Diplomat: Việt Nam đã là cường quốc bậc trung hay chưa?

Trang Diplomat vừa qua có bài viết với tiêu đề “Should Vietnam Embrace Middle Power Status?”, trong đó đưa ra câu hỏi mở rằng Việt Nam có nên định hình mình là một cường quốc bậc trung. Đồng thời, bài viết cũng đưa ra những lập luận từ các học giả kêu gọi Việt Nam hãy coi mình là cường quốc vì những thành tựu đã đạt được trong suốt thời gian qua.

Theo Diplomat, các học giả đang kêu gọi Việt Nam hãy coi mình là một cường quốc bậc trung và cư xử như một cường quốc bậc trung thực sự để phù hợp với vai trò ngày càng quan trọng của mình trong môi khu vực.

Mặc dù vẫn còn tồn tại nhiều quan điểm khác nhau về việc định hình một quốc gia như thế nào sẽ trở thành cường quốc bậc trung như “vị trí địa lí, quy chuẩn, hành vi cũng như những thành tựu”, nhưng cơ bản Việt Nam là quốc gia đã vượt qua được những chuẩn mực cơ bản để có thể tự xem mình là một “cường quốc bậc trung”, theo Diplomat.

Theo đó, Việt Nam đáp ứng được điều kiện nằm giữa các nước lớn đã và đang phát triển. Với dân số hơn 97 triệu người, Việt Nam đứng thứ 15 trong tổng số 251 quốc gia và vùng lãnh thổ tính theo dân số. Dân số trẻ và sôi động, chủ yếu sống ở các đô thị nhộn nhịp như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và Đà Nẵng, đã giúp Việt Nam nổi lên như một “mô hình tăng trưởng hàng đầu tiếp theo” với tâm lý khao khát sự thành công.

Hơn nữa, khả năng phục hồi kinh tế của Việt Nam, với mức tăng trưởng GDP thực tế là 7% vào năm 2019, đã đưa Việt Nam “hội nhập sâu rộng với nền kinh tế toàn cầu”. Thông qua tự do hóa thương mại, cải cách trong nước và đầu tư công lớn, Việt Nam đã trở thành một trong 5 nước có nền kinh tế phát triển hàng đầu ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương, đứng thứ 21 trong số 42 quốc gia trong khu vực. Năm 2020 và 2021 còn đánh dấu một bước tiến mới khi Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất của thế giới tại Châu Á.

Theo Chỉ số Sức mạnh Châu Á của Viện Lowy năm 2020, Việt Nam đứng thứ 12 trong số 26 quốc gia trong khu vực về sức mạnh toàn diện và thứ 11 về khả năng quân sự. Nhờ đó mà Việt Nam được ca ngợi là “một cường quốc bậc trung ở châu Á.”

Ngoài ra, cách tiếp cận địa lý cũng đưa ra đánh giá chiến lược và dài hạn về tình trạng địa chính trị của Việt Nam. Bên cạnh việc đứng cạnh gã khổng lồ Trung Quốc, Việt Nam còn nằm ở trung tâm của Đông Nam Á, hướng ra Biển Đông với đường bờ biển dài hơn 3.260 km và được các nước trong khu vực bao bọc. Nhờ vậy, Việt Nam chiếm vị trí chiến lược quan trọng, có vai trò cầu nối cho các nước Đông Nam Á cả về thềm lục địa và hàng hải.

Không giống như mối quan hệ căng thẳng kéo dài giữa Trung Quốc và Đài Loan và quan hệ liên Triều đầy biến động, sau khi thống nhất năm 1975, Việt Nam đã khá thành công trong việc cân bằng mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc, trở thành đối tác đầy tin cậy.

Hơn nữa, sự xuất hiện của khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương mang lại nhiều cơ hội hơn cho Việt Nam vì vị trí chiến lược của khu vực này tạo điều kiện thuận lợi cho lợi ích của các cường quốc trong khu vực, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và Australia, những nước đang nỗ lực tăng cường gắn kết với ASEAN.

