Hồi chuông cảnh tỉnh TQ về phụ thuộc năng lượng sau vụ tấn công Saudi

Là nước nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới, sự phụ thuộc nặng nề của Trung Quốc vào các quốc gia khác về năng lượng đã ảnh hưởng đến phần lớn chính sách đối ngoại của nước này.

Vụ tấn công bằng máy bay không người lái vào các cơ sở dầu mỏ của Saudi Arabia cuối tuần trước đã làm rung chuyển các thị trường năng lượng toàn cầu, khiến giá dầu thô nhảy vọt.

Trong khi các nhà chức trách Saudi cam kết rằng việc sản xuất sẽ sớm trở lại đúng hướng và giá dầu đã giảm, vụ tấn công đã cho thấy rõ tính chất đặc biệt dễ tổn thương của Trung Quốc nếu nguồn cung dầu bị gián đoạn.

Là nước nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới, sự phụ thuộc nặng nề của Trung Quốc vào các quốc gia khác về năng lượng đã ảnh hưởng đến phần lớn chính sách đối ngoại của nước này. Bắc Kinh đang cố gắng giảm sự phụ thuộc đó, nhưng nhu cầu của nền kinh tế đang phát triển và cuộc chiến thương mại với Mỹ đã đặt Trung Quốc vào thế khó xử. Trung Quốc đang mua nhiều dầu từ Saudi hơn trước.

Mua từ Saudi Arabia nhiều hơn, mua của Mỹ ít lại

Trung Quốc có truyền thống mua dầu từ Nga, Iran, Saudi Arabia và Mỹ. Song họ đã buộc phải cắt giảm ít nhất hai trong số các nguồn đó.

Theo số liệu từ cơ quan hải quan, nhập khẩu dầu của Trung Quốc đã giảm 76% trong nửa đầu năm 2019 do chiến tranh thương mại leo thang và mối đe dọa về thuế quan. Nhập khẩu từ Iran cũng giảm mạnh do lệnh trừng phạt mà chính quyền Trump tái áp đặt với các nước mua dầu thô của Iran.

Khoảng trống đó đã được bù đắp bởi Saudi Arabia. Nước xuất khẩu dầu số một thế giới đã trở thành nhà cung cấp lớn nhất của Trung Quốc trong những tháng gần đây, với tỷ lệ nhập khẩu của Trung Quốc tăng từ 14% năm 2018 lên 18% trong năm nay và lần đầu tiên vượt qua Nga trong hơn 5 năm, theo một báo cáo bởi công ty cung cấp dữ liệu tài chính Refinitiv.

Vụ tấn công hôm 14/9, “hạ đo ván” khoảng một nửa sản lượng dầu của Saudi, khiến Trung Quốc lo lắng.

“Chúng tôi rất lo ngại về tác động tiềm tàng của vụ tấn công đối với nguồn cung dầu thô quốc tế và sự ổn định giá cả”, bà Hoa Xuân Oánh, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, cho biết trong một cuộc họp báo hôm 17/9.

Không đủ dự trữ

Bắc Kinh đã nhiều lần nhấn mạnh sự cần thiết phải đa dạng hóa các nguồn cung năng lượng.

“Nhiệm vụ quan trọng nhất của chúng tôi là đảm bảo an ninh năng lượng”, Zhang Jianhua, giám đốc Cơ quan Năng lượng Quốc gia Trung Quốc, cho biết trong một tuyên bố được đăng trên trang web của chính phủ Trung Quốc vào tháng trước.

“Làm thế nào để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và tăng trưởng kinh tế – xã hội luôn là vấn đề số một đối với việc khai thác năng lượng của chúng tôi”, ông nói.

Năm 2018, 70% lượng dầu của Trung Quốc là nhập khẩu, theo một báo cáo đầu năm nay của Hiệp hội Doanh nghiệp Dầu khí Trung Quốc. Hiệp hội dự đoán con số đó sẽ là 72% trong năm 2019.

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, Trung Quốc sẽ cần nhiều dầu hơn, báo cáo nêu. Song sản xuất trong nước đã thụt lùi và những nỗ lực để thiết lập dự trữ chiến lược không đạt mục tiêu.

Năm ngoái, sản lượng dầu thô của Trung Quốc giảm 1,3% xuống còn 189 triệu tấn – giảm năm thứ ba liên tiếp. Con số này chưa bằng một phần ba lượng tiêu thụ hàng năm – 648 triệu tấn, tính vào năm 2018.

“Nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng trong năm 2019, báo cáo cho biết.

Trong một cuộc họp báo hôm 20/9, ông Zhang cho biết Bắc Kinh đang cố gắng giảm sự phụ thuộc của Trung Quốc vào dầu mỏ nước ngoài. Ông cho biết chính phủ sẽ tăng đầu tư và hỗ trợ thăm dò để thúc đẩy sản xuất dầu trong nước.

