Đường dây than lậu triệu tấn đã ‘tác oai, tác quái’ ở Thái Nguyên ra sao?

Bãi thải liên tục sạt lở,  mỏ nổ mìn làm nứt nhà dân, xe chở than quá tải cày nát đường giao thông… là nỗi khổ của người dân Thái Nguyên quanh mỏ than Minh Tiến, trong khi chính quyền địa phương xử phạt không xuể!

Che giấu sự cố môi trường

Đường dây than lậu 2,5 triệu tấn liên quan đến Công ty CP Yên Phước, có mỏ than Minh Tiến, nằm trên địa phận xã Na Mao và Minh Tiến, H.Đại Từ (tỉnh Thái Nguyên) vừa bị Bộ Công an triệt phá từng liên tục gây ra nhiều sự cố ô nhiễm môi trường, bị người dân địa phương tố giác, các cấp chính quyền tỉnh Thái Nguyên xử phạt nhiều lần.

Gần đây nhất, tháng 8.2020, PV từng khảo sát và chứng kiến bãi đổ thải của mỏ than Minh Tiến trên núi Hồng, gây ra sự cố sạt lở uy hiếp hàng chục hộ dân tại xóm Cây Thổ và Ao Soi, xã Na Mao, H.Đại Từ

Trước đó vào tháng 11.2019, bãi thải của mỏ than Minh Tiến lún nứt từ 0,5 – 1,5 m, dài từ 10 – 20 m. Đến đầu tháng 8.2020, bãi thải này tiếp tục sụt lún đất, đá ở 3 bể lắng thuộc chân bãi thải, với chiều dài khoảng 30 m, lún sâu 0,6 m.

Theo ước tính của cơ quan chức năng, sự cố sạt lở bãi thải này khiến 9.000 m3 bùn thải, đất đá có thể sạt lở đất cứ nào, nên nó được ví như “bom thải” treo trên đầu các khu dân cư ở xã Na Mao.

Ông Lương Văn Xuân, nhà ở xóm Ao Soi, phản ánh mỏ than Minh Tiến đi vào hoạt động một thời gian thì đời sống người dân khốn khổ. Mỗi lần mưa lớn, nước từ bãi thải dốc xuống vùi lấp ruộng, ao, vườn không thể canh tác. Cách đây 3 năm, ông Xuân vay tiền ngân hàng đào ao, kè bờ thả cả nhưng chỉ sau vài trận mưa, ao cá lắng đầy bùn thải, giờ phải bỏ hoang. Không chỉ vậy, mỗi lần mỏ cho nổ mìn khai thác than, nhà dân dưới chân núi rung bần bật.

Ở xóm Ao Soi này, nhà dân cùng nhiều công trình chuồng chăn nuôi gia súc kiên cố đều ghi nhận tình trạng lún, nứt do liên tục hứng chịu dư chấn từ hoạt động nổ mìn khai thác than.

Theo từ UBND H.Đại Từ, trong tháng 8.2018, bãi thải mỏ than Minh Tiến bị người dân địa phương tố gây ra sự cố tràn bùn thải vùi lấp lúa, hoa màu của người dân. Khi UBND H.Đại Từ và Sở TN-MT tỉnh Thái Nguyên kiểm tra thì phát hiện doanh nghiệp này đã cố tình che dấu, không thông báo cho cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường và chính quyền địa phương khi phát hiện sự cố môi trường.

Ghi nhận thực tế tại xã Na Mao và Phú Cường, xe chở than của Công ty CP Yên Phước cơi nới thùng, chở quá tải chạy rầm rập, bụi than tung mù mịt gây ô nhiễm môi trường từng là nỗi kinh hoàng, ám ảnh của người dân địa phương trong rất nhiều năm qua.

