Đối ngoại Việt Nam năm 2020: Dấu mốc lịch sử và trách nhiệm kép

Năm 2020 đánh dấu mốc lịch sử với đối ngoại Việt Nam, nhất là ngoại giao đa phương, khi lần đầu đảm nhiệm hai trọng trách là chủ tịch ASEAN và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Giữ vai trò kép đồng nghĩa gánh trách nhiệm kép.

Phiên họp toàn thể Đại hội đồng Liên Hợp Quốc sáng 7/6/2019 tại New York (Mỹ), Chủ tịch Đại hội đồng LHQ Maria Fernanda Espinosa công bố Việt Nam trúng cử ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an (HĐBA) nhiệm kỳ 2020 – 2021 với số phiếu là 192/193. Trong khán phòng, đại diện các nước trong Đại hội đồng vỗ tay không ngớt cùng nhiều lời chúc mừng Việt Nam khi đạt số phiếu cao kỷ lục, cao nhất trong hơn 70 năm kể từ ngày LHQ ra đời.

5 tháng sau, lần thứ hai tiếng vỗ tay của hàng nghìn quan khách quốc tế lại vang lên ở thủ đô Bangkok sau khi Thủ tướng Thái Lan Prayut Chan-o-cha trao vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020 cho Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc.

“Tôi tin rằng Việt Nam sẽ tiếp nhận vai trò Chủ tịch ASEAN từ Thái Lan với niềm tự hào và thực hiện giấc mơ của ASEAN nhằm thúc đẩy quan hệ đối tác để duy trì hòa bình, tự do, an ninh và thịnh vượng trong khu vực trong hiện tại và tương lai”, Thủ tướng Thái Lan nói tại lễ chuyển giao.

Năm 2020 tình hình chính trị – an ninh, kinh tế – xã hội thế giới diễn biến nhanh chóng, phức tạp và khó lường. Các nước lớn gia tăng cạnh tranh chiến lược, căng thẳng, xung đột leo thang tại nhiều khu vực. Thách thức an ninh phi truyền thống như dịch bệnh Covid-19, biến đổi khí hậu, an ninh nguồn nước, khủng bố, tội phạm có tổ chức… ngày càng lan tỏa, khó kiểm soát hơn trong một “thế giới phẳng”.

Việt Nam – chúng ta có nhiều thuận lợi nhờ vị thế, uy tín quốc tế ngày càng cao, đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, yêu chuộng hòa bình, chủ trương “chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ chế đa phương, đặc biệt là ASEAN và LHQ” của Đại hội Đảng lần thứ XII.

Trong các thông điệp khi Việt Nam đảm nhận vai trò kép, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh “để hoàn thành trọng trách mà cộng đồng quốc tế giao phó” cần xác định đây là “một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu của Ðảng và Nhà nước”.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng khẳng định Việt Nam “sẽ nỗ lực hết sức mình để đảm nhiệm thành công trọng trách Uỷ viên không thường trực HĐBA”, “Với sự đồng lòng nhất trí và cam kết mạnh mẽ, chúng ta sẽ hiện thực hóa thành công mục tiêu vì Cộng đồng ASEAN, vì nhân dân ASEAN!”.

Với LHQ, trên tinh thần “Đối tác vì hòa bình bền vững”, Việt Nam luôn đề cao tuân thủ Hiến chương LHQ, các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế. Ủng hộ tìm kiếm giải pháp cho các tranh chấp, xung đột khu vực và quốc tế thông qua đàm phán, tính đến lợi ích chính đáng của các bên liên quan. Luôn sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm tái thiết và phát triển đất nước, hội nhập quốc tế và khu vực.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung cho biết: Chúng ta đã tham gia một cách tự tin, chủ động và thực chất trong các hoạt động của HĐBA, vừa khẳng định lập trường nguyên tắc một cách có bản sắc, vừa thể hiện quan điểm khách quan, cách xử lý linh hoạt, khéo léo.

Việt Nam đã nhanh chóng bắt nhịp, thực hiện tốt vai trò điều hành hoạt động, thương lượng các văn kiện, đại diện cho HĐBA trong quan hệ với các nước, Ban Thư ký LHQ, các tổ chức quốc tế, khu vực cũng như báo giới.

Ngay trong tháng 1 Việt Nam đã đảm nhận nhiệm kỳ Chủ tịch Hội đồng Bảo an LHQ trong một tháng. Dưới sáng kiến của Việt Nam, Hội đồng Bảo an đã có những hoạt động đi vào lịch sử, đó là tổ chức phiên họp về hợp tác giữa Liên Hợp Quốc và ASEAN. Lần đầu tiên Hội đồng Bảo an có số lượng bài phát biểu lớn nhất từ trước tới nay, 111 bài. Đây cũng là lần đầu tiên Hội đồng Bảo an đưa ra một tuyên bố riêng về hiến chương LHQ.