Sản lượng dầu của Trung Quốc sẽ tăng nhẹ, đạt mức 191 triệu tấn vào cuối năm 2019 và 200 triệu tấn vào năm 2022, ông nói thêm.

Trung Quốc không công bố dữ liệu về trữ lượng dầu của mình. Tuy nhiên, cơ quan thống kê cuối năm 2017 cho biết nước này đã thành lập 9 cơ sở dự trữ dầu lớn trên cả nước, với công suất tổng cộng là 37,7 triệu tấn. Theo số liệu tiêu thụ năm 2018, chừng này sẽ chỉ đáp ứng nhu cầu của đất nước trong khoảng ba tuần.

Năm 2008, chính phủ Trung Quốc đã đặt mục tiêu tăng lượng dầu mỏ dự trữ lên khoảng 85 triệu tấn vào năm 2020. Con số đó gần như bằng lượng dầu Mỹ có trong Dự trữ Dầu mỏ Chiến lược – nguồn cung dầu dự phòng lớn nhất thế giới.

Tự chủ năng lượng

Chính phủ Trung Quốc cũng đã áp dụng nhiều cách để có được sự độc lập về năng lượng.

Trong kế hoạch 5 năm lần thứ 13, kế hoạch chi tiết về chính sách của Trung Quốc trong giai đoạn 2016-2020, chính phủ đã thiết lập mục tiêu tự cung cấp ít nhất 80% năng lượng vào năm 2020.

Năm 2014, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đề xuất Chiến lược An ninh Năng lượng Mới, kêu gọi đa dạng hóa các nguồn nhập khẩu năng lượng, thúc đẩy quan hệ thân mật với các nhà sản xuất dầu khí lớn, thúc đẩy phát triển năng lượng thay thế cũng như khuyến khích đổi mới công nghệ trong lĩnh vực điện hạt nhân và xe điện.

Tuy nhiên trong một bài viết hồi tháng 6, Lin Boqiang, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Năng lượng Trung Quốc tại Đại học Hạ Môn, cho biết Trung Quốc đang gặp khó khăn trong việc cắt giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ vì ngành vận tải khổng lồ chiếm 70% lượng tiêu thụ.

Cách hiệu quả nhất để Trung Quốc tăng cường an ninh năng lượng là đẩy nhanh việc phát triển xe điện, đường sắt cao tốc và hệ thống giao thông hiệu quả hơn, theo ông Lin.

Giá xăng tăng

Trung Quốc đã phải vật lộn với nền kinh tế đang tăng trưởng chậm lại, cuộc chiến thương mại kéo dài với Mỹ và cuộc khủng hoảng thịt lợn đã đẩy mức lạm phát lên cao. Biến động trong ngành dầu khí toàn cầu sẽ chỉ khiến mọi thứ tồi tệ hơn.

Giá dầu cao có thể làm gia tăng lạm phát và khiến các nhà hoạch định chính sách có ít thời gian hơn để làm giảm mức độ nghiêm trọng của suy thoái kinh tế.

Hôm 16/9, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã có động thái bất ngờ khi giữ ổn định lãi suất cho vay chính. Các thị trường trước đó nghĩ rằng ngân hàng trung ương Trung Quốc sẽ giảm lãi suất này với tình hình kinh tế ảm đạm của tháng trước.

Các nhà phân tích cho rằng áp lực lạm phát gia tăng đang giới hạn không gian mà ngân hàng trung ương Trung Quốc có thể cắt giảm lãi suất. Cắt giảm lãi suất kích thích tăng trưởng, nhưng nó cũng gây ra lạm phát.

Chỉ số giá tiêu dùng của Trung Quốc đã tăng 2,8% trong tháng 8, chủ yếu do giá thịt lợn tăng đột biến sau khi dịch tả lợn châu Phi tấn công khoảng một phần ba đàn lợn tại Trung Quốc.

Trung Quốc đã bắt đầu dùng đến kho dự trữ thịt lợn khẩn cấp để ngăn chặn cuộc khủng hoảng đó, nhưng nước này không có khả năng tương tự với dự trữ dầu mỏ. Trong bối cảnh người tiêu dùng Trung Quốc đã phải trả nhiều tiền hơn cho nhiều loại hàng hóa vì thuế quan của Mỹ, giá xăng dầu tăng sẽ chỉ khiến cuộc sống của họ thêm khó khăn.

Hôm 18/9, các nhà quản lý Trung Quốc đã tăng giá bán lẻ cho cả xăng và dầu diesel thêm 125 nhân dân tệ (17,6 USD) mỗi tấn.

Theo một tuyên bố của Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, cơ quan hoạch định kinh tế hàng đầu Trung Quốc, việc tăng giá là do “những thay đổi gần đây của giá dầu quốc tế”. Ủy ban này thiết lập giá nhiên liệu trong nước bằng cách cứ mỗi vài tuần sẽ ban hành hướng dẫn về giá.

Đông Phong/Zing News