Nhiều tuyến đường giao thông tại xã Phú Cường cũng như trong khu vực H.Đại Từ bị xe chở than của doanh nghiệp này cày nát, liên tục hư hỏng. Điển hình nhất là cầu đập tràn xã Phú Cường, trọng tải chỉ 13 tấn nhưng phải “chịu” xe chở than vượt thiết kế hàng chục tấn. Khi lãnh đạo, địa phương phản ánh, chủ doanh nghiệp chỉ tuyên bố ranh rờn: “Hỏng tôi sửa, vỡ tôi đền”.

Để xử lý xe chở quá tải, Công an H.Đại Từ từng nhiều lần lập trạm cân trọng tải nhưng mỗi lần mở chốt thì các xe của doanh nghiệp này tìm cách né tránh, cố tình chạy xe không, tìm cách cản trở, không đưa xe vào trạm cân.

“Phạt không xuể, nó khủng khiếp lắm”

Trao đổi với PV, một cán bộ công tác tại UBND H.Đại Từ từng tham gia nhiều đoàn công tác liên ngành kiểm tra mỏ than Minh Tiến, ngao ngán, nói: “Mỏ này ngang nhiên vi phạm pháp luật, tái phạm nhiều lần, phạt không xuể. Nhiều lần đoàn xuống kiểm tra, chủ doanh nghiệp ỷ thế có quan hệ, không hợp tác, thậm chí có lần mắng chửi cả thành viên đoàn kiểm tra”.

Cũng theo tìm hiểu của chúng tôi, từ năm 2018 khi mỏ than Minh Tiến đi vào hoạt động đến nay, ngoài hàng chục lỗi vi phạm bị UBND H.Đại Từ xử lý thì qua công tác kiểm tra của các Sở TN-MT, Sở Công thương, UBND tỉnh Thái Nguyên có 2 quyết định xử phạt hành chính Công ty CP Yên Phước với số tiền lên tới 575 triệu đồng.

Cụ thể, quyết định xử phạt 200 triệu đồng vào tháng 1.2019 về các hành vi: không kịp thời thông báo cho cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nơi gần nhất khi phát hiện sự cố môi trường; không lập báo cáo quản lý chất thải nguy hại định kỳ; khai thác khoáng sản khi không có giám đốc điều hành mỏ với trường hợp khai thác khoáng sản bằng phương pháp lộ thiên.

Đến tháng 7.2020, UBND tỉnh Thái Nguyên tiếp tục ra quyết định xử phạt Công ty CP Yên Phước số tiền 375 triệu đồng về các hành vi: khai thác không đúng thông số về chiều cao tầng của hệ thống khai thác đã xác định trong thiết kế mỏ; tổng diện tích khai thác vượt ra ngoài ranh giới khu vực được phép; sử dụng trái phép 189.844 m2 đất rừng sản xuất.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp không lập đầy đủ nội dung trong hộ chiếu mổ mìn; không thu gom chất thải nguy hại theo quy định, để chất thải nguy hại ngoài trời gây ô nhiễm môi trường.

Theo thông tin Bộ Công an, trong 12 bị can bị bắt liên quan đường dây khai thác, vận chuyển buôn bán 2,5 triệu tấn than lậu liên quan đến các bãi than khổng lồ ở Hải Dương vừa bị phát giác như đã đưa tin, có 2 bị can là anh em sinh đôi gồm: Bùi Hữu Thanh, Bùi Hữu Giang (trú tại Quảng Ninh), từng nổi tiếng trong  các thương vụ giao dịch lan đột biến 250 tỉ đồng của vườn lan Đất Mỏ.

Ngoài ra, có 4 bị can của Công ty CP Yên Phước, gồm bà Châu Thị Mỹ Linh, Giám đốc; Doãn Thị Định, nhân viên kế toán và 2 nhân viên khác là Ngụy Quang Thuyên, Đỗ Thị Luyến.

Bộ Công an cũng đang điều tra, làm rõ các bị can này có hay không hành vi rửa tiền buôn lậu than qua các phi vụ giao dịch lan đột biến.

Phan Hậu