Giáo sư Hoàng Tụy đã ra đi ở tuổi 92
GS. Hoàng Tụy, một trong số rất ít nhà khoa học mà khi nhắc đến tên thì hầu hết mọi người dân Việt Nam đều biết, đã tạ thế lúc 15 giờ 30 chiều nay, ở tuổi 92.
Dù biết ông mệt đã lâu và sức khỏe ngày một yếu, tôi không thể không bàng hoàng và tiếc nuối khi nhận được tin. Có thể nói không quá rằng GS. Hoàng Tụy là một trong số rất ít các nhà khoa học mà khi nhắc đến tên thì hầu hết mọi người Việt Nam đều biết. Bởi lẽ trên tất cả, ông là một nhà giáo, đóng góp cho nền giáo dục Việt Nam từ những ngày đầu tiên thành lập cho tới tận lúc nhắm mắt xuôi tay. Một quá trình kéo dài hơn bảy mươi năm, từ năm 1947, khi ông dạy học ở trường Lê Khiết (Quảng Ngãi) tới nay.
Hai năm gần đây, GS. Hoàng Tụy yếu dần mặc dù đầu óc vẫn hết sức minh mẫn và vẫn trăn trở với thời cuộc. Email cuối cùng mà chúng tôi nhận được từ ông được viết lúc 21 giờ 47 ngày 15.2.2018, khi ông đã sang tuổi 91, thể hiện những trăn trở của mình đối với nền giáo dục nước nhà. Những lần chúng tôi tới thăm trong năm nay, GS. Hoàng Tụy thường tâm sự rằng nỗi khổ lớn nhất bây giờ là không đọc được, không viết được, không nghe được, dù vẫn suy nghĩ được, và ông sẵn sàng đổi tất cả những vinh quang đã có để có được sức khỏe. Âu cũng là trăn trở của một kẻ sĩ đối với đất nước.
Năm 1956, GS. Hoàng Tụy bắt đầu giảng dạy tại Trường đại học Sư phạm và Trường đại học Tổng hợp Hà Nội cho tới năm 1968. Theo GS. Hoàng Tụy, những năm ở Trường đại học Tổng hợp Hà Nội là thời kỳ nghiên cứu khoa học hiệu quả nhất của ông. Giai đoạn đó cũng chứng kiến sự chuyển hướng của Hoàng Tụy từ nghiên cứu lý thuyết (giải tích hàm) sang nghiên cứu ứng dụng (quy hoạch tối ưu) nhằm đáp ứng nhu cầu của đất nước. Trong công bố năm 1964 trên “Báo cáo của Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô”, Hoàng Tụy là người đầu tiên khảo sát các bài toán quy hoạch lõm (trước đó các bài toán quy hoạch chỉ xét trường hợp “lồi”) và đưa ra phướng pháp xử lý sau này mang tên ông, lát cắt Tụy. Nghiên cứu của ông mở đường cho việc tiếp cận hiệu quả bài toán tối ưu toàn cục.
Cũng trong thời gian này, Hoàng Tụy, với sự cương trực và thẳn thắn của mình đã đấu tranh chống lại đường lối “lý lịch chủ nghĩa” thịnh hành thời đó. Cùng với GS. Lê Văn Thiêm và một số nhà khoa học khác, Hoàng Tụy bị quy kết “thiên tài chủ nghĩa” và bị kỷ luật. Theo lời kể của con trai ông, có những thời kỳ, Hoàng Tụy hàng ngày vẫn đi dạy nhưng đêm về phải ngồi viết kiểm điểm. Năm 1968 ông chuyển về Ủy ban Khoa học Kỹ thuật, phụ trách Thư ký vụ ban Toán, và chuyển về Viện Toán học năm 1970 khi viện được thành lập. Cùng với GS. Lê Văn Thiêm, GS. Hoàng Tụy đã góp phần xây dựng Viện Toán học trở thành một viện nghiên cứu với các chuẩn mực quốc tế từ rất sớm.
Theo tạp chí MathReview, tạp chí bình luận toán học của Hội Toán học Hoa Kỳ, Hoàng Tụy công bố công trình khoa học đầu tiên năm 1959 và công bố công trình cuối cùng năm 2018. Trọn 60 năm cuộc đời, 168 công bố của ông đã có hơn 900 tác giả trích dẫn, nhiều nhất trong số các tác giả Việt Nam. Ảnh hưởng của ông trong khoa học chắc chắn vẫn còn lâu dài sau khi ông mất đi. Còn các nhà toán học Việt Nam chắc chắn sẽ vẫn nhớ tới ông như một người thầy, người truyền cảm hứng, người tạo điều kiện cho toán học Việt Nam phát triển.
(Theo Thanh Niên)
