“Từ nhỏ bé đến vĩ đại” là cách mà người ta mô tả quá trình Việt Nam chuyển mình từ một trong những nền kinh tế nhỏ bé nhất toàn cầu thành một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới. Mới đây, trang Sputnik (Nga) vừa có bài viết nói về cả quá trình từ một quốc gia bị chiến tranh tàn phá nặng nề, cấm vận và nghèo đói, Việt Nam lại có thể khiến thế giới đi từ bất ngờ này đến hết bất ngờ khác.

Những năm gần đây, thế giới luôn xảy ra những biến động khó lường: Thương chiến Mỹ – Trung, đại dịch Covid-19, xung đột Nga – Ukraine… khiến kinh tế, chính trị của cả thế giới đảo lộn, chông chênh. Tuy vậy, Việt Nam vẫn được dự báo trong nhóm các nền kinh tế tăng trưởng mạnh nhất khu vực và thế giới, và là một quốc gia có hệ thống chính trị – xã hội an ninh, ổn định cao.

Đây không phải lần đầu tiên người ta đi tìm bí mật đằng sau câu chuyện thành công của Việt Nam và chắc chắn sẽ không phải là lần cuối cùng. Có rất nhiều điều mà Việt Nam làm được khiến thế giới phải kinh ngạc, nhất là với xuất phát điểm rất thấp và chịu hậu quả nặng nề do chiến tranh gây nên.

Theo Sputnik, mặc dù còn tồn tại một số khó khăn tiềm ẩn, nhưng Việt Nam vẫn đang ở vị thế rất tốt để tận dụng các lợi thế về kinh tế trước sự cạnh tranh Trung – Mỹ đang gia tăng.

Gần đây, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã thay đổi dự báo tăng trưởng kinh tế của Việt Nam cho năm 2022. Theo đó, IMF điều chỉnh tăng từ 6 lên 7 điểm phần trăm. Đây là lần điều chỉnh tăng đáng kể và Việt Nam cũng là nền kinh tế duy nhất trong số các nền kinh tế châu Á được IMF điều chỉnh dự báo. Đồng thời, mức tăng trưởng của Việt Nam cao hơn nhiều so với các nền kinh tế lớn khác trong khu vực như Ấn Độ, Nhật Bản và Trung Quốc, khi mà các dự báo đều giảm từ 0,7 đến 1,1%.

Không dừng lại, Ngân hàng Thế giới (WB) cũng đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng kinh tế của Việt Nam từ 5,3% lên 7,2%, con số cao nhất đối với bất kỳ quốc gia nào ở Đông Á và Đông Nam Á. Có thể khẳng định, Việt Nam đã làm được điều mà không phải bất kỳ quốc gia nào cũng làm được.

“Mặc dù kỳ tích kinh tế của Việt Nam có thể gây ngạc nhiên cho nhiều người, nhưng với những ai đã theo dõi sát sao Việt Nam trong vài thập kỷ qua thì đây là điều đã được dự báo trước đó”, theo Sputnik.

Trang Sputnik cho rằng, một cách lặng lẽ, Việt Nam đã chuyển mình từ một trong những nền kinh tế nhỏ bé nhất toàn cầu sang một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất, kể cả khi mà sự cạnh tranh ngày càng gia tăng giữa Trung Quốc và Mỹ.

“Thế đối đầu Mỹ – Trung sẽ chỉ hỗ trợ thêm cho sự tăng trưởng mạnh mẽ gần đây của Việt Nam”, theo Sputnik.

Cần nhắc lại rằng, sau khi quân đội Mỹ rút khỏi Việt Nam vào năm 1975, nền kinh tế đã trải qua hàng loạt vấn đề phát triển nghiêm trọng do sự kém hiệu quả của nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, tác động của chiến tranh còn sót lại và tỷ lệ năng suất thấp khiến nước này phụ thuộc vào nhập khẩu.

Việc Việt Nam đưa quân tình nguyện sang Campuchia nhằm đánh bại chính quyền Khmer Đỏ và chế độ Pol Pot đã làm phức tạp thêm sự suy thoái kinh tế của quốc gia, đồng thời khiến Việt Nam chịu thêm áp lực quốc tế, bao gồm các lệnh trừng phạt, cấm vận của Mỹ và cuộc tấn công trả đũa của Trung Quốc (với sự khơi mào của cuộc Chiến tranh Biên giới 1979, mà hệ quả dai dẳng của nó kéo dài đến tận 10 năm).

Những thiếu hụt kinh tế và căng thẳng toàn cầu khiến nền kinh tế Việt Nam trở thành một trong những nền kinh tế yếu nhất ở châu Á, với tốc độ tăng trưởng GDP là 2,8% vào năm 1985 và tỷ lệ lạm phát lên tới 378% vào năm 1986.

