Kế hoạch “kiểm soát” Biển Đông của Trung Quốc qua mắt nhìn của Nhật Bản

Mới đây, Viện Nghiên cứu Quốc phòng Quốc gia Nhật Bản (NIDS) vừa công bố báo cáo an ninh cho biết xu hướng quân sự của Trung Quốc trong năm 2023 với tiêu đề “Nhiệm vụ kiểm soát lĩnh vực nhận thức và các tình huống vùng xám của Trung Quốc”.

Theo NIDS, cộng đồng quốc tế luôn theo dõi chặt chẽ chính sách an ninh và xu hướng quân sự của Trung Quốc. Công chúng Nhật Bản ngày càng nhận thức được tác động to lớn từ sức mạnh quân sự đang ngày càng trỗi dậy của Trung Quốc, theo đó có thể tác động rất lớn đến an ninh của Nhật Bản. Trung Quốc, hiện là nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới, đã trở thành một đối tác kinh tế quan trọng đối với Nhật Bản và các nước Đông Á khác. Đồng thời, tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng cho phép Trung Quốc tăng gấp bội chi tiêu quân sự và tiến tới hiện đại hóa Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA).

Qua công bố “Báo cáo An ninh Trung Quốc năm 2023”, NIDS khẳng định Trung Quốc đang mở rộng ảnh hưởng thông qua các biện pháp phi quân sự, chẳng hạn như truyền bá thông tin có lợi cho đất nước trên mạng xã hội. Báo cáo có đoạn: “Bắc Kinh đang sử dụng các biện pháp phi quân sự, chẳng hạn như các hoạt động gây ảnh hưởng trong lĩnh vực tâm lý và nhận thức hay các tình huống vùng xám trên biển”.

Vậy Trung Quốc đang tiến hành các hoạt động miền nhận thức và hoạt động vùng xám hàng hải như thế nào?

Báo cáo đã chỉ ra ba bước đi quan trọng của Trung Quốc dẫn đến việc gia tăng sử dụng các biện pháp phi quân sự, bao gồm các cải cách quân sự của Chủ tịch Tập Cận Bình để tạo ra một cơ chế Trung Quốc trực tiếp kiểm soát PLA; thành lập Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược (SSF) – cơ quan giám sát chiến tranh mạng và điện tử, chiến tranh tâm lý và nhận thức; và đặt lực lượng hải cảnh (CCG) dưới sự chỉ huy của Quân ủy Trung ương – cơ quan lãnh đạo cao nhất của quân đội Trung Quốc.

Tăng cường các phương tiện phi quân sự

Những cải cách quân sự của Tập Cận Bình đã thúc đẩy việc tái cấu trúc các tổ chức quân đội Trung Quốc, và trong bối cảnh đó, ban lãnh đạo của Đảng đã được củng cố. Người ta nhấn mạnh nhiều hơn vào sự kiểm soát trực tiếp của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đặc biệt tập trung vào việc thực hiện chế độ trách nhiệm chủ tịch của Quân ủy Trung ương (CMC) và các cấp ủy đảng trong quân đội. Hơn nữa, quản trị quân sự thông qua luật pháp và các quy tắc được nhấn mạnh.

Sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường không chỉ đối với Quân đội Nhân dân (PAL) mà còn đối với các tổ chức quân sự khác, và các cơ chế đang được phát triển để phối hợp giữa quân đội và các chủ thể chính phủ khác. Các biện pháp này cũng được phát triển như một ứng phó đối với các hình thức xung đột hiện đại vốn tích cực sử dụng các phương tiện phi quân sự.

Đối với các hoạt động gây ảnh hưởng, Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược (SSF) được thành lập. SSF xuất hiện không chỉ để tích hợp các chức năng liên quan đến mạng, phổ điện từ và không gian bên ngoài, mà còn tham gia sâu vào cuộc đấu tranh cho tâm lý và miền nhận thức.

Đối với các hoạt động vùng xám, Cảnh sát vũ trang nhân dân (PAP) và CCG đã được tổ chức lại. PAP được đặt dưới đế sự lãnh đạo của Quân Uỷ Trung ương, trong khi CCG trở thành cấp dưới của PAP và đến lượt nó cũng được đặt dưới sự lãnh đạo của PLA. Kết quả của việc tổ chức lại, PAP chuyên trách duy trì an ninh công cộng trong thời bình và đóng góp dễ dàng hơn đối với các hoạt động chung của PLA trong tình huống bất ngờ.

Gia tăng các hoạt động gây ảnh hưởng

Đây là bước thứ hai trong chiến dịch phi quân sự hoá của Trung Quốc, Trung Quốc đã đẩy mạnh các hoạt động quân sự gắn liền với các hoạt động gây ảnh hưởng tổng thể của Đảng dưới danh nghĩa chiến đấu trong lĩnh vực tâm lý và nhận thức. Đối với Trung Quốc, cuộc đấu tranh giành thông tin và ảnh hưởng là cuộc đấu tranh cho an ninh ý thức hệ và thống trị với phương Tây.

