại quy trình lựa chọn nhà thầu. Cần có sự nghiên cứu kỹ lưỡng về “lý lịch” của nhà thầu Trung Quốc trong đó có vấn đề tài chính, chuyên môn, lịch sử hoạt động, dự án nào thành công hay thất bại cũng cần phải được nắm hết để đưa vào hồ sơ chấm thầu. Công tác chấm thầu vừa phải đảm bảo tính khách quan, minh bạch nhưng vẫn không để lọt những nhà thầu có lý lịch xấu, tránh nguy cơ đội vốn, chậm vốn tại các dự án công của Việt Nam”

Luật sư Bùi Quang Nghiêm, Phó chủ nhiệm Đoàn LS TP.HCM, giải thích ở góc độ pháp luật: Trong đấu thầu, một khi đã mở thầu thì không có gì là mật. Danh sách những doanh nghiệp tham gia, trúng thầu phải được công khai. Tuy nhiên khi chưa có kết quả sơ tuyển, chưa mở thầu, mới đang trong quá trình xét thầu, đánh giá hồ sơ thì thông tin phải giữ bí mật. “Cũng giống như chấm thi đại học. Khi hội đồng chấm thi đang xem xét, điểm thi chưa được phê duyệt chính thức thì cần phải giữ kín để tránh chạy chọt, xin điểm, tiêu cực. Nhưng sau đó, điểm thi phải được công khai cho tất cả thí sinh đều được biết”, ông Nghiêm dẫn ví dụ minh họa và cho rằng trong trường hợp này, Bộ GTVT đang làm đúng quy định luật pháp.

Trước đó, Thứ trưởng bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cho biết Ban quản lý dự án đã mời thầu và nhận hồ sơ từ tháng 7/2019, hiện đã có hội đồng đánh giá và kết quả. Với việc các nhà đầu tư tư nhân tham gia, ông Đông cho biết, “trong các phân đoạn đầu tư sẽ cân nhắc kỹ lưỡng, đảm bảo khai thác và xây dựng hiệu quả kết nối các tuyến đường có khả năng thu hồi vốn”.

Theo quy định pháp luật, yêu cầu nhà đầu tư có vốn điều lệ ít nhất bằng 20% tổng mức đầu tư dự án, nhiều ý kiến lo ngại doanh nghiệp Việt Nam không đủ tiềm lực, các dự án rơi vào tay đơn vị nước ngoài, trong đó có Trung Quốc. Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông cho rằng, “một số doanh nghiệp trong nước đã đủ tiềm lực, hoàn toàn có thể tham gia dự án”.

Hiện dự án cao tốc Bắc – Nam đang ở thầu đầu tư theo hình thức PPP 8 dự án thành phần gồm: Mai Sơn – Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 – Nghi Sơn, Nghi Sơn – Diễn Châu, Diễn Châu – Bãi Vọt, Nha Trang – Cam Lâm, Cam Lâm – Vĩnh Hảo, Vĩnh Hảo – Phan Thiết, Phan Thiết – Dầu Giây. Tổng chiều dài toàn tuyến khoảng hơn 2.100 km, chạy qua 32 tỉnh, thành phố và được đầu tư theo 3 giai đoạn. Giai đoạn 1 (2017 – 2020) dự kiến đầu tư 654 km, chia làm 11 dự án thành phần như trên.

Cao tốc Bắc – Nam còn có 3 dự án thành phần khác dùng ngân sách Nhà nước để đầu tư gồm đoạn Cao Bồ – Mai Sơn, Cam Lộ – La Sơn và cầu Mỹ Thuận 2.

Dự kiến tổng mức đầu tư 8 dự án khoảng 104.070 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư Nhà nước 40.360 tỷ đồng dành cho giải phóng mặt bằng, tái định cư. Quốc hội đã yêu cầu các dự án cơ bản hoàn thành năm 2021

Nguyễn Anh