Đòn dưới thắt lưng của Mỹ khiến cả Saudi, Thổ và Iran đều ngao ngán: Israel hưởng lợi?
Theo Reuters, chỉ 1 giờ trước khi chính thức rời khỏi vị trí Tổng thống Mỹ, ông Trump đã thông qua một thương vụ vũ khí quan trọng ảnh hưởng tới cán cân quân sự ở Trung Đông.
Đòn dưới thắt lưng 1 giờ trước lễ nhậm chức của ông Biden
Hãng tin Reuters dẫn “các nguồn tin quen thuộc với tình hình” cho biết Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) đã ký một thỏa thuận với Mỹ để mua 50 tiêm kích tàng hình F-35 và tối đa 18 máy bay không người lái vũ trang (UCAV).
Một trong những nguồn tin của Reuters cho biết thỏa thuận được ký khoảng 1 giờ trước khi tân Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên thệ nhậm chức.
Tài liệu này cho thấy UAE đã vượt qua quá trình thương lượng và cấu hình của các máy bay phản lực đồng thời đưa ra yêu cầu mua hàng trở thành chính thức.
UAE và chính quyền Mỹ dưới thời ông Donald Trump từng hy vọng đạt được thỏa thuận vào tháng 12/2020, nhưng thời gian bàn giao máy bay, chi phí bao gồm các gói công nghệ và đào tạo liên quan đến thỏa thuận đã kéo dài các cuộc đàm phán.
Các máy bay phản lực là thành phần chính của thương vụ bán vũ khí công nghệ cao trị giá 23 tỷ USD từ General Atomics, Lockheed Martin Corp và Raytheon Technologies Corp cho UAE được công bố vào mùa thu năm 2020.
Mặc dù UAE và chính quyền tiền nhiệm đã chứng tỏ nỗ lực để đạt được thỏa thuận trước khi ông Biden nhậm chức, nhưng vị tân Tổng thống Mỹ cho biết ông sẽ kiểm tra lại các thỏa thuận dưới thời ông Trump.
Bộ Ngoại giao Mỹ và Đại sứ quán UAE tại Washington hiện chưa phản ứng lại yêu cầu bình luận.
Saudi, Thổ, Iran “méo mặt”
Việc UAE, quốc gia Trung Đông thứ hai sau Israel sở hữu số lượng lớn F-35 và UCAV (được cho là MQ-9 Reaper) được cho là sẽ thay đổi cán cân quân sự trong khu vực theo hướng không có lợi cho nhiều bên.
Cần nhấn mạnh rằng trong những năm gần đây UAE đã vươn lên trở thành một quốc gia có ảnh hưởng trong khu vực
Với một loạt hành động quyết đoán như rút quân khỏi Yemen, đóng vai trò quan trọng trong xung đột Libya, tái lập quan hệ với Syria và bắt tay Israel thông qua “Hiệp định Abraham”, có thể thấy UAE dần thay thế vai trò “lá cờ đầu” của Arab Saudi đối với các quốc gia Vùng Vịnh.
Trong quá trình “lột xác” này, UAE không tránh khỏi việc đụng độ với các thế lực cũ trong khu vực.
Có thể kể ra cuộc đối đầu giữa Hội đồng Chuyển tiếp miền nam Yemen (STC) do UAE hậu thuẫn với các lực lượng thân Saudi, việc UCAV, hệ thống Pantsir-S1 của UAE về phe Quân đội Quốc gia Libya (LNA) đối đầu lực lượng Thổ và Chính phủ Hiệp định Quốc gia (GNA).
Đối với Iran, dù Abu Dhabi vẫn giữ quan hệ ngoại giao và kinh tế với quốc gia này nhưng hai nước vẫn tồn tại tranh chấp 3 hòn đảo trong Vịnh Ba Tư là Abu Musa, Greater Tunb, Lesser Tunb.
Cần nhấn mạnh rằng việc chấp nhận bán F-35 cho UAE của Mỹ không che giấu mục đích của Washington nhằm sử dụng quân đội nước này như một “lá chắn” trước các hành động của Iran trong khu vực.
Việc Abu Dhabi sở hữu F-35 và MQ-9 Reaper (cần lưu ý rằng đây là loại UCAV sản xuất hàng loạt đầu tiên trên thế giới có thể không chiến) chắc chắn sẽ ảnh hưởng lớn nhất tới Libya, chiến sự có thể tái bùng phát với ưu thế trên không nằm hoàn toàn trong tay UAE và Ai Cập.