Các nước coi trọng và lắng nghe ý kiến của Việt Nam trong tham gia xử lý các vấn đề phức tạp ở khu vực châu Á như Iran, Hong Kong, Rakhine (Myanmar)… Dư luận báo chí và giới học giả quốc tế có nhiều bình luận tích cực về đóng góp của Việt Nam tại HĐBA, đặc biệt đã có nhận định cho rằng Việt Nam là tâm điểm chú ý của toàn cầu với vị trí, uy tín và “trọng trách kép” trong năm 2020.

Các sáng kiến này phù hợp với mong muốn của các nước thành viên LHQ nói chung và các nước ASEAN nói riêng là đề cao Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế, khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực, đặc biệt trước xu hướng gia tăng hành động đơn phương, cường quyền, không tôn trọng luật pháp quốc tế, xâm phạm chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, can thiệp vào công việc nội bộ các quốc gia…

Việt Nam cũng đã chứng tỏ năng lực chủ trì, điều hành công việc của các cơ quan trực thuộc của HĐBA mà chúng ta làm Chủ tịch, nhất là Ủy ban theo dõi thực hiện các nghị quyết của HĐBA về Nam Sudan (nơi chúng ta đang triển khai thành công Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 2).

Với ASEAN, Việt Nam vừa chuyển giao vai trò Chủ tịch ASEAN 2021 cho Brunei vào ngày 15/11/2020, Việt Nam đã khẳng định được vai trò lãnh đạo mạnh mẽ trong một môi trường địa chính trị đầy thách thức và cũng thể hiện được những gì tốt nhất để kỷ niệm 25 năm tham gia ASEAN.

Nhìn lại một năm qua, Việt Nam đã tổ chức thành công dưới hình thức trực tuyến và bán trực tuyến tất cả các cuộc họp cấp cao 36 và 37, cùng hơn 30 cuộc họp trực tuyến cấp Bộ trưởng và tương đương và hàng chục cuộc họp tham vấn.

Đặc biệt, hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 37 với 20 cuộc họp liên quan và hơn 80 văn kiện đã được thông qua. Đây là số văn kiện được thông qua cao nhất trong các kỳ họp ASEAN.

Đánh giá về kết quả của những sáng kiến do Việt Nam triển khai, các nước ASEAN cho rằng chủ đề mà Việt Nam đưa ra rất chính xác và đã trở thành một thương hiệu của ASEAN, đó là một ASEAN “Gắn kết và chủ động thích ứng”.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng cho biết khi từ đầu năm 2020 khi Việt Nam chuyển trọng tâm sang ứng phó với Covid-19, các biện pháp hỗ trợ người dân, cộng đồng doanh nghiệp; các đối tác đã đánh giá việc này là chính xác và hưởng ứng rất mạnh mẽ đề xuất của Việt Nam.

Nhờ đó, những sáng kiến như: Quỹ ASEAN ứng phó dịch, Kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp khu vực hay Trung tâm ASEAN ứng phó với các tình huống y tế công cộng khẩn cấp và dịch bệnh mới nổi đều được các nước hưởng ứng và đóng góp nhiệt tình.

Thành công của Việt Nam trong việc kiểm soát đại dịch Covid-19 có ý nghĩa quan trọng đối với vai trò dẫn dắt ASEAN.

Nhờ nỗ lực của Việt Nam, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) đã được ký kết và được xem là thành công lớn nhất của khối này trong năm nay, giúp tái khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc kinh tế của Đông Á.

Đánh giá lại một năm, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao bày tỏ: Việt Nam đã chứng tỏ được rằng mọi việc đều có thể thực hiện được, kể cả những vấn đề “không tưởng” như việc ký kết hay những vấn đề cần phải có sự giao dịch trực tiếp như việc thỏa thuận giữa các nước…Việc này không chỉ nhờ những nỗ lực cố gắng mà còn đòi hỏi sự sáng tạo rất lớn.

Thành công của Việt Nam với vai trò năm Chủ tịch ASEAN 2020 đã góp phần tạo động lực mới để sau hơn 5 thập kỷ hình thành và phát triển, ASEAN tiếp tục khẳng định sức mạnh của tình đoàn kết, năng lực tự cường và khả năng thích ứng linh hoạt với các thách thức trong bối cảnh bình thường mới của mỗi nước và toàn thế giới.

(Theo VNN)