Đề thi tiếng Anh tốt nghiệp 2024 có thực sự “quá khó”?
Sau khi kết thúc môn tiếng Anh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024, nhiều tranh luận đã nổ ra trên mạng xã hội, với tâm điểm là nhận định “đề quá khó”, thậm chí có ý kiến cho rằng “người học IELTS 7.0 còn không làm nổi”. Tuy nhiên, nếu nhìn từ góc độ chuyên môn và đúng bản chất của kỳ thi phổ thông, đây là một cách hiểu lệch lạc, dễ gây hoang mang và làm méo mó định hướng giáo dục quốc gia.
Đề thi 2024: Cân bằng, bám sát chương trình, đủ phân loại
Trước hết cần phân biệt rõ: đề thi tốt nghiệp THPT là bài đánh giá năng lực sử dụng ngoại ngữ cơ bản theo chương trình phổ thông – một chương trình hướng tới số đông học sinh trên cả nước, trong đó có nhiều vùng khó khăn, hạn chế điều kiện học tập. Đề thi này chủ yếu tập trung vào mức độ nhận biết – thông hiểu – vận dụng thấp, chỉ có khoảng 10–15% câu hỏi mang tính phân hóa để phân loại học sinh giỏi và phục vụ xét tuyển đại học.
Trong khi đó, IELTS là bài thi học thuật quốc tế, đánh giá khả năng sử dụng tiếng Anh ở trình độ cao, đòi hỏi kiến thức xã hội sâu rộng, vốn từ vựng học thuật và tư duy phản biện bằng tiếng Anh. Cấu trúc, độ khó, thang điểm của IELTS hoàn toàn không tương đồng với đề thi tốt nghiệp – việc đem chúng ra để “so” với nhau là sự khập khiễng về mục tiêu, đối tượng và thiết kế.
Phân tích cấu trúc đề thi tiếng Anh năm nay cho thấy: 30/50 câu ở mức nhận biết – thông hiểu, tập trung vào ngữ pháp và từ vựng cơ bản như thì, mạo từ, liên từ, cấu trúc câu, từ loại – những nội dung nằm trong chương trình học phổ thông, được ôn luyện thường xuyên. 10 câu cuối thuộc phần đọc hiểu có tính phân hóa rõ rệt, nhưng không vượt quá yêu cầu của chuẩn chương trình lớp 12. Phần đọc hiểu tuy dài, nhưng câu hỏi chủ yếu kiểm tra khả năng tìm ý chính, xác định từ đồng nghĩa, thái độ tác giả – kỹ năng có thể rèn luyện tốt qua sách giáo khoa và tài liệu hỗ trợ chuẩn.
Nếu một học sinh có quá trình học nghiêm túc, chăm chỉ luyện đề và nắm chắc kiến thức cơ bản, thì đạt điểm trung bình trở lên là hoàn toàn khả thi. Đề thi không nhằm đánh đố, càng không phải để “gạn đục khơi trong” như một kỳ thi học sinh giỏi.
Cần đánh giá bài thi bằng tư duy chuyên môn, không phải cảm tính mạng xã hội
Việc một số phụ huynh và thí sinh bày tỏ mong muốn thay đề thi tốt nghiệp bằng IELTS là một biểu hiện của nhận thức sai lệch về công bằng trong giáo dục. Không phải học sinh nào cũng có điều kiện học IELTS, không phải địa phương nào cũng có trung tâm luyện thi, và không phải gia đình nào cũng đủ tài chính để theo đuổi một kỳ thi có lệ phí hàng triệu đồng/lần. Việc lạm dụng chứng chỉ quốc tế để thay thế đánh giá quốc gia dễ dẫn tới “hệ sinh thái song song” trong thi cử, tiềm ẩn nhiều bất cập về chất lượng, minh bạch và bình đẳng.
Không thể vì một bộ phận học sinh có điều kiện mà đánh đổi sự công bằng của hàng triệu học sinh phổ thông trên toàn quốc – những người học bằng chương trình quốc gia, ôn luyện bằng sách giáo khoa, dựa vào hệ thống công lập.
Mỗi đề thi quốc gia đều có hội đồng chuyên gia xây dựng, qua nhiều vòng phản biện, thử nghiệm và thẩm định. Những đánh giá mang tính cá nhân – đặc biệt từ góc độ “một người học IELTS thấy khó” – không thể đại diện cho cả hệ thống giáo dục, càng không thể dùng để định hướng dư luận.
Cần cảnh báo rằng nếu để các “làn sóng phẫn nộ mạng” tác động đến việc điều chỉnh cấu trúc hoặc mục tiêu thi cử, nền giáo dục phổ thông sẽ bị dẫn dắt bởi cảm tính thay vì khoa học. Khi đó, mục tiêu “giáo dục đại chúng” sẽ nhường chỗ cho mô hình giáo dục ưu tiên cá nhân, chắp vá và phân hóa mạnh mẽ về cơ hội.
Đề thi tốt nghiệp THPT môn tiếng Anh 2024 hoàn toàn phù hợp với vai trò là một bài đánh giá năng lực phổ thông cơ bản. Nếu có điểm cần cải tiến, thì đó là cách tổ chức ôn tập, phương pháp dạy học tại nhà trường – không phải thay đổi mục tiêu của kỳ thi. Mỗi kỳ thi có một chức năng, mỗi công cụ đánh giá có một hệ quy chiếu riêng. So sánh khập khiễng chỉ làm rối thêm câu chuyện giáo dục.
Ngọc Lâm