Theo Diplomat, vai trò quốc tế của Việt Nam đang được nhiều nước công nhận và ủng hộ. Việt Nam đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược và đối tác toàn diện với hơn 30 quốc gia chủ chốt trên thế giới, có quan hệ hợp tác ngày càng sâu sắc và thực chất với các cường quốc chủ chốt như Mỹ, Nhật, Trung Quốc, Ấn Độ, Nga… Việt Nam cũng đã được bầu vào các vị trí quan trọng tại các tổ chức quốc tế, trong đó phải kể đến việc Việt Nam đảm nhận thành công cương vị Chủ tịch Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

Về kinh tế, Việt Nam đã thành công trong việc hội nhập kinh tế khi tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), thể hiện sự chủ động tham gia và cam kết mạnh mẽ đối với hội nhập thương mại tự do khu vực.

Trang Diplomat còn đề cập đến sự thành công của Sách Trắng Quốc phòng năm 2019 của Việt Nam, thể hiện chủ trương hiểu biết lẫn nhau và tin cậy chiến lược với các nước trên toàn cầu, nhấn mạnh nguyên tắc “Bốn không”, tức là không liên minh quân sự, không liên kết với nước này để chống lại nước khác, không có căn cứ quân sự nước ngoài đối với người Việt Nam đất để chống lại các nước khác, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế.

Về vấn đề Biển Đông, Việt Nam nhấn mạnh tôn trọng các chuẩn mực, nguyên tắc phù hợp với luật pháp quốc tế và các cơ chế giải quyết tranh chấp thông qua đối thoại và các biện pháp hòa bình. Vào tháng 10 năm 2020, Việt Nam tiếp tục khẳng định sẽ hoan nghênh lập trường của các quốc gia về Biển Đông với thiện chí và tinh thần trách nhiệm đối với Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982.

Một cách tiếp cận hành vi cho thấy Việt Nam đã nỗ lực và theo đuổi chủ nghĩa đa phương trong việc giải quyết các vấn đề khu vực và toàn cầu, tương đương với việc áp dụng “quyền công dân quốc tế tốt” làm ngôi sao dẫn đường cho ngoại giao của mình. Ngoài ra, Việt Nam đã thể hiện trách nhiệm của mình với cộng đồng quốc tế bằng cách cử lực lượng gìn giữ hòa bình thực hiện các nhiệm vụ của Liên hợp quốc. Cho đến nay, Việt Nam đã cử khoảng 200 binh sĩ gìn giữ hòa bình đến Cộng hòa Trung Phi và Nam Sudan để tham gia cuộc chiến chống lại Covid-19 trong khi thực hiện sứ mệnh gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc tại nước này.

Như vậy, Việt Nam cơ bản đã vượt qua được các tiêu chí để trở thành một cường quốc bậc trung. Tuy nhiên, hiện nay bản thân Việt Nam chưa đặt ra vấn đề định vị mình là một cường quốc bậc trung trong các văn bản chính trị, đối ngoại chính thức. Vì vậy, thời gian tới, trong các diễn ngôn, văn bản chính sách của mình, Việt Nam nên chủ động định vị mình là một cường quốc hạng trung, hoặc đặt ra mục tiêu sớm trở thành một quốc gia như vậy.

Như đã nói, việc định vị bản thân là một cường quốc hạng trung sẽ là một sự định hướng quan trọng, giúp các nhà hoạch định chính sách đối ngoại Việt Nam có cơ sở để đưa ra những sách lược ngoại giao phù hợp nhằm không ngừng mở rộng ảnh hưởng, nâng tầm vị thế quốc tế của đất nước. Ngoài ra, việc chủ động định hình bản sắc đối ngoại dựa trên vị thế cường quốc bậc trung sẽ giúp Việt Nam thể hiện sự tự tin chiến lược lớn hơn, tạo ra vị thế quốc gia tốt hơn, dễ dàng được cộng đồng quốc tế thừa nhận hơn, đồng thời giúp Việt Nam có tư thế đàm phán tốt hơn trước các đối tác.

Vì vậy, trong thời gian tới, ngành ngoại giao Việt Nam nên cân nhắc đưa vấn đề định vị Việt Nam như là một cường quốc hạng trung vào các nghiên cứu nội bộ, văn bản chính sách hay tuyên truyền đối ngoại. Để tạo cơ sở cho việc thực thi, vấn đề này cũng nên được đưa vào các văn bản chính thức cấp cao nhất của đất nước, ví dụ như trong các văn kiện của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 13 sắp tới.

Bảo Trâm (Lược dịch theo The Diplomat)