Hành trình FBI lật mặt kỹ sư bán bí mật tàu ngầm như phim điệp viên
Theo thông cáo báo chí của Bộ Tư pháp Mỹ, cặp vợ chồng Jonathan, 42 tuổi và Diana Toebbe, 45 tuổi, bị Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) và Cơ quan điều tra hình sự của hải quân Mỹ bắt giữ ngày 9-10 vì tội bán bí mật tàu ngầm cho nước ngoài.
Khoảng 13h15 chiều 9/10, đoàn xe gồm khoảng một chục chiếc SUV đen ập đến một khu phố trung lưu ở Annapolis, Maryland, dừng lại ở xung quanh nhà của gia đình Toebbe, theo hàng xóm sống quanh đó. Một số người đếm được có khoảng 30 đặc vụ FBI đã có mặt tại đó, theo New York Times.
Một số đặc vụ dành hàng giờ để lục lọi trong chiếc xe hơi của vợ chồng Toebbe, tháo tung ghế và các bộ phận khác trong xe.
Một hàng xóm đang tổ chức tiệc sinh nhật trong căn nhà bên kia đường cũng được các đặc vụ dò hỏi về cặp đôi.
Hàng xóm cho biết các đặc vụ ở trong nhà của vợ chồng Toebbe cho đến khoảng 21h hoặc 22h. Nhìn qua cửa sổ, có thể thấy họ dường như đang chụp ảnh.
Jonathan Toebbe (42 tuổi) – một kỹ sư hạt nhân của Hải quân Mỹ – và vợ là Diana Toebbe (45 tuổi) bị bắt vì bị cáo buộc cố bán thông tin mật về tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân của Mỹ cho nước ngoài trong gần một năm, theo các tài liệu của tòa án được công bố ngày 10/10.
Chiếc bánh sandwich và gói kẹo cao su chứa bí mật của Hải quân Mỹ
Kỹ sư Jonathan Toebbe và vợ bị cáo buộc cố gắng bán thông tin về hệ thống đẩy hạt nhân của tàu ngầm tấn công lớp Virginia – công nghệ trọng tâm của thỏa thuận gần đây mà Mỹ và Anh ký với Australia.
Không có cáo buộc nào từ FBI hoặc Bộ Tư pháp về việc có bất kỳ quốc gia nào tiếp cận được thông tin mật.
Theo tài liệu của tòa án, cuộc điều tra về vợ chồng Toebbe bắt đầu vào tháng 12/2020, khi FBI thu được một gói hàng được gửi đến nước ngoài, kèm các hướng dẫn vận hành, chi tiết kỹ thuật và lời đề nghị thiết lập mối quan hệ bí mật.
Gói hàng đã bị chặn trong hệ thống thư tín của quốc gia khác và được gửi đến tùy viên pháp lý của FBI. Cơ quan này có các tùy viên như vậy ở 63 quốc gia.
“Vui lòng chuyển bức thư này đến cơ quan tình báo quân sự của nước bạn”, ghi chú trong gói hàng viết. “Tôi tin rằng thông tin này sẽ có giá trị lớn đối với quốc gia của các bạn. Đây không phải là một trò lừa bịp”.
Gói hàng đã gửi đến nước ngoài vào tháng 4/2020, nhưng chỉ đến tháng 12/2020, FBI mới tiếp cận được nó.
Lý do cho sự chậm trễ này không rõ ràng. Các tài liệu không cho biết liệu quốc gia nhận gói hàng đã trực tiếp đưa nó cho FBI, hay FBI có được nó thông qua một nguồn bí mật.
Đặc vụ FBI đã đóng giả là đại diện của chính phủ nước ngoài, làm theo hướng dẫn trong gói hàng và bắt đầu một cuộc trò chuyện được mã hóa, trong đó người gửi cung cấp bí mật của hải quân để đổi lại 100.000 USD bằng tiền điện tử.
Các email trao đổi giữa hai bên cho thấy lúc đầu Toebbe vẫn cảnh giác. Qua một loạt các cuộc trao đổi, FBI đã thuyết phục được Toebbe giao dịch.
FBI cũng sắp xếp một “tín hiệu” cho Toebbe từ đại sứ quán ở Washington của đất nước mà Toebbe gửi gói hàng đến. Các tài liệu không mô tả làm thế nào FBI có thể sắp xếp một tín hiệu như vậy.
FBI cho biết đặc vụ ngầm đã gửi 10.000 USD tiền điện tử cho Toebbe vào tháng 6/2021 để làm tin.
Nhiều tuần sau, các đặc vụ theo dõi vợ chồng Toebbe đến một địa điểm đã thỏa thuận ở Tây Virginia để trao đổi.
Theo tài liệu của tòa án, bà Toebbe trông chừng, trong khi ông Toebbe để lại một thẻ SD được đựng trong túi nhựa nhỏ kẹp giữa hai lát bánh mì sandwich bơ đậu phộng. Toebbe đã nhận được 20.000 USD bằng tiền điện tử cho giao dịch đó.
Bộ Tư pháp cho biết FBI đã cung cấp nội dung của thẻ nhớ cho một chuyên gia về các vấn đề hải quân. Người này xác định rằng nội dung thẻ nhớ bao gồm các yếu tố thiết kế và đặc điểm hoạt động của lò phản ứng tàu ngầm lớp Virginia.
FBI đã tiến hành các cuộc trao đổi tương tự trong vài tháng tiếp đó, bao gồm ở Pennsylvania và một điểm thứ ba ở Virginia hồi tháng 8.
Một thẻ nhớ có chứa thiết kế sơ đồ cho tàu ngầm lớp Virginia đã được giấu trong một gói kẹo sao su, theo tài liệu của tòa án.