PLA có truyền thống nhấn mạnh chiến tranh tâm lý, và gần đây là “Tam chiến” chiến tranh dư luận, chiến tranh tâm lý và chiến tranh pháp lý. Ngoài ra, sự ra đời gần đây của trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ mới nổi khác đã dẫn đến việc khám phá chuyển sang chiến tranh thông minh hoàn toàn thúc đẩy các công nghệ. Trong bối cảnh đó, khái niệm hoạt động trong lĩnh vực nhận thức nổi lên như một phần mở rộng của chiến tranh tâm lý.

Một ví dụ dễ thấy nhất về các cuộc đấu tranh trong lĩnh vực tâm lý và nhận thức là các hoạt động gây ảnh hưởng chống lại Đài Loan. Chúng bao gồm lan truyền tin giả qua không gian mạng và các kết nối cá nhân, bên cạnh việc tiếp cận với người Đài Loan người dân, bao gồm cả các thành viên của quân đội. Các hoạt động gây ảnh hưởng của Đảng và PLA có phạm vi rộng và thể hiện một đe dọa Đài Loan.

Tăng cường các hoạt động vùng xám

Thứ ba, Trung Quốc tạo ra các tình huống vùng xám trên biển. Trung Quốc đã cố gắng thay đổi nguyên trạng thông qua các xung đột cường độ thấp trong lĩnh vực hàng hải. Để tránh chiến tranh và tạo thế trận có lợi, Trung Quốc sử dụng Hải quân PLA như một lực lượng răn đe, đồng thời sử dụng cơ quan thực thi pháp luật của lực lượng hải cảnh và lực lượng dân quân biển để quản lý cường độ tranh chấp để không dẫn đến xung đột vũ trang, trái lại gây áp lực lên đối phương, từ đó từng bước mở rộng quyền và lợi ích của Trung Quốc.

Các nhiệm vụ cụ thể của lực lượng dân quân biển được xem xét như sau: Một là, lực lượng dân quân biển, tận dụng lợi thế về số lượng và trang bị lớn, có nhiệm vụ chủ yếu là khẳng định các quyền và lợi ích trên biển; Hai là, lực lượng dân quân biển đóng vai trò trung gian giữa quân đội, các tổ chức hành chính và khu vực dân sự. Ngoài ra, so với Lực lượng hải cảnh và PLA, các đơn vị của lực lượng dân quân biển đóng vai trò ở vùng nước nông, có thể vận hành các tàu nhỏ hơn nhưng cơ động hơn, đồng thời có thể tiến hành nhiều hoạt động giám sát với nhiều tàu cá. Chính phủ Trung Quốc có thể tin rằng việc huy động lực lượng dân quân biển có thể kiểm soát sự leo thang của một cuộc khủng hoảng, kiềm chế kẻ thù, tránh các cuộc giao tranh quân sự và mở rộng sự kiểm soát hiệu quả của Trung Quốc.

Để trở thành một “cường quốc biển”, đồng thời duy trì và mở rộng các quyền và lợi ích trên biển, chế độ Tập Cận Bình đã nỗ lực phối hợp các chủ thể trên biển, cụ thể là Hải quân PLA, CCG và Lực lượng dân quân biển, dựa trên các khái niệm về cảnh sát quân sự-dân sự và hành động chung “5 trong 1”.

Hơn nữa, bằng cách tích hợp chuỗi chỉ huy của CCG và Lực lượng dân quân biển vào quân đội và tăng cường trang thiết bị cho các đơn vị này, Trung Quốc đã cải thiện khả năng hoạt động vùng xám của mình ở các khu vực tranh chấp. Để tăng cường khả năng hoạt động trong các tình huống vùng xám như vậy, Trung Quốc đã mở rộng các tiền đồn của mình ở các vùng biển tranh chấp, mở rộng và trang bị vũ khí cho các tàu của lực lượng hải cảnh, đồng thời tăng cường khả năng hoạt động của lực lượng dân quân biển.

Trung Quốc thể hiện rất rõ tham vọng độc chiếm Biển Đông. Tuy nhiên, họ sẽ không sử dụng sức mạnh quân sự vào thời điểm này vì Trung Quốc không muốn làm xấu đi hình ảnh của mình với thế giới. Do đó, Trung Quốc đang sử dụng “tam chủng chiến pháp” để thực hiện ý đồ ngang ngược của mình.

Năm 2011, các nhà nghiên cứu Việt Nam đề xuất Công thức “3 C” (hay còn gọi là “Tam công pháp”) bao gồm: Công khai, Công luận và Công pháp để đối lại với Tam chủng chiến pháp. Tuy nhiên theo TS Lê Vĩnh Trương, chuyên gia Quỹ nghiên cứu biển Đông, tác giả cuốn sách Bàn về TQ trỗi dậy, nhận định “tam công chiến pháp” như nêu trên là đúng nhưng chưa đủ khi Trung Quốc cho các hoạt động vùng xám phối hợp với “Tam chủng chiến pháp” ở Biển Đông.

Ngoài ra, tam chiến nay đã thành nhiều chủng loại chiến pháp khác, cho nên đối phó với chúng thì cần phải mở rộng ra hơn nữa một cách khôn khéo. Đầu tiên là phải có một đội ngũ thực thi pháp luật biển đủ mạnh để có thể ngăn chặn và đối phó một cách tương xứng với các lực lượng gây hấn từ Trung Quốc, xây dựng cho quốc gia mình như một “con cá độc” để tránh là nạn nhân của cá lớn nuốt cá bé.

Tuệ Ngô