Khả năng UAE đưa các máy bay hiện đại này hỗ trợ STC ở Yemen cũng có thể được tính tới, đây là một đòn giáng mạnh vào sự đoàn kết của Liên minh do Arab Saudi dẫn đầu – khiến tình hình tại quốc gia đang chìm trong nội chiến này sẽ chuyển sang “thế chân vạc”.
Israel “nhắm mắt cho qua” để được hưởng lợi?
Ngày vào tháng 9/2021, bất chấp việc Tel Aviv tuyên bố phản đối việc Mỹ bán tiêm kích F-35 cho UAE, Bộ Quốc phòng Israel cho rằng thỏa thuận này gần như “đã xong”.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu được cho là đã “chọn không cố gắng ngăn chặn thỏa thuận vũ khí” để đổi lấy việc bình thường hóa các mối quan hệ.
Bộ trưởng Quốc phòng Israel Benny Gantz tự tin cho rằng bất chấp bất kỳ thỏa thuận nào có thể xảy ra trong tương lai Israel sẽ vẫn duy trì lợi thế về chất lượng quân sự (QME) ở Trung Đông.
“QME là một khía cạnh quan trọng trong an ninh của Israel, và nhấn mạnh rằng QME của Israel sẽ không gặp rủi ro và Jerusalem sẽ có thể duy trì các lợi ích an ninh của mình”.
Có thể thấy cùng với các biện pháp xích lại gần nhau giữa UAE và Israel sau “Hiệp ước Abrams” hôm 13/8/2020 được trung gian bởi Mỹ, Tel Aviv có thể thấy mình đã có thêm đồng minh trong khu vực và việc đồng minh mới này sở hữu F-35 không hẳn là điều đáng ngại.
Điều này đặc biệt đúng khi hôm 17/1 tờ The Wall Street Journal đưa tin Mỹ sắp đưa Israel vào Bộ Chỉ huy Trung tâm (CENTCOM), một bộ chỉ huy quân sự giám sát một khu vực rộng lớn ở Trung Đông.
Điều này đồng nghĩa với việc Israel sẽ có hợp tác sâu rộng hơn với các đồng minh Vùng Vịnh của Mỹ trong CENTCOM và tất nhiên là với UAE.
Tờ Jerusalem Post cho rằng Israel đang cân nhắc những thứ họ có thể yêu cầu từ Washington để “cân bằng” với thương vụ này.
Vào mùa hè năm 2020, ám chỉ rằng Mỹ sẽ phải bồi thường cho bất kỳ thỏa thuận vũ khí nào đã ký với UAE, ông Gantz, người đứng đầu Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) nhấn mạnh:
“Chúng tôi cũng thực hiện các giao dịch với phía Mỹ và có thể sẽ nhận được nhiều nền tảng và hệ thống (vũ khí) hơn. Tuy nhiên đây không phải là thỏa thuận một sớm một chiều”.
Cho tới ngày 4/1/2021, ông Gantz tiếp tục tiết lộ rằng Tel Aviv đang đàm phán để mua thêm phi đội F-35 thứ 3 từ Mỹ.
“Không nghi ngờ gì nữa, chúng tôi cần mở rộng các phi đội F-35 của mình. Chúng tôi hiện có hai phi đội, và tôi nghĩ rằng chúng tôi sẽ mở rộng chúng. Đó là điều tôi yêu cầu ở người Mỹ.
Cần nhấn mạnh rằng cho tới thời điểm hiện tại của bài viết, các tin tức về thương vụ F-35 giữa Mỹ và Israel vẫn chưa được công bố, đồng nghĩa với nhiều khả năng việc đàm phán để mua thêm tiêm kích tàng hình sẽ diễn ra dưới thời ông Biden.
Ngoài 20 chiếc F-35I Adir hiện trong trang bị, Israel đã đồng ý mua ít nhất 50 tiêm kích F-35 từ nhà sản xuất Lockheed Martin. Dự kiến chúng sẽ được giao theo lô thứ hai và thứ ba cho đến năm 2024.
Với trên 70 tiêm kích F-35 trước năm 2024, Israel chắc chắn sẽ duy trì QME so với bất kỳ đối thủ nào trong khu vực trong ít nhất là 1 thập kỷ nữa, vì cần lưu ý rằng theo các nguồn tin của Jerusalem Post, UAE chỉ có thể sở hữu đủ 50 chiếc F-35 và 18 UCAV cho tới năm 2027.
Hoài Giang