Tuy nhiên, vào năm 1986, Việt Nam đã bắt đầu chuyển đổi nền kinh tế từ mô hình kế hoạch hóa tập trung sang mô hình sử dụng các lực lượng thị trường để phân bổ nguồn lực với chiến lược “Đổi mới” – công cuộc tái thiết đất nước cũng bắt đầu từ đây một cách rõ ràng hơn bao giờ hết. Các cải cách, được gọi là chính sách “Đổi mới”, khuyến khích công nghiệp tư nhân và xóa bỏ canh tác tập thể.

Những thay đổi trên, cùng với việc Việt Nam rút quân tình nguyện khỏi Campuchia vào năm 1989, đã đưa đất nước này tiến tới một trong những giai đoạn phát triển kinh tế nhanh nhất và ấn tượng nhất trong lịch sử thế giới.

“Khi lần đầu tiên thực hiện cải cách, Việt Nam là một trong những nước nghèo nhất trong khu vực, với tỷ lệ nghèo trên 70%. Đến năm 2020, tỷ lệ này đã giảm xuống còn 5% và hơn 10 triệu người đã thoát khỏi đói nghèo chỉ trong những năm 2010”, trang Sputnik nhấn mạnh.

Với hàng loạt những thắng lợi trên mặt trận kinh tế, GDP bình quân đầu người của Việt Nam cũng tăng gần gấp 10 lần, từ dưới 300 USD vào những năm 1980 lên 2.800 USD vào năm 2020. Khi nền kinh tế Việt Nam phát triển nhanh chóng, và chi phí lao động vẫn ở mức thấp, Việt Nam đã trở thành một điểm đến hấp dẫn hơn để đầu tư nhất toàn cầu.

Theo Sputnik, không có gì ngạc nhiên khi đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Việt Nam đã tăng hơn 200 lần kể từ năm 1986, từ 40.000 đô la năm 1986 lên khoảng 15,8 tỷ đô la vào năm 2018. Trong khi đó, xuất khẩu của Việt Nam tăng 19% từ năm 2020 đến năm 2021.

Những năm gần đây, Việt Nam là nước được hưởng lợi từ cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc nhất là trong cạnh tranh vốn FDI. Khi căng thẳng giữa 2 cường quốc gia tăng, Trung Quốc đã có một thái độ ít thân thiện hơn với doanh nghiệp nước ngoài. Chính sách Zero Covid của Trung Quốc càng khiến các doanh nghiệp bắt đầu tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ để giảm thiểu sự gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu.

Chỉ tính riêng trong năm 2021, ít nhất 11.000 công ty nước ngoài đã hủy đăng ký công ty của họ tại Trung Quốc, trái ngược hoàn toàn với mức tăng ròng 8.000 công ty nước ngoài đăng ký vào năm 2020.

Trong số đó, các công ty như Apple, Samsung và Hasbro, những công ty có nền sản xuất nhiều năm hoạt động ở Trung Quốc, đã quyết định giảm hoạt động của họ tại quốc gia tỷ dân này.

“Việt Nam đã được hưởng lợi khi các công ty lớn chuyển sản xuất sang quốc gia này nhằm để tận dụng lợi thế của chi phí thấp, cơ sở hạ tầng phát triển, môi trường kinh doanh thuận lợi và thành công trong việc giảm thiểu tác động kinh tế của Covid-19”, trang Sputnik nhấn mạnh.

Lấy ví dụ, Foxconn Hon Hai, nhà sản xuất điện tử nổi tiếng có hợp đồng với tất cả các công ty công nghệ lớn – bao gồm cả gã khổng lồ Apple – tuyên bố sẽ đầu tư 300 triệu USD vào một nhà máy mới ở miền Bắc Việt Nam.

Gần đây, Google đã thông báo rằng họ có kế hoạch chuyển một nửa lượng sản xuất điện thoại Pixel sang Việt Nam, trong khi Microsoft chọn Việt Nam làm nơi sản xuất Xbox.

Nếu một vài năm trước, Trung Quốc là nơi độc quyền sản xuất những mặt hàng này thì nay, tình hình đã khác.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng phải đối mặt với những trở ngại nghiêm trọng đối với tăng trưởng trong tương lai. Yếu tố hạn chế nhất là quy mô dân số của đất nước. Thực tế, Việt Nam sẽ không bao giờ vượt quá một phần nhỏ của Trung Quốc. Tương tự, lực lượng lao động của Việt Nam có kỹ năng tương đối thấp, nguồn cung năng lượng đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu.

Theo giới quan sát, tiềm năng tăng trưởng kinh tế tốt chính là yếu tố giúp Việt Nam thu hút dòng vốn đầu tư lâu dài từ các quỹ ngoại trên toàn cầu.

Quỹ đầu tư đến từ Phần Lan – Pyn Elite Fund mới đây khẳng định rằng, sau 15 năm đầu tư tại Việt Nam, Quỹ sẽ tiếp tục chọn Việt Nam là điểm đầu tư lâu dài trong thời gian tới.

Ông Petri Deryng, thành viên Hội đồng Quản trị PYN Fund Management, cho biết: “Các nhà đầu tư ngoại như chúng tôi cảm thấy an tâm khi mọi thứ đều hòa hợp như vậy”.