Sau khi nhận được 70.000 USD tiền điện tử, Toebbe đã cung cấp một khóa giải mã để đọc nội dung của một trong các thẻ dữ liệu, các quan chức cho biết.
FBI và Cơ quan Điều tra Hình sự Hải quân đã bắt giữ Jonathan và Diana Toebbe vào ngày 9/10, sau khi cặp đôi này để lại thẻ SD khác tại một địa điểm trao đổi.
Nhiều email trao đổi giữa Toebbe và đại diện nước ngoài mà FBI đóng giả đã được chép lại trong tài liệu của tòa án. Kỹ sư này sử dụng hai biệt danh là Alice Hill và Bob Burns.
Các tin nhắn cho thấy Toebbe đang cung cấp thông tin mật cho một cường quốc đã có tàu ngầm hạt nhân.
FBI trích dẫn một ghi chú, do một trong hai vợ chồng Toebbe viết, cho biết thông tin mà họ cố bán “phản ánh bài học kinh nghiệm của Hải quân Mỹ trong nhiều thập kỷ, có thể đảm bảo an toàn cho các thủy thủ”.
“Người tốt”
Toebbe có bằng cấp cao về kỹ thuật hạt nhân. Hồ sơ cho thấy ông là một thành viên của Lực lượng Dự bị Hải quân, đã làm việc trong 15 tháng tại văn phòng của người đứng đầu các hoạt động hải quân.
Toebbe làm việc cho quân đội Mỹ từ năm 2017. Ông phục vụ trong hải quân và thăng cấp bậc trung úy trước khi chuyển đến Lực lượng Dự bị Hải quân, nơi ông rời đi vào tháng 12/2020. Cùng tháng, FBI bắt đầu liên lạc với ông.
Theo tài liệu của tòa án, Toebbe đã làm việc về động cơ đẩy hạt nhân của hải quân từ năm 2012, bao gồm cả công nghệ được thiết kế để giảm tiếng ồn và độ rung của tàu ngầm. Đây là những yếu tố có thể ảnh hưởng đến việc xác định vị trí của chúng.
Cụ thể, từ năm 2012 đến năm 2014, Toebbe làm việc liên quan đến các lò phản ứng hạt nhân của hải quân ở Arlington, Tây Virginia.
Sau đó, ông trở thành sinh viên tại trường dạy về lò phản ứng hạt nhân của hải quân ở Pittsburgh trước khi trở lại Arlington để làm việc về các lò phản ứng một lần nữa.
Khi FBI đến và tìm hiểu về gia đình Toebbe hôm 9/10, rất ít hàng xóm chia sẻ thông tin về họ, nhưng một số người nói rằng vợ chồng Toebbe là người lãnh đạm, thường phớt lờ khi có ai đó vẫy chào họ.
Jerry LaFleur, ở sát nhà với cặp vợ chồng, cho biết mình thỉnh thoảng vẫy tay với ông Toebbe, nhưng lần duy nhất họ nói chuyện là khi ông LaFleur xin phép cắt cỏ ở phía hàng rào của ông Toebbe.
“Ông ấy có vẻ là người tốt, bình thường, không có gì khiến tôi phải để ý”, ông LaFleur nói.
Theo hàng xóm, nhà Toebbe có hai con, họ đã trở về nhà một thời gian ngắn vào hôm 10/10 để thu dọn đồ đạc.
Bà Toebbe là giáo viên tại Key School, một trường tư thục trong khu phố nổi tiếng với triết lý tiến bộ. Nhà trường cho biết vào ngày 10/10 rằng bà đã bị đình chỉ chức vụ vô thời hạn.
Cặp đôi dự kiến xuất hiện tại tòa án liên bang ở Martinsburg, Tây Virginia, vào ngày 12/10.
Công nghệ không được chia sẻ trong 70 năm
Tài liệu mật mà Toebbe cố bán bao gồm các thiết kế có thể hữu ích cho nhiều quốc gia chế tạo tàu ngầm.
Động cơ đẩy hạt nhân là một trong những thông tin được Hải quân Mỹ bảo vệ chặt chẽ nhất, một phần là do các lò phản ứng được cung cấp nhiên liệu bằng uranium làm giàu cao, cũng có thể được chuyển đổi thành nhiên liệu cho vũ khí hạt nhân.
Trong thỏa thuận AUKUS, Mỹ và Anh sẽ giúp Australia triển khai các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân, được trang bị hệ thống đẩy hạt nhân có tầm hoạt động vô hạn, và trong một số trường hợp, có thể chạy rất yên tĩnh để chúng khó bị phát hiện.
Thiết lập các lò phản ứng nhỏ gọn, an toàn dành cho hải quân cũng là một nhiệm vụ đòi hỏi kỹ thuật khó. Kể từ năm 1958, Mỹ chỉ mới chia sẻ công nghệ với Anh, trước khi hiệp ước ba bên giữa Mỹ, Anh, và Australia (AUKUS) được thành lập.
Khi làm việc tại phòng thí nghiệm năng lượng nguyên tử Bettis, một cơ sở nghiên cứu của chính phủ ở Tây Mifflin, Pennsylvania, ông Toebbe đã có thể tiếp cận các tài liệu mà ông cố bán.
Bí mật về tàu ngầm của Mỹ là điều mà nhiều đối thủ cạnh tranh nhăm nhe trong nhiều thế hệ.
Sự phổ biến của vệ tinh hình ảnh và sự gia tăng của tên lửa diệt tàu đã khiến các quốc gia phải đặt nặng vấn đề làm thế nào để giúp tàu ngầm có thể di chuyển mà không bị phát hiện và tấn công bất ngờ.
Minh Hằng
